Szczególnie ważne i istotne w tym względzie okazały się klasyczne prace zapoczątkowane przez Masugi oraz przez Masugi i Isibasi, a następ­nie prowadzone przez szereg badaczy aż do najnowszych czasów. W roku 1928 stwierdzono, że nefrotoksyczne surowice, otrzymywane przez wstrzy­kiwanie królikom zawiesiny nerek szczurzych i wprowadzane następnie zdrowym szczurom, powodują u tych ostatnich ostre lub przewlekłe roz­lane zapalenie kłębków nerkowych, zupełnie przypominające zapalenia kłębków nerkowych u ludzi. Nieraz można było uzyskać przewlekłe roz­lane zapalenie nerek u szczura już po jednorazowym wstrzyknięciu nefro-toksycznej surowicy królika. Późniejsze badania Masugi, a także Weissa, Gukelbergera i Weissa, Hempricha i Arnota były wykonywane na króli­kach za pomocą nefrotoksycznej surowicy kaczek i na ogół potwierdziły poprzednie wyniki otrzymane na szczurach (cyt. wg Kobernicka). Smadel i Farr (wg Loeba) stwierdzili, że na przebieg takiego doświadczalnego za­palenia nerek decydujący wpływ wywiera zawartość białka w diecie zwierzęcia. Podawanie obficie białkowej diety powoduje szybki postęp choroby, a u zwierząt pozostających na skąpej racji białkowej zapalenie nerek przebiega łagodnie. Czerwiakowski i Kowaliow również badali wpływ różnych dodatkowych czynników na powstawanie zapalenia nerek u królików, którym podawano surowicę nefrotoksyczną. Wykazali oni między innymi, że stan roślinnego układu nerwowego wywiera także du­ży wpływ na nasilenie i przebieg zmian nerkowych. U zwierząt głodzo­nych nie otrzymywano w ogóle rozlanego zapalenia nerek pomimo poda­wania nawet dużych dawek surowicy nefrotoksycznej. Większość autorów uważa, że zmiany nerkowe u zwierząt po wprowadzaniu tej surowicy są natury alergicznej, a więc zależą od odczynu antygen — przeciwciało, w którym antygenem jest tkanka nerkowa. Jednak na podstawie wy­łącznie tej teorii nie można było wytłumaczyć wielu faktów i spostrzeżeń dotyczących doświadczalnych zapaleń nerek; w istocie ta sprawa jest nie­wątpliwie bardziej złożona. I tak powstanie rozlanego „nefrotoksycznego" zapalenia nerek u zwierząt nie zależy zupełnie od miana przeciwciał ner­kowych w ich surowicy. Poza tym surowice wywołujące chorobę nerek bynajmniej nie były swoiste, np. za pomocą odczynów precypitacyjnych można było stwierdzić, że są one bardziej czynne w stosunku do tkanki wątrobowej lub łożyskowej niż do nerkowej. Także hamujące działanie diety skąpobiałkowej i głodowej na wytwarzanie przeciwciał (p. wyżej) i możliwość wywołania zapalenia kłębków nerkowych u zwierząt wstrzy­kiwaniem samych tylko globulin nasuwa przypuszczenie, że chodzi w tych wypadkach nie tyle o ilość wytworzonych swoistych przeciwciał i o wpływ odczynu antygen — przeciwciało na nerki, ile ò jakiś proces natury metabolicznej związany z wytwarzaniem oraz rozpadem antygenu i przeciwciała. Wreszcie stwierdzony ostatnio wpływ hormonów — kor-tyzonu i ACTH — na powstawanie i rozwój doświadczalnego zapalenia nerek typu Masugi przemawia za tym, że hormony te hamując samą pro­dukcję przeciwciał w ustroju, nie zapobiegają jednak powstawaniu odczy­nu antygen przeciwciało. Analizując te wszystkie dane doświadczalne Kobernick dochodzi do na­stępujących wniosków: 1) anatomiczne i czynnościowe zmiany w nerkach wywoływane u zwierząt wstrzykiwaniem nefrotoksycznych albo normal­nych obcogatunkowych surowic są podobne do zmian w zapaleniu kłęb­ków nerkowych u ludzi; 2) patogeneza tych zmian związana jest prawdo­podobnie z mechanizmami zależnymi od uczulenia, jakie powstaje pod wpływem wstrzykiwania surowic. Jednak w świetle nowszych danych wydaje się, iż jest to przypuszczenie oparte raczej na równoczesności wy­stępowania tych zjawisk i zmian aniżeli na jakichś pewnych przesłankach naukowych. Dalsze badania doświadczalne wykazały istotnie, że działa­jące tu mechanizmy są bardziej złożone aniżeli się zdawało. Przede wszyst­kim okazało się, że zdolność swoistego uczulania zwierząt ma nie tyle tkanka rdzeniowa, ile istota korowa nerki, a zwłaszcza kłębki. Krakower i Greenspon udowodnili ostatnio, że chodzi tu wyłącznie o same kłębki, a nie o torebkę Bowmana. Spośród zaś elementów kłębkowych wyłącznie błona podstawowa włośniczek, a nie komórki (jądra lub białkowe skład­niki protoplazmy), stanowi właściwy antygen służący do wytwarzania nefrotoksycznej surowicy. Zawiesina samej tylko izolowanej błony jest 50-krotnie aktywniejsza w tym względzie niż równa ilość zawiesiny sa­mych białek komórkowych (cyt. za Spuhlerem i współpr.). Doświadczenia na szczurach z zastosowaniem znakowanego jodu J 131 wykazały, że glo­buliny surowic