Schorzeniom jądra często towarzyszy wodniak jądra; często wodniak należy nakłuć, aby określić stan jądra i najądrza. Ostre zapalenie najądrza (epididymitis acuta). Cechy. Na tylnej ścianie jądra wyczuwalne jest pionowo biegnące, tkliwe zgrubienie. Powstaje ono w wyniku obrzmienia całego najądrza, zwłaszcza jego głowy. Zwykle roz­wija się jednostronnie. Ostry początek. Ból i tkliwość wzdłuż tylnej ściany mosz-ny i powrózka nasiennego, często promieniujące do grzbietu. Chód w zgiętej pozycji z rozstawionymi nogami. Powrózek nasienny i worek mosznowy obrzmiałe. Może się pojawić wyciek z cewki, zawierający gonokoki. Może wystąpić zapalenie cewki tylnej, zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie pęcherza. Niekiedy w wywiadzie niedawno przebyta operacja na gruczole krokowym. Zapalenie jądra (orchitis). Cechy. Umiarkowane obrzmienie jądra z zacho­waniem jego kształtu. Zapalenie jądra i najądrza (orchitis et epididymitis). Cechy. Stwierdza się obrzmienie jądra i najądrza. Gruźlica jądra (tuberculosis testis). Cechy. Jądro jest w całości nieco po­większone, większe od drugiego. Na jednym z biegunów najądrza, wzdłuż przebiegu najądrza lub w obrębie jądra umiejscawiają się duże, twarde guzki. Są one tkliwe i — o ile choroba nie przebiega ostro — niebolesne. Zwykle dotyczy młodych mężczyzn; początek choroby prze­wlekły. Powrózek nasienny zgrubiały, nierówny, w pęcherzykach nasiennych i w gruczole krokowym można często stwierdzić obecność guzków. Po pew­nym czasie zmienione jądro zrasta się ze skórą i powstaje przetoka wydzie­lająca gęstą, serowatą wydzielinę. Niekiedy bywa wodniak jądra. W moczu stwierdza się prątki gruźlicy, wydzielinę gruczołu krokowego lub ropę. Często obecność innych ognisk gruźliczych. Kiła jądra (lues testis). Cechy. Jedno lub oba jądra z wolna się powiększają nie osiągając jednak dużych rozmiarów, są niebolesne, o twardości drewna. Ziarnina kiłowa może zajmować całe jądro i wówczas jest ono stwardniałe równomiernie, albo też >ponad powierzchnię jądra mogą wystawać małe, twarde kilaki. Również najądrze może być stwardniałe, tworząc brzeg ostry, podobny do krawędzi muszli mięczaka. Nasieniowód nie jest powiększony. Kiła w wywiadzie lub obecność objawów kiłowych (drugi lub trzeci okres kiły). Przewlekłość sprawy. Obecność średniej wielkości wod­niaka jądra. Utrata czucia w obrębie jądra. Nigdy nie występuje ropienie, mogą pojawiać się owrzodzenia z< powstawaniem przepuklin. Próba terapeu­tyczna. Dodatnie odczyny serologiczne. Guzy złośliwe jąder (nasieniak, potworniakorak, rak zarodkowy łącznie z nabłonkiem kosmówkowym, potworniak). Cechy. Guzy jądra mogą przebie­gać pod dwoma postaciami. Jądro jest albo bezbolesne, jednolicie obrzmiałe, elastyczne, albo też obrzmienie ma charakter guzkowaty i gruczoł jest elas­tyczny tylko miejscami. W razie obecności dużych torbieli lub zwiotczałego wodniaka można stwierdzić chełbotanie. Jądro zmienione nowotworowo może osiągać znaczne rozmiary. Średni wiek chorego. Gwałtowny przebieg, pogorszenie się ogólnego stanu chorego. Rozszerzenie żył moszny. Powiększenie węzłów chłonnych biodrowych i lędźwiowych, później naciekanie tkanek moszny i powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych. Utrata czucia w obrębie jąder. Torbiele najądrza (torbiel nasieniowa, otorbiony wodniak jądra). Cechy. Nierówne, niebolesne, wolno rosnące guzy wypełnione płynem umiejsco­wione są pomiędzy jądrem a najądrzem. Są zbliżone kształtem do serca, ich ściany są cienkie i napięte. Ograniczone przeświecanie. Może pojawiać się pobolewa-nie jądra, pachwiny lub okolicy lędźwiowej. Nakłuciem uzyskuje się mleczny płyn zawierający plemniki. Mniej częste przyczyny. Nowotwór najądrza; trąd; brucelloza; ziarnica we­neryczna pachwin; polyorchismus (zwykle lewostronne); zapalenie jądra i na­jądrza po urazie w czasie wybuchu; denga; ropień jądra (jako zejście krwio­pochodnego zapalenia jądra); zapalenie okołojądrowe; skręt torbieli Morgagniego; epididymitis erotica; przewlekłe zapalenie najądrza; promienica jądra.