UTRUDNIENIE POŁYKANIA NIEBOLESNE
Rak przełyku. Cechy. Do najwcześniejszych objawów należy utrudnienie połykania, które nasila się tak dalece, że chory szybko chudnie. Pierwszym zwiastunem może być trudność połknięcia szybko chwyconego kęsa pokarmu. Najpierw pojawia się utrudnienie połykania pokarmów stałych, później pokarmów miękkich, a wreszcie i płynów. Tuż po połknięciu może następować zwracanie pokarmu; jeśli natomiast nowotwór jest umiejscowiony w pobliżu żołądka, zwracanie pokarmu odwleka się na 10 czy 15 minut lub nawet dłużej, o ile przełyk jest znacznie rozszerzony. W wymiocinach bywa domieszka krwi lub strzępy tkanki nowotworowej. Przechodzenie pokarmu przez obszar zmieniony nowotworowo może powodować ból lub też ból przełyku jest stały, a niekiedy bardzo silny, aczkolwiek w ogóle ból nie należy do częstych objawów, chyba że w sprawę wciągnięte zostają sąsiadujące pnie nerwowe.
Występowanie zwykle po 50 roku życia; szybkie wyniszczenie; niekiedy powiększenie szyjnych węzłów chłonnych (jeśli zmiana dotyczy górnej jednej trzeciej części przełyku); prześwietlenie i zdjęcie rentgenowskie po podaniu kontrastu; wprowadzenie zgłębnika po uprzednio przełkniętej nitce; ezofagoskopia.
Porażenie opuszkowe (paralysis glossolabiolaryngealis). Cechy. W rozwiniętych przypadkach utrudnione połykanie i kaszlanie. Mięśnie gardła i języka nie współpracują ze sobą harmonijnie, co prowadzi do zwracania płynnych pokarmów przez nos. Pozorne zwiększenie wydzielania śliny, stanowiące znaczną dolegliwość, polega głównie na utrudnieniu jej połykania. Dochodzi do zaniku języka.
Skurcz wpustu (rozlane rozszerzenie przełyku; cdidiospasmus, achalasia; oesophagectasis). Cechy. Utrudnienie połykania, ucisk za mostkiem po posiłkach, uczucie zalegania pokarmu, zwracanie niestrawionego pokarmu. Schorzenie może trwać latami; dochodzi do znacznego wychudzenia; czasami położenie się powoduje przelewanie zalegającego pokarmu do krtani, stając się przyczyną gwałtownego kaszlu i napadów duszenia się.
W wywiadzie brak danych, świadczących o organicznym zwężeniu lub ucisku przełyku (zatrucie substancjami żrącymi, guz, tętniak); powolny rozwój i przebieg; zwracanie pokarmów i płynów (zwłaszcza w pozycji leżącej); objawy nerwicowe; badanie rentgenowskie po podaniu kontrastu; ezofagoskopia.
Skurcz mięśni pierścienno-gardiowych (globus hystericus). Cechy. Jest to utrudnienie połykania, spowodowane zaburzeniem koordynacji tych mięśni, co prowadzi do uczucia zaciśnięcia szyi lub obecności kuli, stojącej w gardle, nie dającej się przełknąć. Opisuje się ją pod rozmaitymi nazwami; gałki histerycznej, dysfagii histerycznej lub nerwicy przełyku. Z reguły współistnieją inne przejawy psychonerwicy lub chwiejności emocjonalnej. Czasami jednakże objaw ten wskazuje na wczesny okres schorzenia organicznego.
Ujemne wyniki badania rentgenowskiego; ujemny wynik laryngoskopii pośredniej i ezofagoskopii.
Bliznowate zwężenie przełyku (strictura oesophagi). Cechy. Głównym objawem jest utrudnienie połykania, któremu towarzyszą dolegliwości po jedzeniu, zwracanie niestrawionego pokarmu i chudnięcie.
W wywiadzie zatrucie środkami żrącymi lub jakaś choroba zakaźna, czasem wiele lat temu (etiologia jest nieznana w 10% przypadków); w wywiadzie uraz, kiła lub owrzodzenie; uczucie pełności w klatce piersiowej; zwracanie pokarmów; badanie rentgenowskie z użyciem kontrastu; ezofagoskopia.
Rozszczep podniebienia. Cechy. Stan ten utrudnia połykanie, ssanie, żucie i artykulację; w ciężkich przypadkach pokarm przechodzi do nosa, powodując stan zapalny.
