ZATKANIE NOSA
Wyrosłe adenoidalne jamy nosowo-gardłowej. Cechy. Rozrost tkanki adenoi-dalnej w jamie nosowo-gardłowej utrudnia w sposób mechaniczny ruch prądów powietrza przez drogi nosowe. Do objawów zatkania należy utrudnienie oczyszczenia nosa, oddychanie przez usta stale lub tylko we śnie, nosowy odcień głosu. Mogą wystąpić ostre napady duszności, a w długo trwających przypadkach dochodzi do zniekształceń klatki piersiowej.
Ostry nieżyt nosa (rhinitis acuta; coryza acuta). Cechy. Napad ostrego nieżytu nosa zaczyna się zwykle uczuciem zapchania lub zatkania nosa, do którego po upływie kilku godzin dołącza się obfita wodnista wydzielina, a błona śluzowa, początkowo przekrwiona, ulega tak znacznemu nacieczeniu, że jedna lub obie połowy nosa mogą być zupełnie zatkane. Zatkanie nosa przemieszcza się zwykle z jednej strony na drugą. Z reguły występuje oddychanie przez usta, zwłaszcza we śnie, często bywa znacznie upośledzony węch.
Kichanie; pieczenie w nosie; łzawienie; osłabienie, zmęczenie, dreszcze i uczucie rozbicia; wydzielina surowicza, przechodząca w śluzowo-ropną; otarcia naskórka nozdrzy i górnej wargi; może być lekki wzrost ciepłoty; wykluczenie ostrej infekcji, przede wszystkim odry.
Przewlekły zwykły nieżyt nosa (rhinitis simplex chronica). Cechy. Głównymi cechami klinicznymi jest zatkanie nosa i wzmożenie wydzielania. Zatkanie jest bardziej dokuczliwe w nocy, ma skłonność do powodowania całkowitego zamknięcia jednej lub obu przewodów nosowych i może się przemieszczać z jednej strony na drugą. Obrzmienie, a wskutek tego i zatkanie, zwiększa się po stronie, na której chory leży w ciągu nocy.
Skłonność do przewlekłego przebiegu i zaostrzania się pod wpływem warunków zewnętrznych; gęsta, ciągnąca się wydzielina o szarym lub szarawym zabarwieniu; odchrząkiwanie i spluwanie; skłonność do częstych i długotrwałych przeziębień; głuchy ból w okolicy grzbietu nosa, bóle głowy i niezdolność do skupienia uwagi; zmiany śluzówki nosa (nastrzyknięta, rozpulchniona, pokryta wysiękiem); czasem zajęcie trąbki Eustachiusza i ucha z dzwonieniem i głuchotą.
Wpływ leków. Cechy. Używanie pewnych leków, zwłaszcza pochodnych Rauwolfia, stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego i zaburzeń emocjonalnych, często prowadzi do przekrwienia nosa i nieprzyjemnego uczucia „zapchania" nosa.
Przewlekły przerostowy nieżyt nosa (rhinitis hypertrophica chronica; rhinitis hyperplastica; hypertrophia concharum). Cechy. Spośród głównych objawów klinicznych należy wymienić zatkanie nosa, bardzo zmieniony charakter wydzieliny, a w wielu przypadkach również słabą niemiłą woń. Jeżeli zatkanie jest znaczne i trwałe, chory nawyka do oddychania przez usta. U chorego leżącego zatkaniu ulegają na przemian obie połowy nosa, zależnie od boku, na którym leży. Przeziębienie zjawia się często i trwa długo, a może także występować ostre zapalenie zatok. Częste są przewlekłe stany zapalne jamy nosowo-gardłowej, gardła i krtani. Bywa dzwonienie w uszach, głuchota oraz napady zawrotów głowy.
Przewlekły przebieg; czasem objawy oczne (zapalenie spojówek, lekki niedowład akomodacji; podrażnienie siatkówki); bywa utrata powonienia; niekiedy zaczerwienienie i trądzik koniuszka nosa; czasem głuchota, ból głowy i uczucie ucisku lub bólu u podstawy nosa; nieprzyjemny zapach z ust, podmiotowy lub przedmiotowy; bywa kaszel, pokasływanie i chrząkanie oraz kichanie; rynoskopia (powiększona dolna małżowina, nieregularna i guzkowata w części przedniej, morwowata w tylnym odcinku; ucisk sondą nie powoduje tworzenia się dołka jak w przewlekłym zwykłym nieżycie nosa; brak wyraźnego obkurczenia się śluzówki pod wpływem adrenaliny lub kokainy; hiperplastyczne obrzmienie dużych odcinków błony śluzowej).
