Ustalenie czynnika etiologicznego jest tutaj często trudne i niepewne mimo uporczywości i dokuczliwości schorzenia. Ogólnie przyczyny wywołujące świąd można podzielić na trzy grupy: choroby układowe, miejscowe i czyn­nościowe. W grupie schorzeń układowych wymienia się: cukrzycę, dnę, zapalenie ne­rek, alergię, żółtaczkę, zakażenie ogniskowe, zaburzenia trawienia, niewydol­ność jajników, morfinizm. Czynniki miejscowe wywołujące to: niedostateczna higiena osobista, draż­niące wydaliny lub wydzieliny z sąsiednich narządów, miejscowe stosowanie substancji drażniących, długotrwały ucisk, grzybice, owsiki, ostre zapalenie skóry, umiejscowione w okolicy odbytu zmiany łuszczycowe (psoriasis), łojo-tokowe zapalenie skóry, brodawki i zmiany weneryczne, wypadnięcie krwaw­nic, wypadnięcie odbytnicy, zakażenie odbytu, gojące się rany odbytu. Często nie jest się w stanie określić przyczyny świądu. Ponieważ jednak wśród pacjentów, u których nie udaje się wykryć przyczyny dolegliwości, wielu charakteryzuje się nerwowym, usposobieniem, dlatego też po wyklucze­niu wszystkich możliwych przyczyn należy rozpoznać w takich przypadkach świąd na tle zaburzeń czynnościowych lub psychosomatycznych. Objaw ten bardzo często występuje w niżej podanych chorobach; dlatego też w rozpoznawaniu należy o nich najpierw myśleć. Owsiki (Oxyuriasis). Cechy. Świąd okolicy odbytu jest tutaj głównym ob­jawem choroby. Zwykle pojawia się o stałej porze — w nocy, wkrótce po udaniu się na spoczynek i często osiąga wybitne nasilenie, stając się bardzo dokuczliwym. Wykrycie owsików umiejscowionych w fałdach skóry do­okoła odbytu, badanie kału na obecność jaj pasożytów. Wziernikowanie od­bytnicy. Poprawa po środkach przeciwrobaczych. Krwawnicę (varices haemorrhoidales). Cechy. Swędzenie jest częstym, nie­rzadko jedynym objawem, bardzo przykrym dla chorego. Grzybice (Monilia, Epidermophyton, Trichophyton). Cechy. Świąd o znacz­nym nasileniu jest wynikiem grzybiczego zakażenia odbytu i otaczającej go skóry. Wilgotne, punkcikowate nadżerki, często otoczone tzw. sa­telitami (czerwone nadżerki z ciemną łuską dookoła), są umiejscowione głów­nie u podstawy skórnych fałdów odbytu. Często w wywiadzie dowiadujemy się o przyjmowaniu antybiotyków o szerokim zakresie działania (jak aureo-mycyna, terramycyna czy rzadziej tetracyklina lub chloromycetyna). Badanie mikroskopowe zeskrobin; posiew. Zapalenie brodawek i krypt odbytnicy (papillitis et cryptitis recti). Cechy. Występuje świąd odbytu nie ustępujący po drapaniu, a nasilający się do nieznośnych granic w przypadku zalegania mas kałowych lub ciał obcych w obrębie zmienionych krypt. Swędzenie zwiększa się również po defekacji; toaleta odbytu zmniejsza dolegliwości. Wyprysk odbytu (eczema ani). Cechy. Czasami pojawia się intensywny świąd. Skóra jest zaczerwieniona, zgrubiała, nacieczona, pokryta łuskami lub strupami oraz. lepkim wysiękiem. Rozpadliny skórne. Owrzodzenie odbytnicy (ulcus recti). Cechy. Występujący nieraz dokucz­liwy świąd jest następstwem drażnienia odbytu przez wydzielinę łub zalega­nia kału w obrębie owrzodzenia z powodu skurczu zwieracza odbytu. Mniej częste przyczyny. Zakażenie glistą ludzką, tasiemcem lub węgorkiem jelitowym; rozpadlina odbytu; zapalenie odbytnicy; wszawica łonowa; prze­toka odbytnicza; półpasiec; kamień kałowy; ciało obce w odbytnicy; po­krzywka; świerzb; grzybica strzygąca; neurodermatitis; rumień; pełzakowe wrzodziejące zapalenie jelita grubego; zapalenie skóry popromienne.