Wyrosłe adenoidalne. Cechy. Wziernikowaniem stwierdza się, że górne gardło jest mniej lub bardziej wypełnione miękkimi tworami adenoidalnymi. Obmacywaniem wyczuwa się w górnym gardle galaretowaty twór o obłym kształcie. Ropień zagardlowy. Cechy. Jest to zapalenie przestrzeni zagardłowej, za­zwyczaj z wytworzeniem ropnia. Przy oglądaniu gardła widoczne jest prze­krwienie i wyraźne wypuklanie się tylnej ściany gardła, zazwyczaj nieco ponad podstawę języka. Obrzmienie może być tak znaczne, że przemieszcza języczek w bok lub ku przodowi wypełniając prawie całe gardło. Obmacywa­niem stwierdza się miękki, bolesny guz, zazwyczaj chełbocący. Występowanie u zdrowych dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2—4 lat, nierzadko po odrze lub po przebyciu swoistych stanów gorączko­wych; występowanie również u starszych dzieci i u dorosłych, zwłaszcza cier­piących na próchnicę szyjnego odcinka kręgosłupa; początek z ogólnym złym samopoczuciem i podwyższeniem ciepłoty, zmianą głosu, kaszlem, utrudnie­niem oddychania i połykania; retrakcja głowy z wysunięciem ku przodowi podbródka i z otwartymi ustami; umiarkowana gorączka w ostrych przypad­kach; zwykle jednostronne powiększenie szyjnych węzłów chłonnych; boczne zdjęcie rentgenowskie szyi (powiększona przestrzeń między krtanią i kręgo­słupem, pęcherzyki powietrza lub poziom płynu w jamie ropnia). Gruźlica szyjnego odcinka kręgosłupa (caries cervicalis; spondylitis cervi-calis). Cechy. W środkowej lub górnej części odcinka szyjnego może pojawić się wypuklenie ku przodowi, które można wyczuć na tylnej ścianie gardła. Szyja może sprawiać wrażenie niemal symetrycznie rozszerzonej lub zgrubia­łej a głowa wygląda, ijak gdyby była osadzona bezpośrednio na barkach. W po­staci przewlekłej — zimnego ropnia — nie występują żadne objawy, póki twór ten nie powiększy się na tyle, że zatyka nos i uciska na krtań. Występowanie zwykle między 3 a 8 r. życia; czasem w wy­wiadzie rodzinnym gruźlica; niekiedy obecność utajonego ogniska, zwłaszcza w węzłach chłonnych; podstępny początek; bóle o charakterze nerwobólu potylicznego, czasem promieniujące do przedniej bocznej części szyi, częste i silne lub występujące tylko przy ruchu; bywa utrwalony skurcz, zwłaszcza lekki kręcz szyi; opór przy ruchach biernych; doprowadzanie głowy do rów­nowagi przy pomocy rąk; możliwe powstanie ropnia za gardłowego; badanie rentgenowskie. Zakażenie przestrzeni zagardłowej. Cechy. Przy oglądaniu gardła stwierdza się przesunięcie migdałka ku linii środkowej oraz wypuklenie jednej strony gardła. Migdałek i łuki podniebienne wyglądają raczej prawidłowo, chyba że miał miejsce, lub jeszcze istnieje ropień okołomigdałkowy bądź ostre za­palenie migdałków podniebiennych. Na szyi stwierdza się twardą, wrażliwą na ucisk, bolesną masę, wypuklającą się w okolicy podszczękowej, sięgającą do ucha, a w dół — do obojczyka. Istniejący poprzednio ropień okołomigdałkowy, ropień za­gardlowy, zakażenie wokół zęba trzonowego, ślinianki przyusznej, lub też ropień piramidy kości skalistej; ropne zapalenie węzłów chłonnych w prze­strzeni zagardłowej; gorączka septyczna; utrudnienie połykania; szczękościsk; ból ucha; znaczne obrzmienie i stwardnienie sięgające od ucha do obojczyka, ześrodkowujące się w okolicy podszczękowej. Ropień okołomigdałkowy (abscessus peritonsillaris). Cechy. Przy oglądaniu gardła stwierdza się jednostronne zaczerwienione i napięte obrzmienie pod­niebienia miękkiego i przedniego łuku podniebiennego oraz przemiesz­czony w dół i ku przodowi, przekrwiony migdałek. Stan ten należy odróżnić od zakażenia przestrzeni zagardłowej na tej podstawie, że w tym ostatnim zaczerwienienie jest minimalne, migdałek jest przemieszczony ku środkowi oraz że tkanki szyi są zajęte w tym samym stopniu, co migdałek. Oba scho­rzenia mogą jednak występować jednocześnie. Kilak gardła. Cechy. Tylna ściana gardła jest częstym umiejscowieniem nacieków kilakowych i rozległych owrzodzeń. Wrzód jest okrągły lub nie­regularny, otoczony czerwoną obwódką. Ma on ostro odgraniczone brzegi, a jego dno pokryte jest ubogą tkanką ziarninową i wydzieliną ropną. Wrzody