Poza opisanymi wyżej zmianami wrodzonymi dotyczącymi raczej po­szczególnych czynności zwłaszcza kanalików nerkowych istnieje szereg rozwojowych zaburzeń morfologicznych, które mogą być przyczyną cięż­kich schorzeń układu moczowego na tle wtórnych zakażeń, łatwego po­wstawania złogów, przeszkód w odpływie moczu lub rozlanych zmian w samej strukturze tkanki nerkowej. Zaburzenia rozwojowe mogą dotyczyć liczby, wielkości, położenia i dezorganizacji w budowie nerek i powstają w następstwie niedorozwoju lub wadliwego rozwoju układu moczowego. Można więc spotkać się z wrodzonym brakiem obydwu nerek (agenesis) lub jednej z nich, z niedorozwojem nerek, z obecnością nerek nadliczbo­wych, z ich nieprawidłowym ułożeniem (ectopia), wadliwym połączeniem górnych lub dolnych biegunów (nerka podkowiasta), z nieprawidłowościa­mi dotyczącymi naczyń nerkowych, miedniczek i moczowodów, wreszcie z obecnością pojedynczych lub mnogich torbieli (torbielkowate zwyrod­nienie nerek). Brak obydwu nerek uniemożliwia oczywiście życie. Do r. 1940 opisano 140 przypadków tego rodzaju — przeważnie martwo urodzonych dzieci (Allen). Brak jednej nerki zdarza się nie tak rzadko (1 na 519 sekcji, w statystyce Bella, 1 na 1000 — wg Haymana). Pozostała nerka jest zwykle powiększona i często ulega różnym schorzeniom, jak kamica, zakażenie, wodonercze, tym bardziej że towarzyszą jej zwykle i inne wady rozwo­jowe, np. dodatkowe naczynia (ryc. 18). Wrodzone przemieszczenie nerek bywa nieraz bardzo znaczne, np. do miednicy małej, ku linii środkowej lub na przeciwną stronę ciała. Takie nerki są często niedorozwinięte i ulegają również łatwo różnym schorze­niom, zwłaszcza kamicy z wtórnymi zakażeniami, wodo- i roponerczem (ryc. 19). Nerki podkowiaste powstają wskutek zrośnięcia obydwu nerek, zwykle w linii środkowej. Jest to zjawisko nie tak rzadkie, gdyż spotyka się je 1 raz na 376—-715 sekcji (wg statystyki Bella cyt. za Allenem). W 10°/o przypadków zrośnięte są górne bieguny, a w 90% — dolne. Czasami oby­dwa moczowody wychodzą z miejsca połączenia nerek, często istnieje tu dodatkowe unaczynienie uciskające i przewężające moczowód, wskutek tego łatwo powstają złogi, wodonercze i wtórne zakażenia. Nerka podko­wiasta często powoduje bóle, zwłaszcza w stojącej pozycji, a to wskutek ucisku zespolenia na nerwy (objaw Rowsinga — ryc. 20). Nieprawidłowości naczyń nerkowych polegają najczęściej na występo­waniu podwójnej lub potrójnej tętnicy nerkowej. Niekiedy stwierdza się nadliczbową tętnicę nerkową odchodzącą od aorty do górnego lub dolnego bieguna nerki. Ta nieprawidłowość może być przyczyną znacznych trud­ności i powikłań w czasie operacji, np. krwotoku lub zawału nerki wskutek jej podwiązania. Najczęściej jednak wskutek ucisku naczynia na moczo-wód powstaje w tych przypadkach wodonercze ze wszystkimi jego następ­stwami, jak bóle, wtórne zakażenie dróg moczowych itd. (ryc. 21).