objawy ze strony narządu krążenia
Nadmierne obarczenie związane ze zwiększeniem oporów na obwodzie i wzrostem ciśnienia musi się odbić niekorzystnie na stanie i czynności narządu krążenia, tym bardziej że uszkodzenie naczyń, a zwłaszcza układu włośniczek całego ustroju, powoduje zaburzenia w ukrwieniu i w odżywianiu wszystkich narządów, a więc i serca. Już we wczesnych okresach choroby można nierzadko stwierdzić wyraźne powiększenie sylwetki serca w lewo, wywołane ostrą rozstrzenia lewej komory i towarzyszącym z reguły tym stanom przesiękiem do jamy osierdziowej. Po krótkim stosunkowo trwaniu nadciśnienia może wystąpić przerost mięśnia lewej komory, jak to wynika z ogłaszanych w piśmiennictwie badań pośmiertnych zmarłych w ciągu pierwszych kilku tygodni choroby. Powyższe zmiany w układzie krążenia zazwyczaj nie powodują wyraźnych objawów niedomogi serca. Tętno bywa nieraz zwolnione, chociaż może wystąpić częstoskurcz odpowiedni do podwyższonej ciepłoty ciała, występującej nieraz u tych chorych. Dokładniejszym badaniem klinicznym można jednak uchwycić szereg mniej lub bardziej wyraźnych oznak, przemawiających za upośledzeniem wydolności serca, które zmuszone jest wówczas do zwiększenia pracy bez uprzedniego okresu przygotowawczego, jak to np. bywa w chorobie nadciśnieniowej lub w przewlekłym zapaleniu nerek, kiedy ciśnienie wzrasta stosunkowo powoli. Poza tym rozwodnienie i zwiększenie ilości krwi krążącej oraz częste przesięki do jam surowiczych przyczyniają się także do zwiększenia pracy serca, a obrzęk samej tkanki mięśniowej pogarsza jego sprawność czynnościową. Toteż chorzy skarżą się nieraz na brak tchu, na kołatanie serca, na niemożność leżenia na lewym boku. Obiektywnie można stwierdzić wtedy wzmożony I ton nad koniuszkiem — nieraz wyraźny przedskurczo-wy rytm cwałowy, świadczący o zmniejszonej elastyczności mięśnia sercowego, głośniejszy II ton nad tętnicą płucną niż nad tętnicą główną (pomimo istniejącego nadciśnienia) oraz rzężenia nad podstawą płuc, jako wyraz przeciążenia i osłabienia mięśnia lewej komory z rozpoczynającym się zastojem krwi w układzie tętnicy płucnej. Zastój ten może doprowadzić do obrzęku płuc. W niektórych przypadkach występują również objawy niedomogi prawokomorowej z sinicą, powiększeniem wątroby, wypełnieniem żył szyjnych i wzmożonym ciśnieniem żylnym. Czasami objawy niedomogi krążenia dominują w obrazie chorobowym i zacierają istotne nerkowe tło choroby.