BUDOWA OGÓLNA NERKI
W nerce, podobnie jak w wątrobie, pod prosto ukształtowaną powierzchnią zewnętrzną kryje się zawiła budowa wewnętrzna. Budowa ta występuje wyraźnie w przekroju podłużnym przecinającym nerkę równolegle do obu jej powierzchni. Jako wyraz swej budowy miąższ nerkowy składa się z kory i rdzenia nerki, które gołym okiem z łatwością dają się odróżnić.
Kora nerki (cortex renis) położona pod błoną mięśniową stanowi warstwę obwodową nerki grubości 5—7 mm. Na świeżym narządzie ma ona zabarwienie żółtawoczerwone, rdzeń zaś niebieskawoczerwone; również na zwłokach utrwalonych widoczne są różnice zabarwienia, chociaż w zmienionych odcieniach. Na granicy widoczności znajdują się w korze liczne punkciki; są to ciałka nerkowe (corpuscula renis) stanowiące najistotniejszą właściwość kory. Na świeżych zwłokach mają one barwę czerwoną z powodu krwi, którą zawierają.
Kora stanowi jednak nie tylko obwodową warstwę miąższu nerkowego; wnika ona również w obręb rdzenia między piramidy, końcem swym wpuklając się w zatokę nerkową; w przekroju podłużnym te wypustki kory mają postać przegród przedzielających piramidy; noszą one nazwę słupów nerkowych (columnae renales). Wygląd ten mają one jednak w przekroju, w rzeczywistości są to wydrążone cylindry kory, w których tkwią piramidy. Kora więc prawie całkowicie obejmuje piramidy z wyjątkiem ich wierzchołka — brodawki nerkowej wnikającej do zatoki.
Rdzeń nerki (medulla renis) obejmuje zatokę nerkową i leży między słupami nerkowymi; występuje on w postaci stożków tzw. piramid nerkowych (pyramides renales). Liczba piramid bywa różna i waha się w granicach 10—20 odpowiednio do liczby pierwotnych płatów (lobi); na przekroju natrafiamy mniej więcej na 8—10. Piramidy wykazują wyraźną budowę prążkowaną; delikatne prążki biegną zbieżnie z zewnątrz do wewnątrz; są one tu wywołane prostolinijnym przebiegiem kanalików nerkowych będących zasadniczym składnikiem miąższu nerkowego. Podstawa piramidy (basis pyramidis) skierowana ku obwodowi jest na zewnątrz wypukła; wierzchołek piramidy wpuklający się w obręb zatoki nerkowej nosi nazwę brodawki nerkowej (papilla renalis). Wysokość piramidy wynosi około 5—7 mm. Każda brodawka objęta jest kielichem miedniczki nerkowej (p. dalej) i w miejscu przyrośnięcia podstawy kielicha dokoła brodawki jest ona nieco zwężona —szyjka brodawki ; mocz wydzielany przez nerkę ścieka do kielicha tylko z brodawki. W kilkakrotnym powiększeniu na szczycie brodawki widzimy drobne otworki w liczbie 10—25 — otwory brodawkowe (foraminapapillaria) ; są to ujścia kanalików nerkowych. Takie pole usiane otworkami ma nazwę pola sitowego . Zwykle w jedną brodawkę łączą się dwie, czasem trzy piramidy, w związku z czym liczba otworków jest bardzo zmienna. Powiększa się ona , jeżeli liczba piramid przynależnych do jednej brodawki jest jeszcze większa , co występuje zwykle na górnym i dolnym końcu nerki. Części obwodowe piramidy — pas zewnętrzny jest ciemniejszy od kory, na brodawce natomiast — pas wewnętrzny rdzenia jest jaśniejszy od kory i od pasa zewnętrznego.
Podobnie jak kora z obwodu wnika między piramidy, tak samo rdzeń z podstaw piramidy wnika w obręb kory. Przy dokładniejszym oglądaniu dostrzega się, że do kory z podstaw piramid w pewnych odstępach wstępują delikatne, jaśniejsze prążki ciągnące się promienisto; kończą się one nie
dochodząc do obwodu kory. Prążki te, jako przedłużenie rdzenia, noszą nazwę promieni rdzeniowych (processus medullares — na rycinie niewidocznej; tworzą one część promienistą (pars radiota) kory, zaś kora
położona między promieniami rdzeniowymi stanowi tzw. część skłębioną (pars corwoluta) kory. Promienie rdzeniowe czyli część promienista kory, podobnie jak piramidy, zawiera prostolinijnie biegnące odcinki kanalików
nerkowych, podczas kiedy część skłębiona kory oprócz ciałek nerkowych zawiera odcinki kręte kanalików; nosi ona również nazwę labiryntu kory.
Nerka zawiera niewiele tkanki łącznej i w zróżnicowaniu narządu na płaty i zraziki nie odgrywa ona roli. Widzieliśmy poprzednio, że płat nerkowy (lobus renalis) utworzony jest z piramidy i z przynależnej do niej istoty korowej. W podziale nerki na zraziki, tzw. zraziki korowe (lobuli corticales) 1 istotne znaczenie ma przebieg naczyń krwionośnych. Są to naczynia międzyzrazikowe (vasa interlobulańa), które z granicy między podstawą piramidy a istotą korową wstępują prostopadle do powierzchni nerki. Zrazikiem korowym (lobulus corticalis) nazywamy niewielki wycinek kory, w środku którego leży promień rdzeniowy, na granicach zaś powyższe naczynia krwionośne międzyzrazikowe.