Ból w obrębie stawu barkowego może być wynikiem procesu chorobowego w samym barku lub schorzenia w innym miejscu organizmu. W drugim przy­padku ból ma charakter promieniujący i może powstać jako wynik uszkodzeń układu sercowo-naczyniowego, opłucnej, płuc, śródpiersia, brzucha, układu wewnątrzwydzielniczego lub nerwowego. Przypuszczalnie 85% wszystkich przypadków bolesności barku ijest skutkiem schorzeń miejscowych. Chorzy skarżą się czasami na ból w barku lub w obu barkach, podczas gdy staranne badanie wykazuje, że ból jest spowodowany bardzo różnymi przy­czynami. W niektórych przypadkach mogą one dotyczyć głównie podstawy szyi lub środkowych części obojczyka, w innych — dolnej części łopatki. Jeśli ból jest umiejscowiony pod lewą łopatką, jego źródłem jest przypuszczal­nie sprawa żołądkowa lub wewnątrzpiersiowa; natomiast jeśli głównie pod prawą łopatką — sprawa dwunastnicza lub wątrobowa. Bursitis subacromialis (bursitis subdeltoidalis). Cechy. W postaci ostrej ból pojawia się często nagle, zwykle kilka cm powyżej przyczepu mięśnia nara-miennego. Ból ten może być stały i bardzo męczący, a często łączy się z ostry­mi kłującymi dolegliwościami przy pewnych ruchach, szczególnie odwodze­nia. Ból może niekiedy promieniować do szyi lub w dół wzdłuż bocznych powierzchni ramienia do łokcia, a nawet przedramienia i ręki. Ból nasila się w nocy i chory może być niezdolny do leżenia na zajętym boku. Szczególnie dużą tkliwość stwierdza się w okolicy guzka większego kości promieniowej w przypadkach ostrych. W pewnych granicach bierne ruchy w stawie barko­wym do przodu i do tyłu mogą być wykonywane bez powstania bólu, lecz każde usiłowanie odwodzenia może spowodować bardzo dokuczliwy ból. W przypadkach podostrych i przewlekłych ból i tkliwość posiadają ogólnie to samo umiejscowienie, lecz są proporcjonalnie mniej ostre. W wywiadzie bywa przebyty uraz, lecz nie zawsze; nad­mierna tkliwość w okolicy guzka większego kości ramieniowej; ograniczenie ruchomości (z powodu bólu); w przypadkach ostrych nadmierny ból nawet przy najmniejszym odwiedzeniu lub skręceniu; czasem widoczne obrzmienie, lecz nie zawsze; mierna leukocytoza; niewielkie podwyższenie OB; skurcz mięśni; zmiany w obrazie radiologicznym w około 50% przypadków. Bursitis adhaesiva chronica (periarthritis humeroscapularis; tendinitis). Ce­chy. Charakterystyczny dla tego schorzenia jest stały dokuczliwy ból w barku, czasem promieniujący do szyi lub w dół ramienia do ręki, związany z tkli­wością przy palpacji, umiejscowioną ponad guzkiem większym kości ramie­niowej i zwykle wzdłuż mięśnia naramiennego aż do jego przyczepu. Niekiedy poprzedzające ostre zapalenie torebki stawowej lub długotrwałe unieruchomienie stawu barkowego; mierne lub znaczne upo­śledzenie funkcji w stawie barkowym, szczególnie w zakresie odwodzenia w bok lub rotacji na zewnątrz; zanik mięśni barku; punkty miernej tkliwości przy palpacji w okolicy barkowej; zmiany w obrazie radiologicznym (zanik kości obręczy barkowej, zwapnienia). Ruptura tendinis musculi supraspinati. Cechy. Po urazie, zwykle po upad­ku, powstaje nagły ostry, krótki ból w barku, po którym następuje okres względnego braku bolesności w ciągu kilku godzin, a następnie nawrót silnego bólu w nocy. W wywiadzie — uraz; niemożność uniesienia ramienia (utrata funkcji mięśnia nadgrzebieniowego); tkliwość na obmacywanie nad guzkiem