Wygięcie lub skrzywienie przegrody nosowej. Cechy. Jeśli skrzywienie jest znaczne, zjawiają się objawy jednostronnego utrudnienia oddychania i odpływu wydzieliny. Chory skarży się na utrudnienie oddychania przez nos, przy czym powietrze przechodzi trudniej przede wszystkim po stronie, ku której wypuklona jest przegroda. Stan ten pogarsza się nocą i często staje się przyczyną oddychania przez usta, chrapania i spływania wydzieliny do gardła.
Czasem przebyty uraz; niekiedy bóle głowy o typie nerwobólów; zwiększona podatność na przeziębienia i zapalenia zatok; bywa gęsta lub wodnista drażniąca wydzielina, ściekająca do gardła,- czasem zewnętrzne zniekształcenie nosa; niekiedy krwawienie z nosa; rynoskopia (wykazująca wybrzuszenie, wypuklenie lub skręcenie przegrody w jej części chrzestnej lub kostnej).
Polip nosa (polypus nasi; myxoma). Cechy. Częściowe lub całkowite zatkanie nosa ma miejsce, gdy polipy dojdą do takiej wielkości lub liczby, że wypełniają dolny i środkowy przewód nosowy. Jeśli są one uszypułowane i ruchome, stopień zatkania zmienia się w zależności od ruchów spowodowanych oddychaniem. Polipy nieuszypułowane nie ulegają jednak takim przemieszczeniom. Kichanie i wodnisty lub śluzowaty wyciek należą do objawów często skojarzonych z polipem, ale zależą od uczulenia.
Niekiedy wodnista wydzielina, zwłaszcza przy wilgotnej pogodzie; zmieniona barwa głosu lub głos nosowy; tępy ból głowy i uczucie ucisku między oczami; czasem oddychanie przez usta, wzmożone wydzielanie z nosa, kaszel, dychawica, utrata powonienia; niemożność skupienia uwagi; kichanie; rynoskopia (szarawy, przeświecający guz w środkowym przewodzie nosowym, poruszający się przy oddychaniu i przy dotykaniu sondą, jeśli jest uszypułowany).
Łagodne nowotwory jamy nosowej. Cechy. Naczyniak, włókniak, brodaw-czak, chrzęstniak i kostniak powodują zatkanie nosa, gdy dochodzą do odpowiedniej wielkości. Wzmaga się wydzielanie śluzówki nosa, przy naczynia-ku może dochodzić do obfitych krwawień z nosa, a nowotwory o dużych rozmiarach prowadzą do zaniku sąsiadujących tkanek wskutek ucisku, do nadżerek na małżowinach lub do rozszerzenia grzbietu nosa.
Wzmożone wydzielanie śluzówki nosa; rynoskopia (naczyniak przedstawia czerwony, kruchy, ziarnisty, miękki twór, przytwierdzony szeroką podstawą do chrzestnej części przegrody; włókniak ma charakter gładkiego, spoistego tworu na szerokiej podstawie; brodawczaki są często mnogie i wyglądają jak brodawki na skórze przedsionka nosa; chrzęstniaki wychodzą z chrzestnej części przegrody; kostniak jest bardzo twardy i guz-kowaty, osadzony na sztywnej szypule).
Złośliwe nowotwory jamy nosowej. Cechy. Mięsak i rak są prawie jednakowo częste, wychodząc zwykle z zatok przynosowych, najczęściej z zatoki szczękowej, i szerząc się potem na jamę nosa. Rak zdarza się rzadko u ludzi przed 40 rokiem życia. Gdy dojdzie do zajęcia jamy nosowej, następuje zatkanie jednej strony nosa i pojawia się krwisto podbarwiona ropna wydzielina.
Krwawienie z nosa; nowotwór złośliwy, wychodzący z zatoki szczękowej; ból odczuwany w górnych zębach i w policzku; obrzmienie policzka ze znieczuleniem skóry; wypuklanie się ściany dzielącej nos i zatokę szczękową; przemieszczenie oczodołu; nowotwór złośliwy w obrębie kości sitowej; silne bóle; podwójne widzenie; nadmierne łzawienie; wytrzeszcz; cuchnąca, krwista wydzielina; rynoskopia; badanie rentgenowskie; biopsja.
