GUZY JĘZYKA
Włókniak (i nerwiakowłókniak; fibroma et neurofibroma). Cechy. Najczęściej występuje na powierzchni języka pod postacią mniej lub bardziej wyraźnie uszypułowanego i płatowatego tworu. Czasami stwierdza się włók-niaki głęboko wtopione w miąższ języka. Zwykle, choć nie zawsze, włókniaki są bardzo twarde, zazwyczaj mają zabarwienie szare lub szarawobiałe, ale czasem zlewają się z kolorem śluzówki. Charakterystyczny jest dla nich powolny wzrost i ostre odgraniczenie. Powierzchnia bardziej miękkich guzów może wrzodzieć.
Bywają wrodzone lub powstają w każdym wieku; brak dolegliwości lub bólu, póki nie osiągną znacznej wielkości lub nie wrzodzieją; ujemne próby serologiczne; brak powiększenia węzłów chłonnych.
Tłuszczak (i włókniakotłuszczak; lipoma et fibrolipoma). Cechy. Język jest najczęstszym umiejscowieniem tłuszczaków jamy ustnej, które w większości przypadków rozwijają się tuż pod powierzchnią, rzadko śródmięśniowo. Zwykle są to guzy gładkie w dotyku, okrągławe, wielkość ich może .sięgać wymiarów jaja kurzego. Zazwyczaj przez cienką śluzówkę prześwieca ich żółtawe zabarwienie. Powierzchowne guzy są przesuwalne, można je poruszyć palcem, wymacuje się też ich płatową budowę. Mają one taką samą konsystencję jak podobne guzy umiejscowione pod skórą.
Brak objawów podmiotowych bez względu na wielkość; występowanie zwykle w średnim wieku lub później (z wyjątkiem guzów usadowionych centralnie, które najczęściej są wrodzone); przewlekły charakter; brak powiększenia węzłów chłonnych.
Naczynłak krwionośny (haemangioma). Cechy. Naczyniaki krwionośne jamy ustnej można podzielić na jamiste, włosowate i mieszane. Odmiana jamista przedstawia miękki, nie tętniący, dający się ucisnąć twór o ciemnym wyglądzie. Może on być umiejscowiony w każdym odcinku jamy ustnej, bywa też rozsiany i wtedy staje się przyczyną powiększenia języka (macroglossia). Samoistne zakrzepy wraz z następowym wapnieniem mogą prowadzić do powstania twardych guzków w miąższu tego niebieskawo zabarwionego tworu. Naczyniaki włosowate mają płaską, nieuniesioną powierzchnię o zabarwieniu od różowego do żywoczerwonego. Czasem wraz z aktywniejszą proliferacją naczyń krwionośnych guz przybiera charakter gąbczasty, guzkowaty, stanowiąc zespół litych tworów wśród bujających naczyń włosowatych. Odmiana mieszana jest pod względem histologicznym zbliżona do obydwu poprzednio opisanych typów.
Guz daje się uciskać, ale wgniecenie natychmiast się wypełnia; powiększenie guza po opuszczeniu głowy lub przy uciśnięciu żył szyjnych.
Naczyniak chłonny (lymphangioma). Cechy. Naczyniaki chłonne występują w jamie ustnej, często sadowiąc się przede wszystkim na grzbiecie języka i mając postać tworów brodawkowatych, guzkowatych lub rozlanych. Często można je wykryć już w młodym wieku; przez długie okresy nie ulegają one zmianom. Początkowo zmiany są położone powierzchownie, a naczynia na ich powierzchni mają barwę od opalizująco białej do krwisto czerwonej. To ostatnie zabarwienie zależy od obecności wynaczynionej krwi w rozszerzonych przestrzeniach chłonnych zamiast chłonki (haemolymphangioma). Ich powiększanie odbywa się z reguły okresami, w związku z procesami zapalnymi w tkance guza, powodowanymi łatwo przez miejscowe uszkodzenia. Współistnieć może znaczne obrzmienie języka albo silne jego zapalenie.
Macroglossia iymphangiomatosum. Cechy. Pod przezroczystą powierzchnią błony śluzowej języka pojawiają się małe pęcherzyki zawierające płyn, rozrzucone na znacznej przestrzeni języka, i to nie tylko na jego powierzchni, ale i w miąższu. Wskutek tego język może być powiększony tak znacznie, że nie mieści się w ustach.
Torbiel śluzowa (cystis mucosa). Cechy. Torbiele takie czasem pojawiają się na grzbietowej powierzchni języka, zwłaszcza w okolicy brodawek okolonych lub na powierzchni dolnej. Wielkość ich waha się od ziarnka prosa do grochu. Ściany ich są zwykle cienkie i przezroczyste. Praktycznie biorąc,
nie powodują one żadnych objawów podmiotowych, dopóki nie przyłączą się zmiany zapalne. Zawierają przejrzystą, szklistą treść.
Kiła języka (syphilis linguae). Cechy. Objawy pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowej kiły na języku mają skłonność do wrzodzenia. Dokładny opis tych zmian podano w rozdziale „Owrzodzenia języka", na str. 245.
Brodawczak (papilloma). Cechy. Brodawczaki rzadko umiejscawiają się na języku, zawsze dotycząc jego podstawy. Zwykle są to małe, brodawkowate wyrosłe o wielkości od główki szpilki do grochu. Łatwo je odróżnić na podstawie drobnych, szorstkich wyniosłości, pokrywających ich powierzchnię. Nie powodują żadnych objawów.
Rak (carcinoma). Cechy. Sprawa rozpoczyna się jako owrzodzenie.
Zapalenie migdałka językowego (tonsillitis lingualis). Cechy. Grudki chłonne na podstawie języka stają się zaczerwienione, a cała okolica migdałka językowego ulega obrzmieniu.
Występowanie w skojarzeniu z zapaleniem migdałków pod-niebiennych.
Przerost migdałka językowego (hypertrophia tonsillae lingualis). Cechy. Obrzmienie obejmuje albo pojedyncze grudki, albo cały twór, którego powierzchowne żyły są żylakowato porozszerzane. Żyły te mogą pękać przy kaszlu lub wymiotach, powodując krwawienie. Często występuje uczucie obecności ciała obcego w ustach.
Nosowy odcień głosu; utrudnienie śpiewania (zmęczenie); kaszel; badaniem bezpośrednim stwierdza się powiększenie tworu.
Mniej częste przyczyny. Guz chrząstkowa ty; bliznowiec; śródbłoniak; mię-sak; promienica; chłoniak torbielowaty; torbiele u podstawy języka (torbiele tarczycowo-językowe); gruczolak odszczepionej tarczycy na podstawie języka; pośrodkowe czworoboczne zapalenie języka (czerwone, kształtu diamentu, szorstkie ognisko); histoplazmoza; brodawczak rzekomy; haemangiopericy-toma; myoblastoma malignum; rhabdomyosarcoma; gruczolakorak; nerwiako-włókniak; gruźlica; myoblastoma granulocellulare benignum; leukoplakia; kamień ślinianki podjęzykowej; choroba Riga'i.