większym kości ramieniowej; ujemny wynik badania radiologicznego. Fractura epiphysis proximalis humeri (w szyjce anatomicznej i chirurgicz­nej). Cechy. Ból w barku istnieje w obu tych typach złamań, zarówno ból samoistny, jak i przy ruchach biernych. W złamaniach w szyjce chirurgicznej ból może promieniować w dół do palców z powodu ucisku na splot barkowy. W wywiadzie — nagły zwykle bezpośredni uraz w okolicy barku; przeważnie nienormalna ruchomość i trzeszczenie przy obmacywaniu; zakłócenie czynności stawu; zmiany w obrazie radiologicznym. Costa cervicalis et syndroma musculi scaleni anterioris. Cechy. Ból nad rsięśniem naramiennym, rozciągający się w dół ramienia i przedramienia oraz często ześrodkowujący się nad łokciem — albo ciężkie przewlekłe dolegli­wości bólowe w jednym lub obu barkach — są charakterystyczne dla obec­ności żebra szyjnego lub ucisku mięśnia pochyłego przedniego na splot bar­kowy. Często występuje newralgiczny ból, rozciągający się od szyi do ręki, zwykle nasilający się podczas pracy, wysiłku fizycznego lub w pozycji leżą­cej oraz często związany ze skargami na parestezje ręki. Tkliwość na obmacywanie okolicy nad dolną trzecią częścią mięśnia pochyłego przedniego; kurcze, uczucie zimna oraz czasem zmiany zabarwienia w okolicy palców; obniżona amplituda lub brak tętna nad tęt­nicą promieniową po stronie zajętej; szmer nad obojczykiem; czasem zanik małych mięśni dłoni; niewielkie zaburzenia względnie ich brak w zakresie czynności stawu barkowego; zmiany w obrazie radiologicznym (żebro szyjne). Ruptura disci intervertebralis cervicalis (przepuklina jądra galaretowatego). Cechy. Ból rozprzestrzenia się stopniowo od karku poprzez bark do ramienia, przedramienia i ręki. Morbus rheumaticus. Cechy. W stawie barkowym można czasem stwierdzić charakterystyczny dla tego schorzenia ostry ból oraz obrzmienie. W odnie­sieniu do częstości występowania tych zmian staw barkowy wyprzedzają: staw kolanowy, skokowy, nadgarstkowe i łokciowy. Nagły początek z dreszczami i zaatakowaniem stawów; zaczerwienienie twarzy; obfite poty o kwaskowatym zapachu; zapalenie gardła; gorączka (38,5°C do 39,5°C), miękkie, przyspieszone tętno (100 do 120/min.); zajęcie różnych stawów z bólem, obrzmieniem, miejscowym pod­niesieniem temperatury oraz tkliwością na obmacywanie, z tendencją do szyb­kiego przenoszenia się z jednego stawu na drugi; leukocytoza; czasem wciąg­nięcie w sprawę serca (endo-, myo- et pericarditis). Brachialgia tnerwoból barkowy). Cechy. Stwierdza się intensywny ból, głów­nie umiejscowiony w barku, lecz również rozciągający się w dół ramienia i przedramienia do zakończeń palców, zwykle wskazującego i środkowego, nasilający się przy ruchach ramienia. Większość nerwów wykazuje tkliwość na ucisk. W mniej ostrych przypadkach ból może być ograniczony do obszaru zaopatrywanego przez nerw pachowy, do okolicy zgięcia łokciowego lub do nerwów znajdujących się wokół nadgarstka i na dłoniowej powierzchni ręki. Częściej ból ten dotyczy ramienia prawego i fakt ten stwarza niekiedy wra­żenie, jakby chory cierpiał na pewną postać kurczów lub nerwicy zawodo­wej, tym bardziej że zdarza się utrata zdolności pisania. We wszystkich przy­padkach utrzymującego się nerwobólu barkowego należy starannie przebadać staw barkowy, ponieważ nierzadko stwierdza się współistniejące z tym bólem zmiany stawów o charakterze