Obrzęk powiek może być pochodzenia zapalnego lub niezapalnego i może być ograniczony tylko do powiek, lub też obejmuje także spojówki powiek i gałki. Może on być spowodowany urazem — w takim przypadku stwierdza się zwykle znaczne wylewy do powiek („czarne oko"), lub też ukąszeniem insektów — w takim razie anamneza ma duże znaczenie; spotyka się także przy ciężkich zapaleniach spojówki, rogówki, a zwłaszcza przy ciężkich za­każeniach gałki ocznej, np. przy ropnym zapaleniu gałki ocznej (panophthal­mitis) oraz przy jaskrze. We wszystkich tych przypadkach stanowi on wtórny objaw procesu zapalnego oka. Obrzęk może także wystąpić po ciężkich wy­miotach, napadach płaczu i uporczywych napadach kaszlu. Ostre zapalenie kłębków nerkowych (ostra choroba Brighta). Cechy. Na początku choroby występuje obrzęk powiek, twarzy i kostek. Później rozwija się ogólna anasarca ze znacznym obrzękiem powiek. Podostre i przewlekłe zapalenie kłębków nerkowych (przewlekła choroba Brighta). Cechy. Powieki są obrzęknięte, zwłaszcza z rana, niekiedy może być obrzęk całej twarzy. Nerczyca lipoidowa. Cechy. Występują ogólne obrzęki, zajmujące także powieki i twarz. Odra (morbilli)'. Cechy. W okresie wysypki występuje znaczny obrzęk po­wiek i twarzy. Czasami po ustąpieniu choroby u dzieci przez czas dłuższy utrzymuje się niezapalny obrzęk. Krztusiec (pertussis). Cechy. Na skutek ciągłego przekrwienia twarz jest często nabrzmiała, co jest najbardziej zaznaczone na powiekach; prawdo­podobnie łączy się to z wylewami krwi. Zapalenie zatok sitowych. Cechy. Zapalenie tkanek oczodołu, wywołane zapaleniem zatok sitowych, rozpoczyna się obrzękiem powiek i wiąże się zwykle z ograniczeniem ruchów gałki ocznej i obniżeniem ostrości wzroku, a procesy ropne z ropnym zapaleniem gałki ocznej. Zapalenie zatok jest najczęstszą przyczyną zapalenia tkanek oczodoły u dzieci. Torbiel śluzowa, pochodząca z komórek sitowych, często powoduje przemieszczenie aparatu łzowego. Gorączka; dreszcze; leukocytoza; gęsta śmietanowata wy­dzielina z nosa; opuszczenie powieki; zaostrzenie silnego, tępego bólu w oko­licy między oczami z bolesnością przy ucisku na okolicę wewnętrznego kąta oka; rinoskopia (wyjaśniająca pochodzenie ropy); zdjęcie rentgenowskie. Zapalenie zatok szczękowych (ropień zatoki Highmore'a). Cechy. Może wy­stąpić znaczny obrzęk powiek, który w przypadkach długo trwających pro­wadzi do stwardnienia tkanek. Wydzielina ropna z nosa po jednej stronie; ból w okolicy poniżej oczodołu lub obejmujący całą połowę twarzy; obrzęk i zaczerwienie­nie skóry nad zajętą zatoką; tkliwość uciskowa policzka; bóle przy żuciu; rinoskopia (ujawniająca źródło ropy); prześwietlenie; punkcja; zdjęcie rent­genowskie. Zapalenie zatok czołowych. Cechy. Torbiel śluzowa zatoki czołowej powo­duje przemieszczenie gałki ocznej ku dołowi, do przodu lub ku górze. Zapa­lenie tkanek oczodołowych, spowodowane tą chorobą, jest połączone z obrzę­kiem powiek. Tkliwość w okolicy poniżej łuku brwiowego (punkt Ewin-ga) lub w okolicy zatoki; ból ponad oczodołem i ból głowy; wydzielina z nosa; zacienienie zatoki przy prześwietleniu i na zdjęciu rentgenowskim. Róża. Cechy. Obrzęk obejmuje zwykle obie powieki i może się rozszerzać na tkankę otaczającą. Obrzęk i rumień występują równomiernie w sztyw­ne i, twardej, zgrubiałej skórze. Mogą się wytworzyć ropnie w powiekach. Może dojść do zajęcia tkanek oczodołowych. Czasami występuje zamknięcie powiek spowodowane obrzękiem. Ostre zatrucie arszenikiem. Cechy. Na ogół występuje obrzęk powiek lub okolicy brwi, co może być pierwszym objawem zatrucia. W anamnezie spożycie podejrzanych potraw; ból brzucha; wymioty; biegunka. Włośnica (trichinosis). Cechy. Obrzęk należy do najważniejszych objawów i może wystąpić we wczesnym okresie na twarzy, a zwłaszcza w okolicy oczu. W anamnezie wystąpienie choroby u kilku osób po