Rumień (erythema). Cechy. Rozlane zaczerwienienie skóry znikające przy ucisku, bez zgrubienia czy uniesienia skóry. W wywiadzie narażenie na działanie ciepła lub zimna, pro­mieni słonecznych lub promieni rentgenowskich, uraz lub miejscowe podraż­nienie (środki chemiczne, mydła); czasem po nieznacznym oparzeniu. Łojotok (seborrhoea oleosa). Cechy. Nos przybiera wygląd nadmiernie tłu­sty, a często jest brudnawy wskutek przylegania kurzu. Gruczoły łojowe mogą być siedliskiem ciemno zabarwionych korków lub wydobywa się z nich oleista wydzielina. Powierzchowne naczynia krwionośne okolicy nosa bywają rozszerzone. Zwykle występują zaskórniki w postaci wałeczków z tłustej łojowej substancji, często z czarnymi końcami, które zatykają ujścia przewo­dów łojowych. Można je łatwo usunąć przy pomocy paznokci lub w inny sposób. Trądzik różowaty (acne rosacea). Cechy. Zajęty obszar, zwykle nos i oko­lica twarzy w pobliżu nosa, mają zabarwienie ciemnoczerwone; naczynia są rozszerzone, skóra zgrubiała i pagórkowata; współistnieją zmiany trądzikowe. W rozwiniętych przypadkach nos może się stać nadzwyczaj duży i zraziko-waty; stan ten nosi nazwę guzowatości nosa. Przewlekły przebieg; zwykle brak dolegliwości podmio­towych. Trądzik pospolity (acne vulgaris). Cechy. Trądzik nosa jest zwykle częścią sprawy toczącej się w innych okolicach twarzy lub ciała. Ma miejsce skupia­nie się małych grudek, krostek i zaskórników. Występowanie między 15 a 30 rokiem życia; w wywiadach czasem niedokrwistość, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia trawienia lub zażywanie pewnych środków (związków bromu, jodu), ale przede wszystkim przebyty lub współistniejący łojotok; brak objawów podmiotowych; zacią­gający się przebieg. Czyraczność skrzydełek nosa (furunculosis alarum nasi). Cechy. Czerwone, bolesne obrzmienie wewnątrz nosa. Obrzęk i zaczerwienienie wierzchołka nosa z wytworzeniem czopa martwiczego. Nieznaczny obrzęk miejscowy może się utrzymywać długo po ustąpieniu czyraka. Liszajec zakaźny (impetigo contagiosa). Cechy. Żółtawe strupy ciągle zaty­kają nos, a wydzielina surowicza stale sączy się z nosa na górną wargę. Jest to zazwyczaj powikłanie liszajca twarzy, które często trwa dłużej niż sprawa pierwotna. W nocy ma miejsce gromadzenie się strupów, które zatykają ujście nosa. Rano dziecko zwykle wydłubuje strupy i wydzielina zaczyna znów odpływać. Posiewy wykazują obecność paciorkowca lub gronkowca. Toczeń pospolity (lupus vulgaris). Cechy. W 9 na 10 przypadków toczeń rozpoczyna się na brzegu skrzydełek nosa w postaci jednego lub dwóch lekko uniesionych guzków o zabarwieniu różowym, które przy ucisku szkiełkiem znikają z wyjątkiem żółtawego punktu w centrum. Stopniowo narasta wiel­kość i ilość guzków i zajmują one skrzydełka nosa. Ich ewolucja odbywa się powoli z wytworzeniem zmian stwardnieniowych, bądź też szybko z wytwa­rzaniem miękkich, grzybiastych, zniekształcających owrzodzeń, o typie pełza­jącym, ulegającym wygojeniu z jednej strony, a szerzących się. w drugą. Owrzodzenia są jednak płytkie, a ich brzegi miękkie i czerwone. Po ustąpie­niu zmian nos wygląda niekiedy jak skurczony i zbliznowaciały, o ostro za­kończonym i dziobiastym wierzchołku; czasem zniszczeniu ulega cały nos, a widoczne są tylko ujścia nosa i tylne części przegrody oraz małżowin. Cho­roba rozpoczyna się zwykle w dzieciństwie lub we wczesnym okresie życia dojrzałego; w Ameryce zdarza się rzadziej niż w Europie. Zapalenie mieszków włosowych nosa. Cechy. Nawracające przewlekłe two­rzenie się krostek wokół mieszków włosów w przedsionku nosa; przebieg łagodny. Przewlekła nawracająca róża (erysipelas recurrens chronicum). Cechy. Po­czątek i objawy są takie same, jak