ZGORZEL PALCÓW RĘKI
Congelatio (simplex et altitudinis). Cechy. Po szkodliwie nadmiernym oziębieniu palce są bardziej białe niż normalnie, niebolesne, znieczulone, obwodowa ich część obumiera, a po przejściu doby zabarwienie palców przyjmuje kolor ciemnoczerwony do czerwonawoczarnego lub zielonkawoczarnego. Często rozwija się sucha zgorzel, rozciągając się poza rozległe uszkodzenia głębiej leżących tkanek. Jeśli palec, który nie jest tak zmrożony, przenieść nagle do ciepłego otoczenia, powstaje przekrwienie po dotarciu do przemrożonych tkanek krwi, wytwarzają się pęcherze i może pojawić się wilgotna zgorzel.
Combustiones. Cechy. Gdy oparzenia skóry wskutek działania na nią ciał stałych płynnych lub gazowych o ciepłocie przekraczającej tolerancję skóry są rozległe, występuje oddzielanie się zmartwiałych tkanek wskutek powstania wilgotnej zgorzeli.
W wywiadzie — oparzenie wskutek działania ciał stałych, płynnych lub gazowych.
Zgorzel chemiczna. Cechy. Zgorzel może powstać z powodu rozlania substancji żrących (kwasy) na skórę lub przez nieostrożne stosowanie niebezpiecznych środków leczniczych. Najczęstszym przykładem tych ostatnich jest zgorzel wywołana nierozważnym użyciem preparatów zawierających fenol na palce lub dłonie; w tym przypadku zgorzel powstaje powoli, często nieboleśnie (z powodu miejscowo znieczulającego działania fenolu), oraz nie jest rozpoznawana do chwili powstania trwałych zmian związanych z wielokrotnym używaniem preparatu. Zajęta okolica jest początkowo ciemnoszara lub brązowa, a w miarę wysychania i marszczenia się tkanek staje się coraz ciemniejsza, przyjmując w końcu zabarwienie prawie czarne. W ciągu kilku dni ustala się linia demarkacyjna między obumarłymi a żywymi tkankami, przy czym te ostatnie są nieco obrzmiałe. Niekiedy powstaje utrata tylko powierzchownej warstwy skóry bez trwałych blizn, czasem jednak może być zniszczona skóra właściwa względnie głębiej leżące tkanki, włączając w to kości.
W wywiadzie — używanie fenolowych opatrunków lub przypadkowe oparzenia kwasami.
Syndroma Raynaudi et morbus Raynaudi. Cechy. Owrzodzenie z powierzchowną zgorzelą jest rzadkie i w większości przypadków występuje późno W przebiegu tego schorzenia, chociaż czasami może pojawić się wkrótce po wystąpieniu objawów. Zmiany mogą być początkowo symetryczne lub niesymetryczne, zwykle powierzchowne i ograniczone do opuszek palców, lecz w stanach zaawansowanych mogą powstać zniszczenia kości oraz absorpcja końców obwodowych paliczków z bardziej rozległą zgorzelą. Drobne obszary zgorzeli mogą pojawić się z powodu zakrzepów w naczyniach powierzchownych; zmiany goją się zwykle przez wytworzenie zagłębionych blizn lub dołków na opuszkach palców.
Thromboangiitis obliterans (morbus Buergeri). Cechy. Zamknięcie tętnicy łokciowej lub promieniowej może być jednym z wczesnych objawów tego schorzenia, przy czym owrzodzenie z suchą zgorzelą palców nie jest w tym przypadku rzadkie.
Gangraena traumatica. Cechy. Gdy palce dłoni uległy zmiażdżeniu, jak przy wypadku przemysłowym lub w innych sytuacjach rozległego zniszczenia tkanek, mogą one, jeśli nie zostaną usunięte, ulec procesowi gnilnemu lub zgorzeli wilgotnej.
Gangraena e compressione. Cechy. Zgorzel wywołana niedbałym zabandażowaniem przedstawia się jako powierzchowna martwica, lecz może, jeśli dane okolice zostaną zakażone, rozszerzać się w głąb i wszerz.
W wywiadzie — mocne obandażowanie lub unieruchomienie szyną danej części.