spo­życiu wieprzowiny w jakiejkolwiek bądź postaci; bóle o charakterze kolki z nudnościami, wymioty i śluzowa biegunka na drugi lub trzeci dzień; silne bóle mięśniowe z obrzękiem i gorączka o charakterze zwalniającym lub cią­głym, występująca w 7—10 dni później. Obecność włośni w kale; znaczna leukocytoza z eozynofilią; biopsja mięśni; badanie podejrzanego pożywienia. Gnilec dziecięcy (choroba Barlowa). Cechy. Powieki są obrzęknięte, cza­sami we wczesnych okresach. Zapalenie tarczki na tle kiłowym. Cechy; Tarczkowa część powieki jest zgrubiała i stwardniała na skutek rozlanego nacieczenia kilakowego. Spotyka się krosty i owrzodzenia przy ujściu mieszków włosowych. Stwierdzenie kiły; przewlekły przebieg. Zapalenie opon mózgowych. Cechy. W meningokokowym zapaleniu opon mózgowych spotyka się znaczny obrzęk powiek, prawie zawsze w połączeniu z wybroczynami do spojówek. Obrzęk naczyniowo-nerwowy (choroba Ouinckego). Cechy. Występuje na­gle znaczny obrzęk, często obu powiek, przy braku zaczerwienienia. Wygląd przypomina bardzo obraz w ostrym zapaleniu nerek. Nagłe pojawienie się zlokalizowanego obrzęku (twarz, powieki, wargi, policzki, ręce, narządy płciowe) z pieczeniem, uczuciem go­rąca, zaczerwienieniem, pokrzywką; zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ciężkio stany spastyczne, ból, nudności, wymioty); czasami krwinkomocz; przejściowy charakter; dziedziczność. Ropowica oczodołu (phlegmona). Cechy. Obrzęk jednej lub dwu powiek zależnie od jedno- lub obustronnego wystąpienia sprawy chorobowej. Jedno­cześnie występuje przekrwienie i obrzęk spojówki, wytrzeszcz, dwojenie i ograniczenie ruchu gałki ocznej. Dreszcze i gorączka; ból w głębi oczodołu; ból głowy; obecność przyczyny wywołującej (uraz, zapalenie szpiku kostnego, róża, ro­pień mózgu, zakrzep zatoki, promienica, posocznica); w okresie późniejszym zapalenie nerwu wzrokowego, prowadzące do zaniku; znieczulenie i owrzo­dzenie rogówki; mogą wystąpić zmiany wewnątrzgałkowe; w końcu chełbo-tanie w okolicy poniżej części wewnętrznej górnej krawędzi oczodołu. Zakrzep zatoki jamistej. Cechy. Obrzęk powiek i przekrwienie i obrzęk spojówki, opuszczenie powieki, przymglenie i znieczulenie rogówki, częścio­wa lub całkowita oftalmoplegia. Obecność ogniska zakażenia na twarzy, nosie, powiekach, w zatokach, uchu; nagły początek; gorączka; dreszcze; poty; ból głowy; sen­ność; zajęcie nerwów ruchowych oka i pierwszej gałęzi nerwu V; owrzodze­nie rogówki; może wystąpić zapalenie nerwu wzrokowego. Obrzęk śluzowaty (myxoedema). Cechy. Występuje zgrubienie tkanki pod­skórnej powiek jako część sprawy uogólnionej. Zakrzep mózgowy. Cechy. Czasami występuje obrzęk jednej lub obu powiek z wytrzeszczem gałek ocznych. Następnie obrzmienie przechodzi na twarz. Mniej częste przyczyny. Nosacizna; lozedma płuc; choroby wywołane przez nitkowce; uczulenie; ostry nieżyt nosa; zapalenie śródpiersia; zapalenie osłonki Tenona; jaglica; zakrzep zatoki podłużnej; opryszczka; trąd; wąglik; samoistny obrzęk powiek; zatrucie jodem; blednica; pokrzywka; migrena; kiła, guz śródpiersia, tętniak łuku tętnicy głównej; masywny obrzęk powiek; choroba Mikulicza; choroba posurowicza; wąglik; tętniak żylakowaty; arach-nodaktylia; złośliwy guz nosogardzieli; złośliwy guz jam obocznych nosa; za­kaźna mononukleoza; zieleniak; przewlekłe zapalenie mięśni oczodołu (guz rzekomy oczodołu); odmiana amerykańska śpiączki afrykańskiej; słoniowa­tość we włókniakonerwiakowatości i nerwiaku zwojowym; białaczka; zim-nica; twardzina skóry; uczulenie na sulfonamidy; ostre zapalenie spojówek (ropne, nieropne, pryszczykowe); ostre zapalenie tęczówki i ciałka rzęsko­wego; jaskra; ropne zapalenie gałki; guz oczodołu; przewlekły wyprysk; dermatomyositis; nadwrażliwość na arszenik; uczulenie na boraks i kwas borny; uczulenie na siarkę; uczuleniowe zapalenie skóry; zespół rakowiaka.