BÓL SZCZĘKI
Ostry ropień zębodołowy (ostre zapalenie ozębnej; abscessus ałveolaris acutus; abscessus apicalis acutus; periodontitis acuta; pericementitis acuta). Cechy. We wczesnych okresach występuje pulsujący ból promieniujący do szczęki i zęba, często niedokładnie zlokalizowany; gdy dojdzie do zropienia, pojawia się umiejscowione obrzmienie, szczękościsk, zajęcie szyjnych węzłów chłonnych i gorączka.
Ostre zapalenie miazgi (pulpitis acuta). Cechy. Stan ten prowadzi raczej do bólu zęba niż szczęki. Jest to zdecydowany, wiercący ból, połączony z uczuciem wewnętrznego ucisku. Nagły ucisk przez pokarm lub wykałaczkę, ssanie lub zetknięcie się z zimnem czy gorącem, substancjami słonymi, słodkimi lub kwaśnymi może wyzwalać napad pulsującego lub świdrującego bólu.
Ropień miazgi (abscessus pulpae). Cechy. W wywiadzie chory podaje zwykle obecność dolegliwości lub zdecydowanego bólu w zębie lub szczęce, pojawiającego się okresowo, czasem pojawiającego się i znikającego nagle, przy czym stan ten poprzedza tępy, rwący ból, zwykle trudny do zlokalizowania. Nasilenie bólu wzrasta, a łagodzi go stosowanie zimna na ząb.
Złamanie żuchwy. Cechy. Znaczny ból, uzależniony od okolicy złamania, narasta przy biernych ruchach odłamów.
W wywiadzie — przebycie urazu bezpośredniego (złamanie trzonu) lub pośredniego (złamanie szyjki); nieprawidłowa ruchomość; trzeszczenie; obrzmienie dziąsła, czasem z krwawieniem z rozdartej śluzówki; wyciekanie śliny z ust; zniekształcenie (uwidaczniające się nierównością zgryzu lub bocznym przemieszczeniem żuchwy); utrata sprawności czynnościowej; obrzmienie; niekiedy ropienie w złamaniach złożonych, martwica lub tworzenie kieszeni; badanie rentgenowskie.
Zwichnięcie żuchwy. Cechy. Ból w okolicy stawów skroniowo-szczęko-wych, czasem silny, czasem o umiarkowanym nasileniu; niekiedy sprawa przebiega w ogóle bez bólu.
Nerwoból nerwu żuchwowego. Cechy. Nerwobóle żuchwy są zwykle spowodowane przez jakieś ognisko zakażenia, rzadko są one samoistne.
Wykrycie jakiegoś ogniska infekcji, jak próchnica zębów, zapalenie ozębnej, przewlekłe zapalenie miazgi, zapalenie zatok itp.; polepszenie po usunięciu przyczyny.
Nerwoból nerwu trójdzielnego (neuralgia n. trigemini; tic douloureux). Cechy. Zajęta bywa głównie dolna gałązka szczękowa lub też ta gałązka na równi z innymi. Występuje napadowo silny ból bocznej części twarzy i wrażliwość uciskowa w okolicy otworu bródkowego. Trzeba wykluczyć możliwość bólu odruchowego.
Półpasiec (herpes zoster). Cechy. Może on obejmować trzecią gałąź nerwu trójdzielnego, powodując ból w okolicy żuchwy. Przeszywający ból okresowy poprzedza wykwity skórne oraz towarzyszy im. Po ustąpieniu półpaśca pozostaje czasem nerwoból, który przypomina ,,tic douloureux".
Nadwrażliwość zębiny. Cechy. Dotkliwy i uporczywy nerwoból nerwu żuchwowego może być skutkiem tak nieznacznej przyczyny, jak odsłonięcie zębiny przy szyjce jednego z dolnych zębów.
Nagminne' zapalenie przyusznic (parotitis epidemica). Cechy. Ból poprzedza zwykle występowanie obrzmienia; zazwyczaj lokalizuje się go w okolicy tylnej części szczęki, tuż za uchem; nasila się on pod wpływem ucisku, ruchów żuchwy, a czasem i w obecności kwaśnych substancji w jamie ustnej.
Ropne zapalenie przyusznicy (parotitis suppurativa). Cechy. Ból w okolicy gruczołu jest umiejscowiony podobnie jak w nagminnym zapaleniu przyusznic, ale znacznie silniejszy; towarzyszą mu objawy ropienia.
