zmiany anatomopatologiczne
Wygląd makroskopowy nerek zależy w znacznym stopniu od trwania nadciśnienia lub od zasadniczej choroby, która poprzedzała wystąpienie zespołu złośliwego. Nerki są przeważnie prawidłowej wielkości, ale czasem mogą być znacznie zmniejszone, powierzchnia bywa z lekka albo wybitnie ziarnista, zabarwienie brunatnawe lub szaroczerwone, jak w chorobie nadciśnieniowej, ale z domieszką żółtawych ognisk oraz różnej wielkości wybroczyn, przeważnie jednak małych jak główka szpilki („flea — bite" = ukąszenie pchły autorów anglosaskich). Otóż wybroczyny te są niezmiernie charakterystyczne dla zespołów złośliwego nadciśnienia, a w zwykłej chorobie nadciśnieniowej nie ma ich prawie lub są one bardzo nieliczne (Fishberg). Histologiczne zmiany dotyczą przede wszystkim naczyń tętniczych nerek — od tętniczek międzyzrazikowych i doprowadzających aż do włośniczek kłębków. Zmiany te polegają na: 1) przyspieszeniu szybkości procesu stwardnienia typu endarteritis obliterans, jakie zachodzi w każdej chorobie nadciśnieniowej ze znacznym zgrubieniem błony wewnętrznej, zwiększeniem liczby fibroblastów, obrzękiem i rozwarstwieniem substancji klejorodnej ściany naczyniowej; 2) ostrej martwicy ścian naczyniowych z wytwarzaniem się substancji włóknikopodob-nej (acute fibrinoid necrosis). Dotyczy to przeważnie tętniczek doprowadzających i splotów włośniczkowych w kłębkach, przy czym tworzą się ogniska rozpadających się ziarnistych, barwiących się jak włóknik mas, przeważnie w pobliżu wnęki kłębka; 3) obecności w samej ściance naczyniowej czerwonych krwinek. Częste są zakrzepy małych naczyń. Czasem całe kłębki ulegają martwicy. Niektóre kłębki wykazują zmiany proliferacyjne z wytwarzaniem tworów półksiężycowatych jak w postaci torebkowej podostrego zapalenia kłębków nerkowych. Zmiany te zależą od niedokrwienia kłębków (Allen). W tkance śródmiąższowej można stwierdzić nieraz nacieki z komórek wielojądrzastych oraz drobne wyna-czynienia („fiea — bites").
W kanalikach spotyka się zmiany wsteczne i zanikowe, podobne do zmian w zwykłej chorobie nadciśnieniowej, chociaż są one nieco wybitniej zaznaczone wskutek szybkiego i gwatłownego rozwoju sprawy chorobowej.
Zmiany typu endarteritis obliterans — aż do martwicy ścianek można stwierdzić również w naczyniach siatkówki, trzustki, jąder, nadnerczy, wątroby. Jeżeli nadciśnienie złośliwe spowodowane zostało chorobą jednej nerki i jej niedokrwieniem (uszkodzenie tętnicy nerkowej, wodonercze jednostronne itd.), to charakterystyczne zmiany naczyniowe — stwardnienie i martwica tętniczek — powstają tylko w drugiej nerce, podczas gdy pierwsza — chora nerka wykazuje zazwyczaj tylko zanik związany z jej bezpośrednim schorzeniem. W przypadkach, w których jednostronna sprawa chorobowa dotyczyła miąższu nerki, np. w jednostronnej pyelo-nephritis, zmiany stwardnieniowe i nekrotyczne występują w obydwu nerkach.
Jak wiadomo, usunięcie chorej nerki może nieraz spowodować ustąpienie objawów nadciśnienia złośliwego — pod warunkiem, że zabieg będzie wykonany dostatecznie wcześnie, zanim jeszcze wytworzyły się nieodwracalne zmiany w naczyniach.