OBRZĘK POWIEK
Obrzęk powiek może być pochodzenia zapalnego lub niezapalnego i może być ograniczony tylko do powiek, lub też obejmuje także spojówki powiek i gałki. Może on być spowodowany urazem — w takim przypadku stwierdza się zwykle znaczne wylewy do powiek („czarne oko"), lub też ukąszeniem insektów — w takim razie anamneza ma duże znaczenie; spotyka się także przy ciężkich zapaleniach spojówki, rogówki, a zwłaszcza przy ciężkich zakażeniach gałki ocznej, np. przy ropnym zapaleniu gałki ocznej (panophthalmitis) oraz przy jaskrze. We wszystkich tych przypadkach stanowi on wtórny objaw procesu zapalnego oka. Obrzęk może także wystąpić po ciężkich wymiotach, napadach płaczu i uporczywych napadach kaszlu.
Ostre zapalenie kłębków nerkowych (ostra choroba Brighta). Cechy. Na początku choroby występuje obrzęk powiek, twarzy i kostek. Później rozwija się ogólna anasarca ze znacznym obrzękiem powiek.
Podostre i przewlekłe zapalenie kłębków nerkowych (przewlekła choroba Brighta). Cechy. Powieki są obrzęknięte, zwłaszcza z rana, niekiedy może być obrzęk całej twarzy.
Nerczyca lipoidowa. Cechy. Występują ogólne obrzęki, zajmujące także powieki i twarz.
Odra (morbilli)'. Cechy. W okresie wysypki występuje znaczny obrzęk powiek i twarzy. Czasami po ustąpieniu choroby u dzieci przez czas dłuższy utrzymuje się niezapalny obrzęk.
Krztusiec (pertussis). Cechy. Na skutek ciągłego przekrwienia twarz jest często nabrzmiała, co jest najbardziej zaznaczone na powiekach; prawdopodobnie łączy się to z wylewami krwi.
Zapalenie zatok sitowych. Cechy. Zapalenie tkanek oczodołu, wywołane zapaleniem zatok sitowych, rozpoczyna się obrzękiem powiek i wiąże się zwykle z ograniczeniem ruchów gałki ocznej i obniżeniem ostrości wzroku, a procesy ropne z ropnym zapaleniem gałki ocznej. Zapalenie zatok jest najczęstszą przyczyną zapalenia tkanek oczodoły u dzieci. Torbiel śluzowa, pochodząca z komórek sitowych, często powoduje przemieszczenie aparatu łzowego.
Gorączka; dreszcze; leukocytoza; gęsta śmietanowata wydzielina z nosa; opuszczenie powieki; zaostrzenie silnego, tępego bólu w okolicy między oczami z bolesnością przy ucisku na okolicę wewnętrznego kąta oka; rinoskopia (wyjaśniająca pochodzenie ropy); zdjęcie rentgenowskie.
Zapalenie zatok szczękowych (ropień zatoki Highmore'a). Cechy. Może wystąpić znaczny obrzęk powiek, który w przypadkach długo trwających prowadzi do stwardnienia tkanek.
Wydzielina ropna z nosa po jednej stronie; ból w okolicy poniżej oczodołu lub obejmujący całą połowę twarzy; obrzęk i zaczerwienienie skóry nad zajętą zatoką; tkliwość uciskowa policzka; bóle przy żuciu; rinoskopia (ujawniająca źródło ropy); prześwietlenie; punkcja; zdjęcie rentgenowskie.
Zapalenie zatok czołowych. Cechy. Torbiel śluzowa zatoki czołowej powoduje przemieszczenie gałki ocznej ku dołowi, do przodu lub ku górze. Zapalenie tkanek oczodołowych, spowodowane tą chorobą, jest połączone z obrzękiem powiek.
Tkliwość w okolicy poniżej łuku brwiowego (punkt Ewin-ga) lub w okolicy zatoki; ból ponad oczodołem i ból głowy; wydzielina z nosa; zacienienie zatoki przy prześwietleniu i na zdjęciu rentgenowskim.
Róża. Cechy. Obrzęk obejmuje zwykle obie powieki i może się rozszerzać na tkankę otaczającą. Obrzęk i rumień występują równomiernie w sztywne i, twardej, zgrubiałej skórze. Mogą się wytworzyć ropnie w powiekach. Może dojść do zajęcia tkanek oczodołowych. Czasami występuje zamknięcie powiek spowodowane obrzękiem.
Ostre zatrucie arszenikiem. Cechy. Na ogół występuje obrzęk powiek lub okolicy brwi, co może być pierwszym objawem zatrucia.
W anamnezie spożycie podejrzanych potraw; ból brzucha; wymioty; biegunka.
Włośnica (trichinosis). Cechy. Obrzęk należy do najważniejszych objawów i może wystąpić we wczesnym okresie na twarzy, a zwłaszcza w okolicy oczu.
