Obraz przewlekłego zapalenia kłębków nerkowych z postępującą nie­domogą czynnościową może powstać w przebiegu różnych klinicznie i anatomicznie chorób nerek albo nawet rozwinąć się zupełnie skrycie bez poprzedzającego ostrego początku. Tak więc ostre rozlane zapalenie kłęb­ków nerkowych, podostre postacie („extrakapillare", czyli torebkowa po­stać podostra, i „intrakapillare Form" Volharda, czyli zespół nerczycowy), przewlekła nerczyca lipoidowa mogą w ciągu miesięcy lub lat doprowa­dzić do ostatecznej nieodwracalnej niedomogi nerek z mocznicą. Pod względem anatomicznym można stwierdzić w tych przypadkach białą lub pstrą nerkę prawidłowej wielkości lub nieznacznie tylko zmniej­szoną (w podostrych postaciach i w nerczycy lipoidowej), albo też małą, pstrą, ziarnistą zwłókniała nerkę, przedstawiającą obraz wtórnej mar­skości — stwardnienia nerek, jako zejście przewlekłego rozlanego zapale­nia kłębków, które Allen nazywa sclerosing glomerulonephritis. Jednak dziełem ostatnich lat było stwierdzenie jedności patogenetycz-nej tych tak różnych postaci przewlekłego zapalenia nerek. Wszystkie one powstają ostatecznie w następstwie rozlanych zmian kłębków, których patogeneza, jak widzieliśmy wyżej, jest zawsze związana z procesami natury uczuleniowej, następstwami odczynu na połączenie antygen-prze-ciwciało, wynikającymi najczęściej ze stałego lub okresowego przedo­stawania się do krwi toksyn bakteryjnych, pochodzących z ogniskowego zakażenia. Volhard np. twierdzi, że przejście ostrego rozlanego zapalenia kłębków nerkowych w postać przewlekłą dotyczy najczęściej przypadków, w których nie zostało w porę usunięte miejscowe ognisko zakażenia, np. ropne migdałki, i wskutek tego powtarzają się zaostrzenia miejscowej infekcji w postaci angin, zapaleń gardła itd. W każdym razie niewątpli­wą jest rzeczą, że przewlekłe zapalenie nerek tylko bardzo rzadko powsta­je w związku z płonicą, stosunkowo natomiast często występuje w na­stępstwie poanginowego ostrego zapalenia kłębków. Tak bywa najczęściej, zwłaszcza jeżeli powtarzającym się nawrotom zapalenia migdałków towa­rzyszą zaostrzenia i nawroty zapalenia nerek. Nieraz jednak choroba zaczyna się zupełnie bezobjawowo, przebiega w ciągu dłuższego czasu skrycie i ujawnia się dopiero w okresie daleko posuniętych zmian i uszkodzenia czynności nerek. Ellis uważał nawet, że można wyodrębnić w ogóle dwa typy zapaleń nerek. Pierwszy typ cechuje ostry początek z wyraźnym krwiomoczem, występujący zwykle po jakiejś infekcji. Może się on zakończyć całkowitym wyleczeniem albo śmiercią w okresie ostrym po kilku tygodniach lub po kilku miesiącach. Czasem wyzdrowienie bywa pozorne, po kilku latach następuje jednak niedomoga nerek z nadciśnieniem. Drugi typ Ellisa rozpoczyna się podstępnie, bez poprzedzającej infekcji, zwykle od białkomoczu i obrzęków, ale bez znaczniejszego krwiomoczu, i kończy się zawsze niepomyślnie wskutek wtórnego zakażenia, niedomogi nerek i nadciśnienia. Obydwa te typy zapaleń nerek mają się różnić od siebie zarówno pod względem etiologii przebiegu klinicznego, jak i zmian histologicznych. Jednak Etnicknap i Joiner, którzy przytaczają powyższą opinię Ellisa, na podstawie dokładnego zbadania klinicznego i anatomicznego 154 przy­padków własnych, dochodzą do wniosku, że nie ma podstaw do odróżnia­nia wymienionych dwu typów i że raczej należy utrzymać dawniejszy podział zapaleń nerek na ostre, podostre i przewlekłe.