Wklinowany zab. Cechy. Zdecydowanie najczęściej dochodzi do wklino-wania dolnego trzeciego zęba trzonowego. Zwykłym objawem jest nerwoból nerwu trójdzielnego o różnym nasileniu. Niekiedy zjawiają się silne bóle o charakterze gośćcowym, zlokalizowane w bocznej okolicy twarzy i żuchwy, lub też nie poddający się leczeniu i rozlany nerwoból nerwu szczękowego. Wklinowame dolne zęby dwukorzeniowe mogą być przyczyną dotkliwego bólu w okolicy otworu bródkowego. Dołączają się też objawy zapalenia okost-nej szczęki — ciężki, męczący, tępy, pulsujący ból, mniejsze lub większe nasilenie ucieplenia tkanek i ich przekrwienia. Jednak wiele przypadków przebiega bez jakichkolwiek objawów.
Niekiedy objawy czynnościowych zmian w zakresie układu nerwowego, a nawet i psychicznych; brak zęba w łuku zębowym bez jego wyrzynania się w wywiadzie; czasem widoczny częściowo wyrżnięty ząb; badanie rentgenowskie.
Schorzenie zatoki Highmore'a. Cechy. Ból w górnej szczęce może być spowodowany zakażeniem lub nowotworem zatoki.
Ostre zakaźne zapalenie stawów (arthritis infectiosa acuta). Cechy. Staw skroniowo-żuchwowy ulega często zajęciu i stwierdzenie stanu zapalnego w jego obrębie zawsze nasuwa takie rozpoznanie. Staw jest obrzmiały, bolesny przy dotknięciu, gorący, na pierwszy plan wysuwa się ból, wzmagający się przy ruchach żuchwy. Z rzadka dochodzi do znaczniejszego zaczerwienienia skóry.
Ostry początek; jednoczesne zajęcie wielu stawów (szczególnie szyjnego odcinka kręgosłupa, rąk, kolanowych); utrzymująca się gorączka; przyspieszenie tętna; czasem nawracające zaostrzenia; zgrubienia w stawach; szybko postępujący zanik mięśni; brak wyraźnej poprawy po salicylanach; jako zejście zesztywnienie i zniekształcenia.
Ostre ograniczone zapalenie stawu skroniowo-żuchwowego (zespół skronio-wo-żuchwowy). Cechy. Niemiłe uczucie lub ból przy zwieraniu i rozwieraniu szczęk, zwykle po jednej stronie, szczególnie przy żuciu. Często występuje jednocześnie uczucie „prztykania", jak gdyby żuchwa była zwichnięta. Często wrażliwość dotykowa.
Brak widocznej przyczyny; samoistne wyzdrowienie po kilku dniach lub tygodniach; ujemny wynik badania rentgenowskiego.
Rzeżączkowe zapalenie stawu (arthritis gonorrhoica). Cechy. Choroba zajmuje stawy rzadko atakowane przez-gościec (np. staw skroniowo-żuchwowy, mostkowo-obojczykowy, -międzykręgowe, krzyżowo-biodrowe). Bywa silna bo-lesność i wrażliwość uciskowa oraz obrzmienie okolicy stawu skroniowo--żuchwowego.
Obecność wycieku z cewki moczowej, zawierającego dwoinki rzeżączki; bywa zajęty jeden lub kilka stawów; zazwyczaj tylko niewielkie podniesienie ciepłoty; test wiązania dopełniacza; niekiedy zesztywnienie stawu.
Kamica przewodu ślinianki (calculus salivarius; sialolithiasis parotidis). Cechy. Częściowe zatkanie przewodu Stenona powoduje ból i obrzmienie przewodu i samego gruczołu, gdy dochodzi do pobudzenia jego wydzielania; objawy ustępują w miarę jak gromadząca się ślina toruje sobie stopniowo drogę.
Wymacanie kamienia przez policzek i sondowanie przewodu; czasem trwałe zgrubienie przyusznicy; badanie rentgenowskie.
Martwica żuchwy (necrosis mandibulae). Cechy. Występuje ból żuchwy, któremu towarzyszy obrzmienie twarzy i dziąseł.
W wywiadzie lub obecnie — uszkodzenie przyczynowe (uraz, ropne zmiany przyzębowe, zakażenie septyczne, zatrucie fosforem lub rtęcią, kiła, gruźlica itp.); gorączka; tworzenie się ropnia, który przebija się bądź do ust, bądź na zewnętrzną powierzchnię twarzy lub szyi; cuchnąca wydzielina; wymacanie martwego fragmentu kostnego za pomocą sondy; badanie rentqenowskie.
Mięsak żuchwy (sarcoma mandibulae). Cechy. Częsty jest silny ból, który jednakże może wystąpić dopiero w późnym okresie wskutek ucisku na nerw szczękowy.
Ostre zapalenie szpiku i zapalenie okostnej trzonu żuchwy. Cechy. Silny ból, wrażliwość uciskowa, obrzmienie żuchwy.
Mniej częste przyczyny. Rak szczęki; ekzostozy zębów; promienica; nerwoból zwoju klinowo-podniebiennego; kiła (zapalenie kości i okostnej lub kilak szczęki); nowotwór śródczaszkowy (zajęcie nerwu trójdzielnego); szpiczak; zębiak.