zwyradniającym. Wykluczenie innych przyczyn powstawania podobnego bólu. Cholelithiasis (kamica żółciowa). Cechy. Ból w napadzie kamicy żółciowej rozpoczyna się w okolicy pęcherzyka żółciowego (prawe podżebrze) i w nad­brzuszu oraz promieniuje daleko, rozciągając się często do grzbietu i pra­wego barku. Ból jest dokuczliwy i połączony z wymiotami, poceniem się, a czasem z zapaścią. Arthritis chronica primaria (gościec przewlekły zniekształcający). Cechy. Stawy barkowe mogą być zajęte jako część ogólnego zapalenia stawów. Cza­sem dolegliwość ta może mieć charakter jednostawowy i umiejscawiać się w tym stawie. Nasilenie bólu zmienia się, czasem jest on niewielki, innym razem silny, wahający się przez cały czas trwania schorzenia. Zwiększa się on przy ruchach i pogarsza przy wilgotnej pogodzie. Luxatio humeri. Cechy. W tym najczęstszym ze wszystkich postaci zwich­nięć pojawia się zwykle ból o charakterze narastającym od momentu urazu; zwykle wywołany upadkiem na wyprostowane ramię lub rękę. Obrzmienie, usztywnienie, podskórny wylew krwawy i utra­ta czynności; spłaszczenie barku i wypuklanie się wyrostka barkowego; obec­ność twardego obrzmienia w miejscu nienormalnego usytuowania głowy kości ramieniowej; wystawanie łokcia i niemożność odchylenia go w bok od tuło­wia; zwiększenie pionowego wymiaru w pobliżu pachy; potwierdzenie zwich­nięcia w obrazie radiologicznym. Arthritis suppurativa acuta (ostre ropne zapalenie stawów). Cechy. Wystę­puje tu silny ból, czasem trudny do zniesienia, oraz tkliwość i usztywnienie w stawie, który jest nadmiernie uciepłony, powiększony i chełboczący, często zaczerwieniony i obrzęknięty. W wywiadzie — zakażona rana, Topowica lub ciężkie ostre schorzenie infekcyjne (pneumonia, gonorrhoea, septicaemia, osteomyelitis, meningitis, endocarditis lenta, pharyngitis, scarlatina, morbilli, abscessus peri-tonsillaris, otitis media, mastoiditis, ulcera cruris varicosa (zakażone), furun-culi, zakażone oparzenia, pyelitis, sinusitis); początek ostry z ziębnięciem lub dreszcze z gorączką; ciężkie ogólne objawy septycznego zatrucia lub posocz­nicy; powiększenie odcinków kostnych tworzących staw, z późniejszymi „bó­lami przy wstawaniu" i trzeszczeniem. Synovitis acuta et arthritis traumatica acuta. Cechy. Od początku istnienia schorzenia stwierdza się duży ból, który narasta w miarę nagromadzania się płynu w torebce maziowej, powodując unieruchomienie stawu poprzez skurcz mięśni w najbardziej wygodnej pozycji, tj. w częściowym zgięciu; w tej po­zycji jest więcej miejsca dla płynu. W wywiadzie — uderzenie, nadwerężenie lub niewielka infekcja; tkliwość na obmacywanie; wzmożone ucieplenie; przekrwienie skóry; zwiększenie wymiarów zajętego barku z obrzmieniem wzdłuż bruzdy przedniej mięśnia dwugłowego ramienia i w dole pachowym. Synovitis chronica et arthritis traumatica chronica. Cechy. Ból jest zmien­nym objawem. Najwcześniejszym objawem godnym zanotowania jest usztyw­nienie stawu, obserwowane szczególnie podczas wykonywania rozległych ru­chów, jak przy umieszczaniu dłoni na głowie. W wywiadzie — ostry atak bólowy po urazie lub brak go; czasem chory podaje uraz zawodowy („bark szoferśki"); może być niewielkie uczucie pełności wokół stawu, narastające z czasem; stopniowe pogłębianie się ograniczenia ruchomości; zanik mięśnia naramiennego i mięśni łopatki; brak zmian w obrazie radiologicznym. Zespół