WYSIĘK SUROWICZY W JAMIE OPŁUCNEJ
W razie stwierdzenia obecności płynu w jamie opłucnej wskazane jest próbne nakłucie, ponieważ obecność płynu i jego charakter mają wielkie znaczenie dla rozpoznania, postępowania leczniczego oraz przewidywania co do przebiegu choroby. Płyn wysiękowy należy odróżnić od przesiękowego, a proces zapalny od niezapaŁnego. Do zasadniczych objawów fizycznych we wszystkich tych przypadkach należy stłumienie odgłosu opukowego, osłabienie drżenia głosowego oraz osłabienie lub zniesienie szmerów oddechowych. W zapaleniu opłucnej płyn jest zwykle bardziej przezroczysty i wodnisty; zależnie od zawartości fibrynogenu i innych substancji zawieszonych bywa on koloru słomy, mleczny lub opalizujący. Jego ciężar właściwy przekracza 1018, a zawartość białka wynosi 4% lub więcej; odstawiony krzepnie. Głównym składnikiem komórkowym wysięków ropnych są leukocyty wielojądrzaste, podczas gdy w wysiękach nieropnych przeważają limfocyty. W przypadkach wysięku ropnego w barwionych rozmazach znajduje się niekiedy bakterie. Przesięk jest jasnym, bladym płynem barwy słomkowej, nie ścina się przy odstawieniu i ma ciężar właściwy 1010 do 1015 przy zawartości białka 0,5 do 1,5%. Do składników komórkowych przesięku należą złuszczone komórki śródbłonka oraz nieliczne limfocyty.
Pleuritis exsudativa (wysiękowe zapalenie opłucnej). Cechy. Obecność surowiczego wysięku. Bez ustalenia przyczyny wywołującej nie można uważać rozpoznania za zupełne. Zawsze należy myśleć o zapaleniu opłucnej na tle gruźlicy.
Tuberculosis pulmonum chronica (przewlekła gruźlica płuc; phthisis). Cechy. Zanim ujawnią się określone objawy ze strony płuc, niekiedy występuje jednostronny wysięk w opłucnej. W każdym przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej trzeba podejrzewać tło gruźlicze.
Kaszel; objawy zmian chorobowych w szczytach; wieczorem gorączka; nocne poty; nad szczytami stale rzężenia wilgotne; w plwocinie prątki Kocha; zawsze należy wykonać próbę biologiczną (szczepienie płynu z opłucnej śwince morskiej); badanie radiologiczne.
Morbus rheumaticus (choroba gośćcowa). Cechy. Niekiedy pojawia się wysiękowe zapalenie opłucnej. Mogą również występować wyraźne inne objawy choroby, lub też głównym objawem może być wysięk w opłucnej.
Pneumoniae (zapalenia płuc). Cechy. Pewna — zwykle niewielka — ilość wysięku w opłucnej może stanowić powikłanie zapalenia płuc, ale z zasady powikłanie to spotyka się rzadziej w wirusowych zapaleniach płuc niż w zapaleniach na tle bakteryjnym.
Insufhcientia circulatoria chronica cardiaca et insufficientia renum (przewlekła niewydolność krążenia pochodzenia sercowego i niewydolność nerek). Cechy. Wskutek przewlekłej niewydolności krążenia na tle sercowym może występować zastoinowy przesięk surowiczy w jednej lub w obu jamach opłucnej obok obrzęków na obwodzie. W następstwie dołączającego się zakażenia może mieć miejsce jednostronne wysiękowe zapalenie opłucnej. Jeśli czynnikiem przyczynowym jest przewlekła choroba serca, przed wystąpieniem uogólnionych obrzęków może pojawiać się prawostronna puchlina śródopłucna. Jeśli głównym czynnikiem jest zapalenie nerek, puchlina śródopłucna może być obustronna, ale nawet wtedy jest zwykle nieco większa po stronie prawej.
Jeśli główne objawy odnoszą się do przewlekłej niewydolności krążenia pochodzenia sercowego. Jeśli na pierwszy plan wysuwają się objawy mocznicy.
Tumor mediastini (guz śródpiersia). Cechy. Często spotyka się przesięk w jamie opłucnej, zwykle po jednej stronie, czasem po obu. Po nakłuciu i ewakuacji szybko ponownie nagromadza się; może być podbarwiony krwią lub zawierać komórki nowotworowe (które wykrywa się badaniem cytologicznym).
Carcinoma pulmonis seu pleurae (rak płuca lub opłucnej). Cechy. Podobnie jak wyżej.
Mniej częste przyczyny. Influenza; aneurysma arcus aortae; morbus Hodg-kini; myelosis leucaemica chronica; lymphadenosis leucaemica chronica; anaemia splenica; anaemia perniciosa; appendicitis (wskutek szerzenia się procesu zapalnego poprzez przeponę), peritonitis acuta (bez względu na przyczynę); pelveoperitonitis (bez względu na przyczynę); infarctus pulmonis (wskutek zakrzepu lub zatoru; jeśli rozległy); cirrhosis hepatis periportalis (puchlina śródopłucna po stronie prawej); echinococcus pulmonis; sarcoma pulmonis; pericarditis constrictiva; tumor cordis seu pericardii; ornithosis (rzadko); tularemia (wysięk); syndroma Löffleri (rzadko); pleuropneumonitis post radiatio-nem (niekiedy); coccidioidomycosis; scarlatina; brucellosis; anthrax pulmonum; Polyarteriitis nodosa; lupus erythematosus disseminatus; erythema nodosum; amyloidosis pulmonum primaria; fibrosis pulmonum interstitialis diffusa acuta; syndroma Meigsi; niedożywienie; beri-beri; pneumothorax (rozległa); fistula bronchopleuralis; diathesis urica; polyserositis; abscessus hepatis; perinephritis abscedens; końcowe okresy przewlekłych i osłabiających chorób; salmonellosis.