GRUDKI
Grudki są ograniczonymi wzniesieniami skóry, różnych rozmiarów i kształtów, które nie przekraczają 1 cm średnicy.
Lues. Cechy. Grudki pojawiają się jako wykwit w kile drugorzędowej w połączeniu z plamkami lub niezależnie od nich. Prosówkowe lub pęcherzykowo-grudikowe uszkodzenia kiłowe skóry są w dotyku szorstkie i sprawiają wrażenie drobnego śrutu; wykazują one zmienne rozmiary, począwszy od łebka szpilki i więcej, są zaokrąglone lub zaostrzone. Najczęściej występują na tułowiu, grzbiecie i w okolicy lędźwiowej. Barwa tych zmian jest zbliżona do barwy surowej szynki. Zmiany te często pojawiają się w grupach, które zachodzą, jedne na drugie; czasami są rozmieszczone pierścieniowato. Drugą odmianą są płaskie lub soczewkowate grudki kiłowe, różnych rozmiarów, od główki szpilki do ziarna bobu, a w danym przypadku przeważają małe lub duże zmiany. Są one zupełnie okrągłe, ze spłaszczonym wierzchołkiem, ale nieco wzniesione, brązowoczerwonej barwy. Obejmują one całe ciało z niewielką skłonnością do skupiania się; czasami tworzą obrączki wokół brwi na pograniczu włosów (corona veneris). W niektórych przypadkach pojawiają się obrączkowate wykwity (obrączkowate lub pierścieniowate zmiany kiłowe skóry) na brodzie, wokół warg lub nozdrzy, czasami na sromie; składają się one z małych, żółtawoczerwonawych grudek z drobną łuską. Grudkowo-łuskowe zmiany kiłowe pojawiają się na dłoniach i podeszwach, często pomieszane ze zmianami plamkowo-grudkowymi i grudkowo-guzkowymi; mają one brudnoszarą łuskę, ale pod łuską są barwy surowej szynki.
Varicella (ospa wietrzna). Cechy. Wykwitami są grudki różowej barwy, zmieniające się w ciągu kilku godzin w pęcherzyki wielkości łebka od zapałki.
Variola vera (ospa prawdziwa). Cechy. Stadium grudek pojawia się w ciągu kilku godzin po okresie plam (na czwarty dzień). Grudki wyczuwa się jak śrut w skórze. Piątego lub szóstego dnia przekształcają się one w pęcherzyki.
Morbilli (odra). Cechy. Zazwyczaj są plamki, ale bywają wykwity nieco wzniesione i grudkowe.
Acne vulgaris. Cechy. Zmianą pierwotną jest zawsze zaskórnik. Następnym okresem zmian jest półkulista lub, znacznie rzadziej, zaostrzona grudka otaczająca zaskórnik, zwykle intensywnie czerwona, usadowiona głęboko lub powierzchownie i niekiedy bolesna przy ucisku. Ropa tworzy się w ciągu 24—48 godzin i grudki przemieniają się w krosty.
Acne rosacea. Cechy. Podobne do trądzika zmiany współistnieją z rumienieni i rozszerzeniem naczyń na twarzy i nosie. Grudki są często duże i szpecące.
Eczema papulosum. Cechy. Postać ta zaczyna się bardzo małymi grudkami usadowionymi wokół mieszków włosowych. Bywają też grudki większe, od 2 do 4 mm średnicy. Początkowo są one dobrze odgraniczone i oddzielone, lecz już wkrótce zlewają się, a wtedy grudek już nie można odróżnić, chyba że czasem przy brzegach. Niektóre grudki bywają pokryte drobnymi pęcherzykami. Grudki są czerwone,- występuje rumień sąsiadującej skóry.
Zmiany umiejscowione przeważnie na ramionach, w dołach pachowych, na nogach i grzbiecie; zwykle znaczne łuszczenie się; silne swędzenie; oporność na leczenie.
Miliaria (potówka). Cechy. Liczne, drobne, zaostrzone grudki, pęcherzyki, zmiany pęcherzykowo-grudkowe lub połączenie tych trzech zmian spotyka się na tułowiu, a zwłaszcza na klatce piersiowej. Każda z nich otoczona jest obwódką rumienią.
Występowanie latem; czasem palenie i swędzenie; czas trwania od 4 dni do tygodnia.
Keratosis pilaris. Cechy. Zmiany składają się ze ściśle skupionych wyniosłości wielkości łebka od szpilki, stożkowatych, grudkowatych, łuszczących się, odpowiadających ujściom mieszków włosowych. Są one szarawe, białawe łub czarniawe i sadowią się zwykle na powierzchniach wyprostnych ramion i ud.
Brak swędzenia; przewlekłość; w niektórych przypadkach wskutek niedoboru witaminy A; może towarzyszyć niedoczynności tarczycy,czasem są to zmiany wrodzone.
Scabies (świerzb). Cechy. Małe, silnie swędzące grudki, pęcherzyki i krosty zwykle występują na rękach między palcami, na nadgarstkach, w dołach pachowych, na zewnętrznych narządach płciowych, poniżej sutków i na wewnętrznych powierzchniach ud. Wśród tych zmian można znaleźć nory świerzbowca w postaci przebarwionych nakrapianych, nieco wzniesionych linii.
W wywiadzie — zarażenie; swędzenie; rozprzestrzenianie się; nory pasożyta; wielokształtność zmian chorobowych.
Verruca acuminata. Cechy. Miękkie, szare, bladożółte lub czerwonawe, dobrze unaczynione, suche lub wilgotne, nieuszypułowane lub uszypułowane wyrosła pojawiają się w grupach w okolicy narządów płciowych. Towarzyszy im sączenie drażniącej wydzieliny.