bark — ręka. Cechy. W zespole tym powstaje bolesne unierucho­mienie barku z uogólnionym obrzmieniem i sztywnością palców, nasilając się w sposób nagły lub niepostrzeżenie w ciągu 3—6 miesięcy, po czym, podczas następnych sześciu miesięcy, ból i obrzmienie stopniowo zmniejszają się, na­tomiast sztywność i zgięciowe zniekształcenie palców stopniowo narasta. Obecność czynnika etiologicznego (zaczopowanie naczyń wieńcowych, utrzymująca się dusznica bolesna, porażenie połowicze, unie­ruchomienie ramienia na szynie po złamaniu, nadużywanie ruchowe barków); osteoporoza dłoni; zanikowe zmiany ręki z przykurczem rozcięgna dłoniowego (contractura Dupuytreni). Pleuritis diaphragmatica. Cechy. Przy zajęciu środkowej części opłucnej przeponowej ból promieniuje do szyi i barku wzdłuż brzegu mięśnia czworo­bocznego. Nagły początek; silny ból podczas wdechu (w dolnych okolicach klatki piersiowej, w nadbrzuszu lub w podbrzuszu przy pozaśrodkowym umiejscowieniu zapalenia); szmer tarcia opłucnej nad dolnymi przestrze­niami międzyżebrowymi; uniesienie połowy przepony (stwierdzone opukiwa­niem oraz badaniem fluoroskopowym). Tuberculosis pulmonum chronica (przewlekła gruźlica płuc). Cechy. Zajęcie szczytowej części opłucnej rzadko wywołuje ostry ból, lecz z reguły mani­festuje się jako uczucie pobolewania lub bólu w barku, który z tego powodu jest często uważany za reumatyczny. Mniej częste przyczyny. Myositis; fractura scapulae; neoplasma brachu; luxatio humeri habitualis; tuberculosis aTticulationis brachialis; fractura dia-physis claviculae; fibrositis; fractura processus coracoidei; distorsio brachu; arthritis gonorrhoica; tumor regionis lateralis colli; exostoses claviculae; arthri­tis syphilitica; osteoarthritis; synovitis (acuta et chronica); trauma professio­nalis; ruptura tendinis capitis longi musculi bicipitis brachii; carcinoma hepa-tis; abscessus hepatis; abscessus subphrenicus; carcinoma ventriculi; ulcus ventriculi; ulcus duodeni; ruptura lienis; perisplenitis; carcinoma pancreatis; cystis pancreatis; pancreatitis chronica; cholecystitis; gastritis (acuta et chroni­ca); appendicitis; graviditas extrauterina rupta; pneumoperitoneum artificiale; colitis; hepatitis; pneumonia; infarctus pulmonis; actinomycosis pulmonum; neoplasma pulmonum; pneumothorax; tumores extramedulläres medullae spi­nalis in regione cervicobrachiale (promieniowanie do barku i piersi); tumor medullae spinalis (górne odcinki piersiowe); pachymeningitis cervicodorsalis; syringomyelia; herpes zoster; hemiplegia; neuritis; neuromata et fibroneuro-mata plexus brachialis; ruptura disci intervertebralis cervicalis; singultus; aneurysma arcus aortae; atheroma aortae (na tle kiły); aneurysma arteriae subclaviae; aneurysma arteriae anonymae; aneurysma dissecans; exostoses vertebrarum cervicalium inferiorum; spondylitis cervicalis; agravatio; hysteria; carcinoma mammae (z przerzutami do węzłów nadobojczykowych); neoplasma glandulae suprarenalis; purpura Henochi; adipositas dolorosa; saturnismus; spondylitis tuberculosa cervicalis; diathesis urica; syndroma processus coraco­idei (bolesność barku i ramienia z powodu wadliwej postawy); niedostateczne podtrzymywanie obwisłych piersi; powiększenie węzłów chłonnych pacho­wych; zwapnienie węzłów szyjnych: wpływ działania zimna lub wilgoci; scho­rzenia zastawek półksiężycowatych tętnicy głównej.