górnej części gardła są niewidoczne bez badania rynoskopowego. Tylna po­wierzchnia podniebienia stanowi częste umiejscowienie rozmiękających kila­ków. Proces destrukcyjny jest bardzo szybki i wkrótce dochodzi do przebicia podniebienia. Guzy kiłakowe, pojawiające się w pobliżu środka tylnej ściany gardła, wykazują mniejszą tendencję do rozmiękania, mając wygląd twar­dych, zbitych, zaokrąglonych guzów, pokrytych błoną śluzową. Mogą one dochodzić do znacznej wielkości, przypominając wyglądem włókniak lub mię-sak. Inne zejście nacieczenia kilakowego polega na powstaniu zwężeń i blizn. W rezultacie dochodzi do znacznego i różnorodnego zniekształcenia gardła, a powstałe błoniaste fałdy bywają przyczyną wielu skarg. Nierzadko do­chodzi do zrostów podniebienia miękkiego z tylną ścianą gardła (całkowitych lub z pozostawieniem zaledwie małego otworu). W wywiadzie kiła; objawy kiły w innych miejscach ustro­ju; czasem przy przełykaniu ból w gardle lub promieniujący do uszu; wzmo­żona wydzielina ropna lub kleista; bywa upośledzenie tonacji lub zwracanie płynów przez nos; czasem powiększenie szyjnych węzłów chłonnych; nie­kiedy utrudnione lub bolesne połykanie; bywa cuchnienie z ust (ozaena); dodatnie próby serologiczne. Rak gardła. Cechy. W tylnej części gardła lub w okolicy cieśni widoczny jest nierówny, morwowaty twór, szerzący się na gardło. Ulega on owrzodze­niu, szybko się szerzy, jest nieregularny i grzybiasty, nacieka tkanki, łatwo krwawi i powoduje ból. Występowanie po 40 r. życia; utrudnienie połykania, mó­wienia i oddychania; ostre bóle promieniujące do uszu, szyi i kąta żuchwy; ślinotok; podbarwiona krwią ślina; cuchnienie z ust; powiększenie węzłów w górnej części szyi za żuchwą; szybkie wyniszczenie; badanie bioptyczne. Mięsak gardła. Cechy. Jest to szybko rosnący, twardy guz, który czasem wychodzi z tylnej ściany gardła, częściej jednak z okolicy cieśni gardła (migdałki podniebienne, podniebienie miękkie). Poza jego brzegami nacie-czenie jest niewielkie lub w ogóle go nie ma, a obrzmienie węzłów chłonnych zjawia się późno. Występuje rzadziej niż rak. Występowanie zazwyczaj u osób młodszych niż te, które zapadają na raka; w wywiadzie niekiedy uraz; znaczne zniszczenie miejscowe oraz objawy ogólne w przypadku mięsaka okrągłokomórkowego (nigdy nie jest uszypułowany); w postaci wrzecionowatokomórkowej powolniejszy wzrost, większa twardość, czasami uszypułowanie; większa złośliwość miejscowa, a mniejsza ogólna, niż w mięsaku okrągłokomórkowym. Promienica gardła. Cechy. Na tylnej lub bocznych ścianach gardła po­jawia się jedno łub więcej małych, zaokrąglonych i zaczerwienionych wznie­sień, którym towarzyszą dolegliwości podmiotowe o typie zapalenia gardła. Sąsiednie tkanki ulegają obrzmieniu, zaś objawy ostrego zapalenia prze­kształcają się wkrótce w bardziej trwałe przekrwienie i stwardnienie, cha­rakterystyczne dla procesu przewlekłego. Obrzmienie jest nieregularne, ale dobrze odgraniczone, twarde przy obmacywaniu sondą, i niezbyt wrażliwe, choć powoli zwiększa swe rozmiary. Później ma miejsce zropienie i powsta­wanie bolesnych zacieków, z których wydobywa się ropna wydzielina, zawie­rająca małe żółtawe grudki lub twory (grzybek promienicy). Wydzielina jest uporczywa, a zacieki drążą w głąb tkanek, prowadząc do rozległego ich zniszczenia. Z reguły nie dochodzi do szerzenia się procesu; jeśli się to zdarzy, proces ma tendencję do tworzenia raczej odosobnionych guzów, niż ognisk związanych z miejscem wyjścia w gardle. Występowanie głównie u mężczyzn, zazwyczaj pracują­cych przy bydle; rozmaity stopień bolesności; zwykle bardziej lub mniej ciągłe, tępe, okresowo nasilające się pobołewanie w miejscu zmiany; cuch-nienie z ust; zaburzenia żołądkowe; wystąpienie przerzutów, zwłaszcza w płu­cach lub w przewodzie pokarmowym; stwierdzenie promieniowca w wydzie­linie; próba biologiczna (szczepienie świnki morskiej). Mniej częste przyczyny. Włókniak; tłuszczak; naczyniak; torbiel skórzasta; potworniak; mięsak limfatyczny; torbiel retencyjna; wrzód twardy; tętniak; wrodzone zniekształcenie gardła; śluzakomięsak; obrzęk wskutek użądlenia.