Fibroepithelioma benignum (papilloma). Cechy. Pólkulista narośl znajduje się zazwyczaj na twarzy, może z niej wystawać kępka włosów. Średnica tej zmiany waha się od 2 do 12 mm. Jest ona mocno przytwierdzona do skóry, lecz nie do głębszych struktur. Inna odmiana jest uszypułowana lub nitkowata, a jeszcze inna duża i skręcona, umocowana na cienkiej szypulce.
Obecność od urodzenia.
Milium. Cechy. Małe złogi są umiejscowione przy ujściu mieszka i pokryte bardzo cienką warstwą naskórka. Takie małe zmiany są często usytuowane wokół powieki i przylegającej skóry oraz na narządach płciowych.
Verruca (brodawka pospolita). Cechy. Twarde, ograniczone wzniesienie różnych rozmiarów, od ziarnka prosa do ziarna grochu, występuje powszechnie na rękach i palcach.
Urticaria papulosa (liehen urticatus). Cechy. Widoczne są oddzielne, rozproszone grudki, najczęściej na ramionach, których wierzchołki są zwykle zdrapywane z powodu swędzenia. Są one barwy różowej. Wykwity mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy, powstając w rzutach.
Występowanie u dzieci; dermografizm; obecność rozrzuconych bąbli pokrzywkowych (może też zaczynać się bąblami).
Lichen planus. Cechy. Sinawe, kanciaste grudki, od 1 do 5 mm średnicy, przeważnie ułożone rzędami, spotyka się głównie na wyprostnych powierzchniach kończyn dolnych i po stronie zginaczy na kończynach górnych, a w mniejszym stopniu na tułowiu. Często znajduje się grudki na błonie śluzowej policzków i na zewnętrznych narządach płciowych męskich, ale rzadko na twarzy i owłosionej skórze głowy.
Nagłe pojawienie się; dokuczliwe swędzenie; uporczywy przebieg; oporność na leczenie.
Typhus abdominalis. Cechy. Małe, lekko wzniesione, różowej barwy plamki znikające pod uciskiem pojawiają się często w kolejnych rzutach między 7 a 10 dniem choroby, najobficiej na brzuchu, często także na klatce piersio-' wej i grzbiecie.
Wysypka polekowa. Cechy. Bromki, jodki, arsen, aspiryna, kwas benzoesowy, benzoesan sodu, bizmut, boraks, kwas borowy, chloral, naparstnica, mezan-toina i pochodne sulfonamidów bywają czasami przyczyną osutKi poiekowej lub mieszanych zmian skórnych.
W wywiadzie — używanie tych związków; znikanie zmian po odstawieniu leku.
Lupus erythematosus. Cechy. Przewlekłe, zaczerwienione, lekko wzniesione wykwity pojawiają się zazwyczaj na policzkach, nosie, uszach lub owłosionej skórze głowy, mniej więcej symetrycznie i w niewielkiej ilości. Są one łuskowate, rozprzestrzeniają się ku obwodowi, pozostawiając po sobie bliznowatą tkankę. Na obwodzie wykwity są wzniesione, środek jest zagłębiony i wykazuje zmiany zanikowe. Czasem spotyka się wykwity na przestrzeni o kształcie motyla, zajmujące nos i przyległe części obu policzków. Rzadko zmiany ulegają rozsianiu na dużej przestrzeni.
Występowanie u dorosłych; przewlekłość; brak objawów podmiotowych; nie ma skłonności do owrzodzeń; bywa rozszerzenie gruczołów łojowych.
Erythema multiforme (varietas papulosa). Cechy. Grudki są zmiennych rozmiarów, od 6 do 20 mm, niektóre okrągłe, pozostałe — kształtu nieregularnego, ostro odgraniczone. Barwa zmienia się od bladoróżowej do żywoczerwonej. Zazwyczaj ograniczają się do grzbietu rąk i przedramion, lecz kończyny i twarz mogą być również zaatakowane. Obraz ten stanowi najczęstszy typ choroby.
Mniej częste przyczyny. Anthrax (pierwszy okres); tuberculosis lichenoides; phtiriasis; prurigo; psittacosis; sodoku; sycosis vulgaris (wcześnie grudki); rubeola (czasami postać plamkowo-grudkowa); herpes zoster (postać poronna);
psoriasis (na początku); acne varioliformis; lupus vulgaris; parakeratosis; keratosis follicularis; malleus; milium colloidale; degeneratio colloidalis cutis; lichen striatus; morbus moniliformis; parapsoriasis; parapsoriasis varioliformis; lichen nitidus; trichophytosis; histoplasmosis; coccidioidomycosis (na początku uogólnione wykwity plairikowo-grudkowe); pityriasis rosea (wykwity grudkowe i plamkowe); pityriasis rubra pilaris; sarcoidosis; granuloma annulare; lepra; tularemia; framboesia; treponematosis (pierwszy okres); molluscum contagiosum; dermatitis herpetiformis; adenoma sebaceum; urticaria pigmentosa; leucaemia; morbus Hodgkini; mycosis fungoides (drugi okres); Poikilodermia atrophicans vascularis Jacobi (wczesne zmiany); dermatitis pigmentosa lichenoides Gourgerot-Blum; leishmaniosis cutis; hypovitaminosis A (zrogo-waciałe grudki); wstrzyknięcie antytoksyn; nabłoniak torbielowaty łagodny mnogi; guzki mleczarzy; ospa riketsjowa; leishmaniosis americana; verruca peruviana; mononucleosis infectiosa (wykwity grudkowo-plamkowe).