W anamnezie wystąpienie choroby u kilku osób po spożyciu wieprzowiny w jakiejkolwiek bądź postaci; bóle o charakterze kolki z nudnościami, wymioty i śluzowa biegunka na drugi lub trzeci dzień; silne bóle mięśniowe z obrzękiem i gorączka o charakterze zwalniającym lub ciągłym, występująca w 7—10 dni później. Obecność włośni w kale; znaczna leukocytoza z eozynofilią; biopsja mięśni; badanie podejrzanego pożywienia.
Gnilec dziecięcy (choroba Barlowa). Cechy. Powieki są obrzęknięte, czasami we wczesnych okresach.
Zapalenie tarczki na tle kiłowym. Cechy; Tarczkowa część powieki jest zgrubiała i stwardniała na skutek rozlanego nacieczenia kilakowego. Spotyka się krosty i owrzodzenia przy ujściu mieszków włosowych.
Stwierdzenie kiły; przewlekły przebieg.
Zapalenie opon mózgowych. Cechy. W meningokokowym zapaleniu opon mózgowych spotyka się znaczny obrzęk powiek, prawie zawsze w połączeniu z wybroczynami do spojówek.
Obrzęk naczyniowo-nerwowy (choroba Ouinckego). Cechy. Występuje nagle znaczny obrzęk, często obu powiek, przy braku zaczerwienienia. Wygląd przypomina bardzo obraz w ostrym zapaleniu nerek.
Nagłe pojawienie się zlokalizowanego obrzęku (twarz, powieki, wargi, policzki, ręce, narządy płciowe) z pieczeniem, uczuciem gorąca, zaczerwienieniem, pokrzywką; zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ciężkio stany spastyczne, ból, nudności, wymioty); czasami krwinkomocz; przejściowy charakter; dziedziczność.
Ropowica oczodołu (phlegmona). Cechy. Obrzęk jednej lub dwu powiek zależnie od jedno- lub obustronnego wystąpienia sprawy chorobowej. Jednocześnie występuje przekrwienie i obrzęk spojówki, wytrzeszcz, dwojenie i ograniczenie ruchu gałki ocznej.
Dreszcze i gorączka; ból w głębi oczodołu; ból głowy; obecność przyczyny wywołującej (uraz, zapalenie szpiku kostnego, róża, ropień mózgu, zakrzep zatoki, promienica, posocznica); w okresie późniejszym zapalenie nerwu wzrokowego, prowadzące do zaniku; znieczulenie i owrzodzenie rogówki; mogą wystąpić zmiany wewnątrzgałkowe; w końcu chełbo-tanie w okolicy poniżej części wewnętrznej górnej krawędzi oczodołu.
Zakrzep zatoki jamistej. Cechy. Obrzęk powiek i przekrwienie i obrzęk spojówki, opuszczenie powieki, przymglenie i znieczulenie rogówki, częściowa lub całkowita oftalmoplegia.
Obecność ogniska zakażenia na twarzy, nosie, powiekach, w zatokach, uchu; nagły początek; gorączka; dreszcze; poty; ból głowy; senność; zajęcie nerwów ruchowych oka i pierwszej gałęzi nerwu V; owrzodzenie rogówki; może wystąpić zapalenie nerwu wzrokowego.
Obrzęk śluzowaty (myxoedema). Cechy. Występuje zgrubienie tkanki podskórnej powiek jako część sprawy uogólnionej.
Zakrzep mózgowy. Cechy. Czasami występuje obrzęk jednej lub obu powiek z wytrzeszczem gałek ocznych. Następnie obrzmienie przechodzi na twarz.
Mniej częste przyczyny. Nosacizna; lozedma płuc; choroby wywołane przez nitkowce; uczulenie; ostry nieżyt nosa; zapalenie śródpiersia; zapalenie osłonki Tenona; jaglica; zakrzep zatoki podłużnej; opryszczka; trąd; wąglik; samoistny obrzęk powiek; zatrucie jodem; blednica; pokrzywka; migrena; kiła, guz śródpiersia, tętniak łuku tętnicy głównej; masywny obrzęk powiek; choroba Mikulicza; choroba posurowicza; wąglik; tętniak żylakowaty; arach-nodaktylia; złośliwy guz nosogardzieli; złośliwy guz jam obocznych nosa; zakaźna mononukleoza; zieleniak; przewlekłe zapalenie mięśni oczodołu (guz rzekomy oczodołu); odmiana amerykańska śpiączki afrykańskiej; słoniowatość we włókniakonerwiakowatości i nerwiaku zwojowym; białaczka; zim-nica; twardzina skóry; uczulenie na sulfonamidy; ostre zapalenie spojówek (ropne, nieropne, pryszczykowe); ostre zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego; jaskra; ropne zapalenie gałki; guz oczodołu; przewlekły wyprysk; dermatomyositis; nadwrażliwość na arszenik; uczulenie na boraks i kwas borny; uczulenie na siarkę; uczuleniowe zapalenie skóry; zespół rakowiaka.