APETYTU UTRATA
Termin ,,anorexia" oznacza zarówno zmniejszenie lub brak łaknienia, jak i głodu. Łaknienie jest odruchem warunkowym, pewnym stanem psychicznym oczekiwania, wzbudzanym zmysłami smaku i wzroku lub nawet przypominaniem sobie. Głód jest prymitywnym, przykrym, nieuwarunkowanym stanem fizjologicznym, spowodowanym brakiem pożywienia; mechanizm powstawania uczucia głodu jest jeszcze nie wyjaśniony. Bardziej istotnymi czynnikami, które wydają się współuczestniczyć w rozwoju braku łaknienia, są odbiegające od warunków prawidłowych stany psychiczne, chemiczne lub naczyniowe oraz impulsy nerwowe przenoszone do mózgu z pozostałych części ciała.
Brak łaknienia występuje w większości ostrych chorób gorączkowych i przewlekłych zakażeń jako wynik ogólnego „zatrucia". Pojawia się także w chorobach upośledzających i wyniszczających. Ponieważ łaknienie jest stanem psychicznym, bardzo częstym źródłem jego utraty są zaburzenia psychiczne
(zmartwienie, niepokój, zgryzota, strach, ból, odrażające zapachy lub widoki itp.), które wytwarzają odruch hamowania z ośrodkowego układu nerwowego. Częstą przyczyną są także leki. Mechanizm ich działania polega na podrażnieniu albo żołądka, albo jelit, lub obu narządów jednocześnie, z zahamowaniem odruchu, albo na bezpośrednim pobudzeniu ośrodków mózgowych przez wchłonięte substancje (częściowe zestawienie materiału p. niżej pod „mniej częste przyczyny "). Niedobór pokarmowy lub hormonalny powoduje często brak łaknienia wskutek działania różnorodnych czynników, których względne znaczenie trudno ocenić w obecnym stanie naszej wiedzy, jak wydaje się, przyczyny trzewne utraty łaknienia są wynikiem bodźców przekazywanych dośrodkowo przez nerwy błędne lub współczulne ze zmienionego chorobowo lub zapalnie narządu. Niedokrwistości, powstającej z jakiejkolwiek przyczyny, pierwotnie lub wtórnie może towarzyszyć utrata łaknienia.
Neurosis (włączając anorexia nervosa). Cechy. W chorobie tej może rzeczywiście występować niechęć do jedzenia, a pokazanie pokarmu może wywołać kurcz. Mogą towarzyszyć temu objawy dyspeptyczne. Pacjent albo wcale nie spożywa pokarmu, albo z dużym przymusem. W najbardziej ostrej postaci w jadłowstręcie psychicznym (anorexia nervosa) objawy są bardzo ostre, a niekiedy z zejściem śmiertelnym.
Carcinoma ventriculi. Cechy. Brak łaknienia jest częstym i istotnym objawem, zapewne częstszym niż niektóre inne objawy; bywa on uderzająco powiązany z nudnościami; często na widok pokarmu pacjent okazuje nagły wstręt, szczególnie w stosunku do mięsa. W wyjątkowych przypadkach łaknienie jest zachowane.
Alcoholismus chronicus. Cechy. Łaknienie jest zazwyczaj upośledzone i wy^ stępuje niechęć do jedzenia.
Psychosis. Cechy. Upośledzenie czynności żołądka i jelita łączy się z upośledzeniem reakcji umysłowych. Zaburzenia żolądkowo-jełitowe powstają wtórnie w stosunku do zmian w jądrach podwzgórzowych, wywołanych hamowaniem ośrodkowym.
Tuberculosis pulmonum chronica. Cechy. W początkach choroby objawy żołądkowo-jelitowe mogą przesłaniać objawy płucne. Jednak pomimo znacznego rozwoju choroby płuc i wyraźnych objawów, niektórzy pacjenci zachowują dobre łaknienie.
Choroby lokomocyjne (choroba morska, choroba lotnicza, choroba kolejowa). Cechy. Utrata łaknienia jest pierwszym objawem choroby i występuje w połączeniu z zahurzeniami błędnikowymi, które ją powodują.
Mniej częste przyczyny. Atonia ventriculi; linitis plastica; intoxicalio arse-no,- gastritis acuta; gastritis chronica; constipatio chronica; empyema; satur-nismus; intoxicatio hydrargyro; myxoedema; Peritonitis chronica; glomerulo-nephritis chronica; uraemia; achylia gastrica; Carcinoma intestinorum; morbus Addisoni; sepsis oralis; allergia; Vitium cordis congenitum; ciężkie choroby wątroby (ropień wątroby, rak wątroby, zapalenie i marskość wątroby); upalna pogoda; wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego (brak łaknienia często poprzedza wymioty); wadliwe protezowanie uzębienia; wpływ leków (chlorek amonu, aminofilina, wymiotnica, salicylany, nikotyna, amfetamina, naparstnica itp.); niektóre awitaminozy (głównie niedobór zespołu witamin B); post i głodzenie.