MIEDNICZKA I KIELICHY NERKOWE
Jak wyżej wspomniano, cewki zbiorcze łączą się w krótkie przewody brodawkowe uchodzące każdy oddzielnie na brodawce nerkowej. Z nich ścieka mocz do kielichów nerkowych mniejszych . Te łączą się z sobą w dwa lub trzy obszerniejsze kielichy nerkowe większe (calyces renales majores), które uchodzą do wspólnego większego zbiornika, miedniczki nerkowej (pehis renalis). Z miedniczki mocz odpływa długim, cienkim moczowodem (ureter) do pęcherza.
Kielichy nerkowe mniejsze (calyces renales minores) występują najczęściej w liczbie 8; są to stożkowate, błoniaste przewody długości około i cm. Brodawka jest wpuklona w kielich i podstawa kielicha zrasta się dokoła z brodawką w jej części nieco zwężonej zwanej szyjką brodawki . W miejscu przyczepu kielicha brodawka objęta jest wąskim rynienkowatym wypukleniem— sklepieniem kielicha ; w zastoju moczu w miedniczce sklepienie poszerza się i wypełnia, co może prowadzić do ucisku brodawki i zahamowania odpływu moczu przez otwory brodawkowe. Zazwyczaj każdy kielich mniejszy obej
muje jedną brodawkę, często jednak dwie lub trzy brodawki objęte są jednym kielichem.
Kielichy nerkowe większe (calyces renales majores). Kielichy mniejsze łączą się w dwa lub trzy przewody obszerniejsze bardzo zmiennego kształtu i wielkości uchodzące do miedniczki. Nazwano je kielichami większymi, choć nie mają one formy kielichów.
Miedniczka nerkowa. Kielichy większe bez widocznej granicy przechodzą w miedniczkę nerkową. Jest ona kształtu lejkowatego, spłaszczona w kierunku od przodu ku tyłowi. Wierzchołek lejka wystaje z wnęki nerkowej ku dołowi i przechodzi w moczowód. Z two-
rów, które się znajdują w zatoce nerkowej, miedniczka leży najbardziej ku tyłowi. Dlatego chirurg (w celach operacyjnego usunięcia kamieni nerkowych) może otworzyć miedniczkę od strony tylnej bez uszkodzenia jamy otrzewnej lub nerki. Po wprowadzeniu środka cieniującego miedniczka jest wyraźnie widoczna w obrazie rentgenowskim .
Zmienność kształtu miedniczki i kielichów jest bardzo duża. Krótkie kielichy mniejsze mogą prowadzić bezpośrednio lub za pośrednictwem krótkich kielichów większych do obszernej workowatej miedniczki; byłby to tzw. typ bańkowaty. W przeciwieństwie do tego typu kielichy mniejsze mogą być długie i łączyć się z sobą w 2—3 mniej lub więcej długie przewody, kielichy większe, prowadzące do krótkiej miedniczki; byłby to tzw. typ rozgałęziony. Położenie miedniczki. Miedniczka i kielichy nerkowe położone są w zatoce nerkowej i przeważnie tylko wierzchołek miedniczki w przejściu w moczowód wystaje z wnęki nerkowej. Miedniczka leży mniej więcej na wysokości wyrostka kolczystego i kręgu lędźwiowego czyli na poziomie przestrzeni między wyrostkami żebrowymi i i 2 kręgu lędźwiowego (po stronie lewej nieco wyżej, po stronie prawej nieco niżej). Ku górze kielichy dochodzą nieco powyżej 12 żebra, ku dołowi sięgają do wysokości 3 kręgu lędźwiowego. Od płaszczyzny pośrodkowej miedniczka oddalona jest mniej więcej o 5 cm. Wierzchołek miedniczki nerki prawej przylega do części zstępującej dwunastnicy, nerki lewej do trzustki a nieraz do zgięcia dwunast-niczo-jelitowego. Między te narządy wciskają się oczywiście naczynia nerkowe, biegnące do przodu od miedniczki. W obrazie rentgenowskim cień prawej nerki leży przyśrodkowo od pola, które odpowiada pęcherzykowi żółciowemu.
Budowa ściany kielichów i miedniczki. Ściana kielichów i miedniczki podobnie jak ściana moczowodu i pęcherza moczowego składa się z trzech warstw: łączno-tkankowej, luźnej błony zewnętrznej (tunica adventitia), która na brzegu brodawek przedłuża się w tkankę łączną zatoki nerkowej; ze środkowej błony mięśniowej (tunica muscularis) i wreszcie z wewnętrznej, grubej błony śluzowej (tunica mucosa), która częściowo przechodzi na brodawki nerkowe.
Błonę śluzową brodawki pokrywa nabłonek wałeczkowaty jedno- a następnie dwuwarstwowy, który w miejscu przyczepu kielichów staje się wielowarstwowym i przechodzi w tzw. nabłonek przejściowy wyściełający kielichy i mied-niczkę, podobnie jak moczowód i pęcherz moczowy. Delikatną gładką błonę mięśniową przenika tkanka łączna; w obrębie miedniczki i kielichów mięśniówka układa się w siatkowate pasma, które w miejscu przyczepu kielichów wytwarzają pierścień mięśniowy dokoła szyjki brodawki; według Westenhofera 2 działanie tego pierścienia przyczynia się do opróżniania kanalików nerkowych. W obrębie miedniczki mięśniówka układa się poza tym w pasma podłużne, które przechodzą w wewnętrzną mięśniówkę podłużną moczowodu. Nie wiemy dokładnie, czy mięśniówka bierze udział w czynnym opróżnianiu się miedniczki; jednak może się ona dostosowywać do zawartości miedniczki, poszerzając się lub zwężając.