w zwykłej róży, ale bardziej umiarkowane i łagodniejsze. Inwazja jest nie tak nagła, a zaczerwienienie nie tak inten­sywne. Może dojść do znacznego obrzęku, ale bolesność jest niewielka, zaś przebieg powolniejszy z niewielkim tylko odczynem ogólnoustrojowym. Toczeń rumieniowaty (lupus erythematosus). Cechy. W tarczowatym tocz-niu rumieniowatym (lupus erythematosus discoides) wczesna zmiana, składa­jąca się z rumieniowatej plamki lub obrzękowej blaszki, pokrytej bardziej lub mniej przylegającymi łuskami, może być pojedyncza lub mnoga i często zajmuje najpierw grzbiet nosa lub centralne części policzków. Zmiana stop­niowo się powiększa, przy czym jej część pośrodkowa jest mniej wzniesiona i mniej zaczerwieniona niż obwód. Plama jest pokryta charakterystycznymi łuskami, po których usunięciu zostają odsłonięte ziejące ujścia mieszków, w których mogą tkwić suche rogowate korki nabłonka. Plamy mają tendencję do obwodowego szerzenia się; w części centralnej natomiast pojawiają się zmiany zanikowe, bliznowacenie i rozszerzenia naczyń. Odmiana teleangiekta-tyczna, składająca się z czerwonych plamek wielkości od punkcika do dużych kręgów, cechuje się niekiedy wyłącznie rozszerzeniem naczyń, które czasami tworzą zarys motyla. Ostry, podostry i przewlekły rozsiany toczeń rumienio­waty charakteryzuje się wielobarwnością objawów przedmiotowych i pod­miotowych, od zwykłego rumienią lub plamicy, rumienią o motylkowatych obrysach lub rumienią różycowatego do piorunującej toksemii z rozległym rumieniem lub plamicą, wysoką gorączką i szybkim niepomyślnym zejściem. Wykwity powstają najpierw zwykle na bardziej eksponowanych częściach twarzy, zwłaszcza na grzbiecie nosa i w okolicach kości policzkowych, a nie­kiedy pojawiają się drobniutkie rozszerzenia naczyń na twarzy i w innych okolicach ciała. Kiła wrodzona (kiła dziedziczna,- Syphilis congenita; syphilis hereditaria). Cechy. Między 2 tygodniem a 3 miesiącem życia zjawia się ciężki nieżyt nosa (coryza syphilitica). Śluzówka nosa jest czerwona i obrzmiała, wytwarzają się obfite ilości drażniącej wydzieliny, która powoduje uszkodzenia naskórka nozdrzy i górnej wargi. W niektórych przypadkach wytwarzają się strupy. Tej wczesnej postaci kiłowego nieżytu nosa nadano nazwę sapki. Czasem widuje się w nosie nacieki błony śluzowej, a później niekiedy występuje martwica chrząstek i kości z sekwestracją, co prowadzi do zniekształceń. Ta ostatnia postać kiły dziedzicznej nosa występuje między 3 rokiem życia a okresem dojrzałości płciowej i cechuje się naciekami kilakowymi, owrzo-dzeniami, martwicą i niszczeniem tkanek z następowymi zniekształceniami. Nabłoniak podstawnokomórkowy (epithelioma basocellulare). Cechy. Roz­poczyna się zwykle w postaci dyskretnego woskowatego lub perłowego guzka wielkości od główki szpilki do grochu. Stopniowo powiększa się on wskutek rozwoju innych woskowatych grudek, które stapiają się razem tworząc dysko-watą, tarczkowatą zmianę o zabarwieniu wosku. Wreszcie w centralnej części pojawia się strup, po którego kilkakrotnym odpadnięciu pozostaje odsłonięta powierzchnia, stopniowo przekształcająca się w owrzodzenie. Brzeg owrzodze­nia jest wałowaty i stwardniały, o nieregularnych obrysach, o nierównym dnie, pokrytym ciągliwą substancją martwiczą, strupami i mierną ilością siirowiczo-krwistej wydzieliny. Zmiana szerzy się bardzo powoli, a czasem ma skłonność do samoistnego wygajania się z wytworzeniem tkanki bliznowatej. Owrzodzenie może drążyć głęboko do tkanki podskórnej, a nawet chrząstki lub kości, prowadząc wówczas do zniszczenia nosa. Rak skóry właściwy (carcinoma cutis spinocellulare). Cechy. Ten nowo­twór skóry rozpoczyna się zwykle jako sucha, brodawkowata