Diabetes mellitus. Cechy. Postać zgorzeli, powstająca w kończynie górnej na tle cukrzycy, jest szybko rozprzestrzeniającym się zapaleniem tkanki łącznej luźnej, które wytwarza się najczęściej z powodu błahego uszkodzenia, a które rzadko tworzy ropę i daje w efekcie zgorzel wilgotną. Jeśli zgorzel pojawia się po urazie, brak objawów zwiastunowych. W przypadku samoistnego powstawania zgorzeli skóry jest ona często poprzedzona bólem o charakterze newralgicznym, szarym lub sinym przebarwieniem skóry, obniżeniem temperatury powierzchni, a niekiedy utratą czucia. Zgorzel jest często powierzchowna, ale może stać się głęboka, jeśli jest następstwem urazu lub owrzodzenia.
Nadmierne pragnienie; nadmierne łaknienie; nadmierne wydalanie moczu; cukromocz; zwiększony poziom cukru we krwi; czasem w przebiegu zgorzeli aceton i kwas dwuoctowy w moczu; skłonność do powstawania śpiączki podczas trwania zgorzeli.
Panaritium (paronychia). Cechy. Czasem do tych zmian dołącza się zgorzel tkanek miękkich opuszek palców.
Panniculitis (z powodu zainfekowania rany, róży itd.). Cechy. Jeśli zapalenie to przechodzi w zgorzel, wszystkie objawy przedmiotowe zapalenia zarówno miejscowe, jak i ogólne nasilają się; obrzmienie powiększa się do dużych rozmiarów z powodu nagromadzenia się częściowo płynu, a częściowo gazu, który powoduje trzeszczenie przy ucisku. Zabarwienie przyjmuje odcień siny lub purpurowy. Z chwilą wytworzenia się zgorzeli objawy zapalenia mijają, pojawiają się pęcherze i odma podskórna z dużym obrzmieniem (zgorzel wilgotna). Z chwilą przejścia rany w zgorzel powierzchnia pokrywa się jakby żółtymi lub szarymi włóknami lnianymi, wydalana treść jest obfita i cuchnąca, a otaczające obszary w znacznym stopniu obrzmiewają i stopniowo oddzielają się w postaci martwiczych strzępów.
W wywiadzie — rana względnie otarcie ręki lub palca; gorączka septyczna; powiększenie węzłów pachowych; czasem zapalenie naczyń chłonnych; leukocytoza; nagłe ustąpienie bólu (szczególnie przemawiające za powstaniem zgorzeli).
Zgorzel po napromienieniu promieniami rentgenowskimi. Cechy. Przewlekłe, powolnie rozwijające się oparzenie może powstać na tle stałego działania promieni rentgenowskich, wiodąc w efekcie do utraty palców. Rozpoczynając się podobnie jak oparzenie zwykłe, stan ten rozszerza się, wytwarzając głębokie owrzodzenia i oddzielanie się martwiczo zmienionych tkanek. Czasem spotyka się suchą zgorzel palców.
Występowanie u osób pracujących w polu działania promieni rentgenowskich.
Morbus Morvani. Cechy. W schorzeniu tym palce są miejscem nieboles-nych, niszczących zastrzałów, które rozpoczynają się w okolicach przyległych do podstawy paznokcia, prowadząc do martwicy końcowych paliczków i znacznego obrzmienia palców. Palec może być również utracony w wyniku zaburzeń troficznych spowodowanych jamistością rdzenia, której choroba Morvana jest specjalną postacią.
Lepra. Cechy. Jako wynik uszkodzenia pól znieczulonych może dojść do wtórnej infekcji, wywołującej owrzodzenie i zgorzel.
Mniej częste przyczyny. Ergotismus; embolia sive thrombosis; gangraena senilis (arteriosclerosis obliterans); gangraena postfebrilis; oedema malignum; costa cervicalis et syndroma musculi scaleni anterioris; lupus erythematodes disseminatus; gangraena post sympathectomiam; ligatura arteriae subclaviae, axillaris sive brachialis (z powodu dużego urazu); Polyarteriitis nodosa; ostre schorzenia zakaźne (zapalenie zakrzepowe tętnic palców z suchą zgorzelą); ukąszenia przez człowieka; zgorzel na tle zakażenia paciorkowcem hemoli-zującym.