Błonica nosa (diphtheria nasi). Cechy. Występuje tu zatkanie nosa dość znaczne, by zmusić chorego do oddychania przez usta; początkowo przypisuje się ten obraz zwykle ciału obcemu w nosie. Dziecko posapuje, dużo śpi, nie chce jeść, a przy próbie karmienia piersią może wystąpić sinica.
Występowanie u dzieci; obfita wydzielina o charakterze śluzowo-ropnym, powodująca uszkodzenia naskórka skrzydełek nosa, podbarwiona krwisto; krwawienie z nosa; zapalenie szyjnych węzłów chłonnych; cuchnąca woń z ust; podwyższona ciepłota; rynoskopia (błoniasty wysięk na przegrodzie i małżowinach); częste skojarzenie z chorobami krtani; posiew (laseczka Klebsa-Lófflera).
Krwiak przegrody nosa (haematoma septi nasi). Cechy. Jeśli nie jest bardzo mały, powoduje znaczne zatkanie nosa, zwykle obustronne, bóle głowy w okolicy czołowej i uczucie ucisku w okolicy grzbietu nosa.
Przebyty uraz nosa; obecność dużego, owalnego, chełbo-cącego guza przy badaniu rynoskopowym.
Ropień przegrody nosa (abscessus septi nasi). Cechy. Ropień, niezależnie od wielkości, upośledza oddychanie przez nos.
Niekiedy przebyty uraz lub zakażenie; uczucie pełności, ból i wrażliwość uciskowa w okolicy grzbietu nosa; miejscowe podwyższenie ciepłoty; czasem gorączka i dreszcze; mdląca woń; przy rynoskopii stwierdzenie czerwonawego lub żółtawego obrzmienia zawierającego ropę; zapalenie podszczękowych węzłów chłonnych.
Kilak nosa (trzeciorzędowa kiła nosa; gumma nasi; syphilis tertiaria nasi). Cechy. Powstaniu kilaków w obrębie nosa towarzyszy zawsze stopniowo narastające zatkanie nosa i umiejscowiony głęboko ból grzbietu nosa i czoła. Po pojawieniu się owrzodzenia grzbiet nosa staje się zaczerwieniony i wrażliwy na dotyk, a wyciek z nosa ma charakter krwisty i cuchnie.
Kiła wrodzona (kiła dziedziczna; syphilis congenita; syphilis hereditaria). Cechy. Kiłowy nieżyt nosa, czyli sapka, rozwija się w przypadkach typowych między 4 a 8 tygodniem życia. Utrudnia on w znacznym stopniu oddychanie, tak że dziecko karmi się z dużą trudnością.
Katar sienny (catarrhus aestivus; pollinosis). Cechy. Przemijające i naprzemienne zwężenie przewodów nosowych jest uzależnione od zmieniającego się natężenia obrzmienia części miękkich. W czasie trwania zwężenia chory cierpi na napadowe kichanie, ból głowy i łzawienie.
Występowanie i nawracanie związane z porą roku (latem i jesienią); początek z ogólnym złym poczuciem, kichaniem, surowiczą wydzieliną z nosa i bólem głowy; swędzenie lub pieczenie śluzówki nosa, oczu i gardła; drażniąca, uszkadzająca naskórek wydzielina z nosa, o charakterze suro-wiczo-śluzowym lub nawet ropnym; niekiedy powikłania (zapalenie zatok, zapalenie ucha, dychawica oskrzelowa); próby na uczulenie pyłkami roślinnymi.
Ciało obce w nocie. Cechy. Jednostronne zatkanie nosa; później dołącza się wydzielina.
Mniej częste przyczyny. Zanikowy nieżyt nosa; zapalenie zatok obocznych nosa; aspergiloza; torbiel środkowej małżowiny; wyprysk; wyrosi kostna; guzy jamy nosowo-gardłowej (łagodne i złośliwe); ropień zagardłowy; kamień nosowy; twardziel nosa; dur plamisty; ospa; zrosty jamy nosowej; toczeń; nosacizna; trąd; promienica; złamanie kości nosowych; ostra prosówkowa gruźlica nosa; zarośnięcie nozdrzy przednich; zarośnięcie nozdrzy tylnych; zarośnięcie jamy nosowo-gardłowej; zapadanie się skrzydełek nosa; ziarniniak grzybiasty; mięsakowatość nosa; przewlekłe uczulenie nosa; histaminopochod-ny ból głowy.