narośl, usado­wiona na stwardniałej zaokrąglonej podstawie. Podstawa jest uniesiona, sztywna i często jednolicie zaczerwieniona lub z rozszerzeniami naczyń. Brodawkowata wyrosi jest integralną częścią guza, jest więc ściśle związana ze skórą, różniąc się tym od strupa w nabłoniaku podstawnokomórkowym. Czasem jednak część brodawkowata ulega oderwaniu, powodując krwawie­nie; wówczas rozwija się z owrzodzenia następna rogowata wyrosi. Owrzo­dzenie otoczone jest uniesionym, podwiniętym, przekrwionym brzegiem. Zmiana charakteryzuje się stosunkowo szybkim i niszczącym wzrostem miej­scowym. Nowotwór szerzy się do tkanki łącznej, chrząstki i kości, a czasem również przez przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych lub narządów we­wnętrznych. Ten typ nowotworu stwierdza się na nosie rzadziej niż nabłoniak podstawnokomórkowy. Nabyta kiła trzeciorzędowa (kilak nosa; syphilis acquisita tertiaria; gumma nasi). Cechy. Początkowo istnieje kilakowe nacieczenie błony śluzowej, powo­dujące miejscowy lub rozlany obrzęk o zabarwieniu czerwonym lub purpuro­wym, ulegający później zblednięciu. Początkowo- obrzęk jest twardy i nie tworzą się w nim dołki pod wpływem ucisku sondą; później jednak staje się on miękki i ulega głębokiemu owrzodzeniu, które ma nierówne brzegi, jest otoczone strefą zapalenia i stopniowo się rozszerza. Powierzchnia owrzodzeń pokryta jest wydzieliną ropną, krwistą, zestrupiałą (żółtawozieloną), obfitą, ciemną, odrażająco cuchnącą. Chrzestna część przegrody, lemiesz i grzbiet nosa mogą ulec zniszczeniu w dalszym przebiegu sprawy; wtedy dochodzi do zniekształcenia wskutek zapadnięcia się nosa (nos siodełkowaty). Zakażenie kiłowe przed 5—15 laty; inne objawy kiły; do­datnie odczyny serologiczne. Gruźlica nosa (wtórna). Cechy. Najczęstszym objawem jest owrzodzenie, które z reguły umiejscawia się w przednim odcinku przegrody (choć zdarza się również na dnie nosa lub małżowin) i może szerzyć się na górną wargę. Owrzodzenie jest płytkie, o nieregularnych z lekka uniesionych brzegach; zwykle nie otacza go strefa zapalenia; dno jego pokrywa żółtawy wysięk, zawierający prątki gruźlicy. Na dnie i brzegach owrzodzenia można dostrzec guzki prosowate. Z nosa wydobywa się gęsta, śluzowo-ropna wydzielina, często cuchnąca. Sprawa przebiega bez bólu lub tylko z nieznacznymi dole­gliwościami bólowymi. Czasem dochodzi do krwotoku z obszaru owrzodzenia. Owrzodzenia goją się z trudem; po zagojeniu istnieje znaczna skłonność do nawrotu. Zamiast charakterystycznego owrzodzenia choroba może przebiegać pod postacią nowotworu o nieregularnych obrysach, różnej wielkości i o za­barwieniu czerwonawym, który łatwo krwawi oraz wykazuje zdecydowaną skłonność do rozpadu i owrzodzenia. Czasem pewien stopień zatkania nosa. Próba tuberkulinowa; biopsja; stwierdzenie procesu gruź­liczego w innym miejscu ustroju (najczęściej przewlekłej gruźlicy płuc). Mniej częste przyczyny. Wrzód twardy nosa; kiłowy nieżyt nosa; twardziel nosa; trądzik zgorzelinowy; trądzik przerostowy; żylaki nosa; zastoinowe prze­krwienie nosa (niewydolność krążenia); brodawka starcza; nadmierne uwło-sienie (hypertrichosis); znamię; rozszerzenie naczyń (teleangiectasis); naczy- niak; żółtak (szerzenie się z powiek); mięczak zakaźny; choroba Dariera,- nosa­cizna; aryboflawinoza (łojotok); pelagra; róża; trąd nosa; ziarniniak grzybia-sty twarzy; gruczolak łojowy; jodowe zapalenie skóry; Xeroderma pigmen­tosum; łojotokowe zapalenie skóry; efedrynowe zapalenie skóry; drożdżyca; coccidioidomycosis; mięsakowatość (sarcoidosis); malinica (framboesia), pęche­rzyca (postać Seneara-Ushera); hiperwitaminoza A (rozpadliny w kątach noz­drzy); naczyniak włośniczkowy; leishmaniosis.