Ostry nieżyt nosa (rhinitis acuta; coryza acuta). Cechy. Uczucie pełności i bólu w nosie, czole i nosowej części gardła, po czym dochodzi do zatkania nosa, wodnistego wycieku z nosa, częściowej utraty węchu i prawdziwego bólu gardła i nosogardła. Ostry początek z kichaniem, po którym pojawia się stop­niowo nasilający się i gęstniejący wyciek z nosa; bywa gorączka (38°— 39,5°C); może dojść do zatkania nozdrzy z podrażnieniem skóry skrzydeł nosa i górnej wargi; utrata węchu; ogólne złe poczucie; tępy ból czoła, silniejszy w razie zajęcia zatok; cofnięcie się po upływie 8—10 dni. Zapalenie zatok czołowych (sinusitis frontalis). Cechy. Często występuje ból odnoszony do dolnej części czoła i podstawy nosa. Bóle spowodowane schorzeniem zatok czołowych mogą przybierać postać ostrych, strzelających bólów, promieniujących do oczu, lub też jest to ból z uczuciem pełności i ciężaru i prawie nieustający; innym razem jest to tępe pobolewanie w oko­licy czoła, nasilające się przy pochyleniu do przodu, a u niewiast szczególnie dokuczliwe przy każdej miesiączce. Ucisk poniżej dna zatoki na wewnętrzny kąt oczodołu przy podstawie nosa jest zwykle bolesny. W wywiadach ostre zapalenie nosa; bywa obrzmienie, za­czerwienienie i przegrzanie skóry w okolicy czołowej; wrażliwość uciskowa, jeśli istnieje zaczerwienienie i obrzmienie; ból w okolicy czołowej ograni­czony lub wychodzący ze strony zajętej, czasem nasilający się nocą, zwłasz­cza tuż po przebudzeniu się, albo nad ranem, a w ostrej postaci ból w ciągu dnia rozpoczynający się między godz. 10 a 11 i ustępujący między godz. 15 a 16; mogą wystąpić zawroty głowy nasilające się przy pochylaniu się lub wstawaniu; czasem zmiana barwy głosu. Ropniak zatoki czołowej (empyema sinus frontalis). Cechy. Ból jest obja­wem dominującym, nawet w postaci przewlekłej; mimo że umiejscowiony przede wszystkim w okolicy łuku brwiowego, może się on rozciągać na pod­stawę nosa. Najsilniejszy jest rano po wstaniu z łóżka i znika w ciągu dnia. Przebyty poprzednio uraz lub schorzenie nosa, bądź jakieś swoiste choroby zakaźne, zwłaszcza grypa lub choroby wysypkowe; wrażli­wość na ucisk lub opukiwanie, zwłaszcza blaszki oczodołowej; wzmożona wydzielina z nosa, o charakterze ropnym lub śluzowo-ropnym; niezdolność do skupienia uwagi; brak węchu; rynoskopia (ropa sącząca się z przestrzeni mię­dzy małżowiną środkową a zewnętrzną ścianą nosa); diafanoskopia; badanie rentgenowskie. Ostre zapalenie zatoki sitowej (sinusitis ethmoidalis acuta). Cechy. Nie­przyjemne uczucie ucisku, narastające aż do bólu, u nasady nosa i w okolicy jego grzbietu. Umiejscowienie bólu głowy nie jest wyraźne; obejmuje on po­łowę, a potem całą głowę. Występuje uczucie pełności między oczami, a cza­sem również umiarkowanie silny ból w. okolicy sitowej i wokół kości nosa. Bywa obrzmienie i zaczerwienienie skóry w wewnętrznym kącie oczodołu ze zwiększoną wrażliwością na ucisk; może się pojawić śmie-tanowaty, gęsty śluz, który chory usuwa z nosa z trudnością, a który przy oglądaniu spływa jak gdyby spod pokrywy środkowej małżowiny lub sponad małżowiny środkowej, podczas gdy ropa wydobywa się z przednich zatok szczękowych lub zatoki klinowej; może wystąpić odruchowy rumień na twa­rzy; niekiedy dzwonienie w uszach i niedowidzenie; mogą wystąpić napady dychawicy i kaszel, albo jednostronne porażenie podniebienia miękkiego; wrażliwość przy ucisku na blaszkę oczodołową kości sitowatej w wewnętrz­nym kącie oczodołu; możliwe jest wystąpienie zaburzeń równowagi, nasila­jące się przy pochylaniu do przodu; czasem spaczenie węchu. Złamanie kości nosowych. Cechy. Ostry ból w okolicy grzbietu nosa. Przebyty uraz bezpośredni; przemieszczenie, zwykle zapad­nięcie kości nosa, które łatwo stwierdzić, jeśli widzi się chorego przed wy­stąpieniem obrzmienia; trzeszczenie; krwawienie z nosa; niekiedy odma pod­skórna; badanie rentgenowskie. Czyrak nozdrzy (furunculus nasi). Cechy. W nozdrzach lub tuż przy nich w skórze lub błonie