nefrotoksycznych wiążą się zarówno in vitro, jak in vivo przeważnie z tkanką nerkową, i to głównie z kłębkami. Z badań Smadela wynika, że surowice te nie są ściśle narządowo swoiste, gdyż można je uzyskać również przez uczulenie zwierząt zawiesiną tkanki mózgowej. Z drugiej zaś strony czynnik nefrotoksyczny daje się in vitro zaabsor­bować z takiej surowicy nie tylko przez miazgę nerkową, ale i przez miazgę tkanki wątrobowej. Wielu autorów poza tym często uzyskiwa­ło obrazy rozlanego zapalenia kłębków nerkowych wstrzykiwaniem du­żych ilości obcej surowicy, otrzymywanej bez uprzedniego uczulania zwierząt. Spuhler i współpr. wywoływali ogniskowe zapalenia nerek wprowadza­jąc małe dawki tych samych nefrotoksycznych surowic, które w więk­szych dawkach powodowały rozlane uszkodzenie. Wreszcie zapalenie kłębków nerkowych po wstrzyknięciu obcych surowic, a zwłaszcza gam-ma-globuliny występowało*u zwierząt ostro już w ciągu pierwszego ty­godnia, zanim wytworzyły się jeszcze we krwi przeciwciała, które osiąga­ją swoje najwyższe miano dopiero po 2 tygodniach. Z licznych już dziś badań doświadczalnych wynika, że swoisty czynnik nefrotoksycznych su­rowic zawarty jest w ich gamma-globulinach. Po wstrzyknięciu króliko­wi takiej surowicy czynnik ten zostaje w ciągu kilkunastu minut całko­wicie związany z tkanką nerkową zwierzęcia, podczas gdy obecność obcej surowicy w jego krwi można stwierdzić w ciągu wielu dni. Stąd wymienieni autorzy wyprowadzają wniosek, że wstrzyknięcie obcej nefrotoksycznej surowicy powoduje zatrzymanie czynnika zawarte­go w gamma-globulinie (antygen 1) i związanie go w kłębkach nerkowych zwierzęcia. Dopiero to połączenie prowadzi po upływie pewnego czasu do wytworzenia w samych nerkach swoistego przeciwciała, wywołującego zapalenie nerek. Natomiast pierwszy antygen, który zostaje zatrzymany w kłębkach nerkowych zaraz po wstrzyknięciu, nie jest nawet zapewne swoiście nerkowy, ale skierowany przeciwko śródbłonkom i błonom pod­stawowym włośniczek ustroju w ogóle. Zatrzymanie antygenu i najwy­bitniejsze jego działanie w obrębie pętli włosowatych kłębków nerkowych tłumaczy się szczególnymi warunkami ukrwienia kłębków, przez które przepływa około *u krwi wyrzuconej z serca w jednostce czasu i w któ­rych odbywa się niezmiernie intensywne przesączanie wody z osocza i rozpuszczonych w niej substancji. Sródbłonki innych obszarów naczy­niowych ustroju mają znacznie mniejsze możliwości stykania się z tym antygenem i wiązania go aniżeli kłębki nerkowe. Dalsze światło na patogenezę zapalenia kłębków nerkowych, zwłaszcza u ludzi, rzuciły doświadczenia, w których dla otrzymania surowicy nefro­toksycznej wstrzykiwano dootrzewnowo królikom jako antygen miazgę tkanki nerkowej razem z toksyną paciorkowcową i gronkowcową. Udało się w ten sposób uzyskać przeciwciała skierowane przeciwko tkance ner­kowej tego samego gatunku (izoprzeciwciała). Nie można było tego osiąg­nąć wstrzykując samą tylko miazgę nerkową lub samą toksynę. Jednak i ten sposób nie wywoływał typowego zapalenia kłębków nerkowych, całkowicie odpowiadającego takiemu zapaleniu występującemu samoist­nie u ludzi. Dopiero Cavelti i Cavelti przez wstrzykiwanie dootrzewnowo królikom i szczurom zawiesiny jednogatunkowej miazgi nerkowej, razem z zabitymi paciorkowcami grupy A, otrzymali nie tylko swoiste przeciw­ciała, ale i takie obrazy zapalenia kłębków nerkowych, jakie występują u człowieka. Zdaniem Spiihlera i współpr., Freya i innych, można osta­tecznie przyjąć, że w patogenezie zapaleń kłębków nerkowych u ludzi biorą udział złożone mechanizmy natury alergicznej. Rolę zasadniczego antygenu, powodującego w ustroju wytwarzanie swoistego nefrotoksycz-nego przeciwciała, należącego do grupy gamma-globulin, odgrywają przede wszystkim błony podstawowe naczyń włosowatych. Tym się tłu- maczy powinowactwo tego przeciwciała do układu włośniczkowego ustro­ju w ogóle, a nie tylko do włośniczek nerkowych. Potwierdza się w ten sposób dawniejsze twierdzenie Volharda, że zapalenie, kłębków jest cho­robą nie samych tylko nerek, ale włośniczek całego ustroju, wzgl. jakbyś­my dziś powiedzieli za Spuhlerem, chorobą włośniczkowych błon podsta­wowych ustroju („Membranerkrankung"). Jednak wytworzenie wspom­nianej gamma-globuliny, stanowiącej swoiste przeciwciało w stosunku do włośniczek, jest dopiero pierwszym etapem całego procesu. Dalszy rozwój polega na wytworzeniu drugiego przeciwciała, dla którego antygenem jest właśnie pierwsze przeciwciało, wspomniana gamma-globulina prze-ciwwłośniczkowa. To drugie przeciwciało wywołuje dopiero właściwe za­palenie kłębków nerkowych (p. ryc. 13).