Suchość w jamie ustnej występuje w większości chorób przebiegających z gorączką. Strach, gniew lub podniecenie mogą czasowo zahamować wydzie­lanie śliny. Zatkanie nosa. Cechy. Jednym z nieprzyjemnych objawów, towarzyszących oddychaniu przez usta, jest sztywny, suchy język po porannym przebudze­niu się. Wydzielanie śliny nie jest w rzeczywistości zmniejszone. Ostry krwotok. Cechy. W czasie lub bezpośrednio po ostrym krwotoku chory jest niespokojny, blady, zimny, spocony, odczuwa pragnienie z powodu niezwykłej suchości ust i języka. Cukrzyca (diabetes mellitus). Cechy. Usta i język są zwykle suche, a wy­dzielanie śliny skąpe. Wzmożone pragnienie jest jednym z kardynalnych obja­wów choroby. Przewlekłe zapalenie kłębków nerkowych (glomerulonephritis chronica). Cechy. Usta są często suche wskutek odwodnienia w następstwie wielomoczu. Alkaloza (alkalosis). Cechy. W tym zaburzeniu, gdy składniki zasadowe płynów ustrojowych wzrastają kosztem składników kwaśnych, częstym obja­wem jest wysychanie i pieczenie ust. Nadmierne pozbywanie się kwasów (uporczywe wymioty, np. w niedrożności odźwiernika lub w wysokiej niedrożności jelit, w zmianach mózgowych, toksemiach, ciąży); nadmierne spożywanie zasad lub stosowanie ich w celach leczniczych; hiperwentylacja; wzmożona drażliwość, niepokój, pobudliwość; tężyczka; podwyższenie pH krwi; wzrost zawartości dwuwęgla­nów we krwi; wzmożona zdolność krwi do wiązania CO,. Low-Salt Syndrome (zespół niedosolenia). Cechy. Zespół ten może być spo­wodowany przez zubożenie ustroju w chlorek sodu w następstwie stoso- wania rtęciowych środków moczopędnych lub w inny sposób, dalej przez wielką rozpiętość między podażą a wydzielaniem płynów, lub przez nadmierną utratę soli nieprawidłowymi drogami. Suche, piekące usta stwierdza się często mimo nieobecności alkalozy czy odwodnienia. Istnienie czynnika przyczynowego; brak łaknienia; apa­tia; senność; osłabienie; mdłości; kurcze mięśniowe; zaburzenia psychiczne; niski poziom chlorków we krwi; obniżenie poziomu lub zniknięcie chlorków z moczu. Przewlekły nieżyt żołądka (gastritis chronica). Cechy. Mimo że suchość ust jest często uporczywym objawem, nieżytowe zapalenie śluzówki jamy ustnej może wikłać stan pierwotny, powodując ślinotok. Nagminne zapalenie przyusznicy (parotitis epidemica). Cechy. Zazwyczaj wydzielanie śliny jest bardzo znacznie ograniczone, tak że suchość w jamie ustnej stanowi objaw dokuczliwy. Wyjątkowo zdarza się nadmierne wydziela­nie śliny, równie uciążliwe dla chorego. Pleśniawki (grzybicze zapalenie jamy ustnej; pasożytnicze zapalenie jamy ustnej; stomatitis mycotica; stomatitis parasitica). Cechy. Zazwyczaj wystę­puje suchość ust. Wpływ leków. Cechy. Do najwybitniejszych objawów terapii atropiną lub zatrucia tym środkiem należy zahamowanie większości procesów wydzielniczych w ustroju, ze szczególnym upośledzeniem wydzielania śliny. W następ­stwie dochodzi do suchości w jamie ustnej, pogrubienia głosu, uczucia pra­gnienia i trudności w połykaniu. Podobne zjawiska towarzyszą stosowaniu szeregu środków antycholinergicznych, używanych jako przeciwskurczowe lub w leczeniu parkinsonizmu. W wywiadzie przyjmowanie tych leków; czasem podnie­cenie nerwowe, po którym następuje depresja; zmniejszenie wydzielania so­ku żołądkowego, potu, łez; rozszerzenie źrenic; zwolnienie ruchów perystal-tycznych żołądka i jelit; przyspieszenie czynności serca; nadmierne pragnie­nie; czasem podwyższenie ciepłoty ciała. Moczówka prosta (diabetes insipidus). Cechy. Ilość śliny jest mała i zwy­kle ma miejsce suchość ust. Pierwszoplanowym objawem jest picie olbrzy­mich ilości wody. Kserostomia (xerostomia). Cechy. W stanie tym dochodzi do zahamowania wydzielania gruczołów ślinowych i śluzówki jamy ustnej. Język jest czerwo­ny, czasem popękany i zupełnie suchy; śluzówka policzków i podniebienia jest gładka, lśniąca i sucha; żucie, połykanie i mowa są bardzo utrudnione wskutek suchości. Stan ten może występować wtórnie w wielu chorobach omówionych wyżej (jak w cukrzycy, moczówce prostej, przewlekłym zapale­niu kłębków nerkowych bez obrzęków, w ciężkiej biegunce, w chorobach przebiegających z gorączką, w razie stosowania pochodnych makowca i bel­la dony) lub też pojawia się bez żadnej uchwytnej przyczyny. Istnienie czynnika przyczynowego; czasem obrzmienie gruczołów ślinowych; występowanie częstsze u kobiet. Mniej częste przyczyny. Porażenie nerwu twarzowego; cholera; zatrucie jadem kiełbasianym; obrzęk śluzowaty; zapalenie ślinianek; kamień w prze­wodzie ślinowym; starczy zanik gruczołów ślinowych; wstrzymanie podawa­nia wody; odwodnienie z jakiejkolwiek przyczyny; choroba i zespół Mikuli-cza; stosowanie benadrylu; dur brzuszny; nagminne zapalenie mózgu; guz mózgu; stosowanie efedryny; niedobór witaminy A; niedobór witaminy B (w szczególności niedobór kwasu nikotynowego); protezy zębowe i poopera­cyjne zapalenie ślinianki przyusznej; zespół Sjógrena; terapia rentgenowska.