Błonicze porażenie podniebienia. Cechy. Podniebienie najczęściej ulega porażeniu pobłoniczemu, występującemu w 2 lub 3 tygodniu zdrowienia. Jednym z najwcześniejszych objawów jest utrudnienie połykania, objawiające się zwracaniem pokarmów przez nos. Oglądaniem stwierdza się zwiotczałe, nieruchome, niewrażliwe podniebienie; odruch podniebienny nie występuje.
Ciało obce w przełyku. Cechy. Występuje wówczas uczucie czegoś tkwiącego w gardle; jeśli dołącza się uraz lub zakażenie, występuje ból przy połykaniu, odruchowy ból ucha, krwawe wymioty i gorączka.
W wywiadzie połknięcie ciała obcego (np. sztucznych zębów, monet, guzików, odłamków kości, zabawek); badanie rentgenowskie i ezofagoskopia.
Obrzęk głośni (zapalenie krtani z obrzękiem; oedema glottidis; laryngitis oedematosa). Cechy. Gdy tylko nagłośnia ulegnie przekrwieniu, pojawia się utrudnienie połykania, do którego dołącza się duszność w miarę narastania obrzęku.
Uchyłek przełyku z pociągania (uchyłek prosty). Cechy. Objawy rozwijają się powoli w miarę narastania sprawy, rozpoczynając od niewielkiego utrudnienia połykania i nieznacznego uczucia ucisku po jedzeniu. Często występuje również odbijanie po posiłkach i wymioty małymi ilościami spożytego pokarmu. W miarę powiększania się uchyłka objawy nasilają się. Pokarm przedostaje się do uchyłka, który — zależnie od stopnia napełnienia — uciska na światło przełyku, przepuszczając do żołądka tylko minimalną ilość pokarmu. Uchyłek wypełnia się bardzo szybko, wskutek czego pokarm gromadzi się w gardle, skąd jest usuwany i wymiotowany w ciągu krótkiego czasu. Niektórzy chorzy potrafią przesunąć pokarm ku dołowi uciskając palcem boczną część szyi.
Niekiedy w wywiadzie uraz; powolny rozwój; występowanie pomiędzy 50 a 60 rokiem życia; wprowadzenie sondy do wypełnionego uchyłka; ezofagoskopia; prześwietlenie po podaniu kontrastu; opracowanie rentgenowskie.
Tętniak tętnicy głównej piersiowej. Cechy. Utrudnienie połykania i uczucie kuli w gardle może być skutkiem ucisku na przełyk, zwłaszcza jeśli tętniak przylega do niego lub naciska jego ściany. Zdarza się to oczywiście częściej w przypadkach tętniaków zstępującej części łuku, a rzadziej W tętniakach zstępującej części tętnicy głównej piersiowej. W każdym razie nie jest to objaw tak częsty, jak można by się spodziewać, nawet jeśli tętniak ma znaczne rozmiary.
Guz śródpiersia. Cechy. Może występować stopniowo rozwijające się utrudnienie połykania wskutek uciśnięcia przełyku.
Zapalenie osierdzia z wysiękiem. Cechy. Utrudnienie połykania może być istotnym objawem przy dużych wysiękach, które zazwyczaj powodują równocześnie inne objawy uciskowe, a w szczególności rozszerzenie żył na szyi oraz pobudliwy kaszel pochodzenia tchawiczo-oskrzelowego.
Kiła krtani (trzeciorzędowa). Cechy. Jeżeli kilak sadowi się w nagłośni, pojawia się uczucie kuli w gardle, które nie opuszcza chorego, a jest szczególnie dokuczliwe przy akcie połykania. Jeżeli zmiana umiejscawia się w tylnej części krtani przylegającej do ujścia przełyku, utrudnienie połykania jest zwykle wyraźne.
Poprzeczne zapalenie rdzenia (myelitis transversa). Cechy. Jeśli zapalenie dotyczy odcinka szyjnego, mogą czasem występować napady utrudnienia połykania.
Ciężka miastenia (myasthenia gravis). Cechy. Przeważnie dochodzi do osłabienia żwaczy w powiązaniu z objawami opuszkowymi, co cechuje się utrudnieniem połykania, zwracaniem płynów przez nos oraz nosowym odcieniem mowy.
Mniej częste przyczyny. Wrodzone zwężenie przełyku; mięsak przełyku; promienica przełyku; pleśniawki przełyku; obecność glist ludzkich w prze-