śluzowej, pokrywającej chrząstkę, tworzą się małe, ale bolesne nacieki. Z uwagi na zrośnięcie i niepodatność tkanek tej okolicy ból jest bardzo intensywny, dopóki nie wykona się nacięcia lub nie nastąpi samo­istne pęknięcie. Stwierdzenie czerwonych, uniesionych, wrażliwych na dotyk nacieków, które w okresie pełnego rozwoju wykazują w centrum żół­tawą wyniosłość nad zbiornikiem ropy; powiększone węzły chłonne nad kątem żuchwy. Przewlekły nieżyt nosa (rhinitis chronica). Cechy. W przewlekłym przero­stowym nieżycie nosa (rhinitis hypertrophica chronica) występuje uczucie ucisku lub nawet bólu u nasady nosa, towarzyszące typowemu przewlekłemu zatkaniu przewodów nosowych. Suchy nieżyt nosa (rhinitis sicca) cechuje się silnym wysychaniem w nosie, pieczeniem i uczuciem zatkania, które nie jest spowodowane obrzmieniem. Ciała obce w nosie. Cechy. Czasami ciało obce w nosie nie powoduje uchwytnych objawów, ale częstokroć staje się przyczyną bólu i innych dole­gliwości podmiotowych, zwłaszcza uczucia pełności. W wywiadach przypadkowe lub celowe wprowadzenie ciała obcego (ożywionego lub nieożywionego); niekiedy zwężenie nosa, zwykle jednostronne, ze śluzowo-ropną wydzieliną; rynoskopia. Nerwoból nosowo-rzęskowy (neuralgia nasociliarłs). Cechy. Ból szerzący się w dół bocznych powierzchni nosa, do czoła i oczodołów, zwykle promie­niuje do małego obszaru ograniczonego łukiem brwiowym od góry, guzkiem nadoczodołowym z boku i kością nosową przyśrodkowo. Czasami ból sięga aż do koniuszka nosa. Charakter przemijający; niestwierdzenie choroby organicz­nej; czasem okresowe ustępowanie bólu po zastosowaniu 5% roztworu ko­kainy na okolicę położoną wysoko w przedniej części nosa w sąsiedztwie jego nasady lub po wstrzyknięciu prokainy do oczodołu w okolicy przedniego nerwu sitowego i naczyń. Ropień przegrody nosa (abscessus septi nasi). Cechy. Ból i uczucie pełności promieniujące ku pośredniej części nosa. Niekiedy przebyty uraz; czasem obrzmienie i zatkanie nosa; przykra i mdląca woń wydzieliny; rynoskopia (wykazująca chełboczący guz w jednym lub w obu nozdrzach, o zabarwieniu czerwonawym lub z lekka żółtawym). Kilak nosa (trzeciorzędowa kiła nosa; gumma nasi). Cechy. We wczesnym okresie pojawia się ból w okolicy grzbietu nosa i czoła, nasilający się w nocy, który narasta, gdy dochodzi do martwicy. Przebyta kiła; wyciek cuchnącej wydzieliny śluzowo-ropnej i strupów z nosa; stwierdzenie martwicze zmienionej i luźno leżącej kości przy sondowaniu, zwłaszcza w obrębie lemiesza; przedziurawienie przegrody; zapadnięcie się nosa lub nozdrzy przednich; zwężenie nosa; obecność owrzo-dzeń, ziarninowania, blizn; dodatnie odczyny serologiczne; test terapeutyczny. Ostra nosacizna (malleus aoutus). Cechy. Zazwyczaj po krótkim okresie wylęgania następuje bolesne obrzmienie nosa, z zapaleniem naczyń chłon­nych i ciężkim odczynem ogólnym. W wywiadach narażenie na styczność zwłaszcza z zakażo­nymi końmi; pojawienie się guzków na skórze lub śluzówce nosa, powiększa­jących się, rozpadających i wydalających najpierw żółtą, ciągnącą się sub­stancję, a potem krwistą, gęstą i cuchnącą wydzielinę; szczepienie na jądrze świnki morskiej; dodatnia próba maleinowa. Gruźlica skóry nosa (lupus nasi). Cechy. Może wystąpić ból i wrażliwość na dotyk. Mniej częste przyczyny. Zapalenie zatoki szczękowej; zapalenie zatoki kli­nowej; zanikowy nieżyt nosa (podrażnienie i wysychanie w nosie i sklepieniu gardła); rak; mięsak; włókniak; polipy nosa; muszyca; wrzód twardy nosa; przewlekłe ropne zapalenie zatok sitowych (ból w czasie zaostrzeń); wrzód twardy przedsionka nosa; ostra prosówkowa gruźlica nosa (zatkanie nosa); mięsakowatość jamy nosowej (zatkanie nosa); kamień nosowy (nerwoból i owrzodzenie wskutek ucisku); krwiak przegrody nosowej (ucisk lub ból w okolicy grzbietu nosa); zapalenie skóry przedsionka nosa; rozpadlina przed­sionka nosa; nadżerka przegrody nosowej; ból głowy wychodzący ze zwoju klinowo-podniebiennego; dusznica bolesna.