Zapalenie nerwu wzrokowego wewnątrzgałkowe (neuritis optica) jest nazwą używaną dla określenia zmian w nerwie wzrokowym, powodowanych zapa­leniem, zwyrodnieniem lub demielinizaeją. Zapaleniem wewnątrzgałkowym nerwu wzrokowego (papillitis) nazywamy zajęcie tarczy nerwu wzrokowego z wyraźnie zaznaczonymi jej zmianami. Zapaleniem pozagałkowym nerwu wzrokowego (neuritis retrobulbaris) nazywamy zajęcie nerwu wzrokowego w odcinku pozagałkowym, przy czym na tarczy może nie być żadnych zmian, lub też tylko nieznaczne. Zapalenie siatkówki i nerwu wzrokowego (neuro-retinitis optica) charakteryzuje się zajęciem tarczy nerwu wzrokowego i siat­kówki. Przy zapaleniu wewnątrzgałkowym nerwu wzrokowego wziernikowa­niem stwierdza się przekrwienie tarczy, rozszerzenie żył i zatarcie brzegów tarczy. Czasami występuje także znaczny obrzęk otaczającej siatkówki, lecz często obrzęk ogranicza się wyłącznie do tarczy, co przypomina tarczę zasto-inową. Często spotyka się wybroczyny i ogniska wysięku w okolicy tarczy. Po tygodniu lub kilku tygodniach trwania obrzęku tarczy stwierdza się zwę­żenie tętnic siatkówki i tworzenie się zorganizowanych błon wysiękowych na tarczy. Najważniejszym objawem wewnątrzgałkowego zapalenia nerwu wzrokowego jest obniżenie ostrości wzroku o różnym stopniu upośledzenia, a najważniejszym objawem w polu widzenia jest mroczek środkowy. Zapalenie siatkówki i naczyniówki (retinitis, chorioretinitis). Cechy. Zmiany w tych chorobach mogą przechodzić na tarczę nerwu wzrokowego, powodu­jąc jej zapalenie. Kiła. Cechy. Zapalenie nerwu wzrokowego i zapalenie siatkówki i nerwu wzrokowego występują rzadko w pierwszym okresie, zwykle spotykane są w okresie drugim (późno) i nieco rzadziej w okresie trzecim. Niekiedy, lecz rzadko, spotyka się zapalenie nerwu wzrokowego u dzieci z kiłą wrodzoną. Kiła stanowi 8% przyczyn pozagałkowego zapalenia nerwu wzrokowego. Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex). Cechy. Często występuje jedno­stronne pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, czasami obustronne, a wy­jątkowo rzadko także jednoczesne zajęcie obu nerwów. Gruźlicze zapalenie opon mózgowych (meningitis basilaris). Cechy. Może wystąpić zapalenie nerwu wzrokowego, które na ogół nie jest ciężkie z po­wodu niezbyt długiego trwania choroby. Mniej częste przyczyny. Zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego; zapalenie współczulne (w tylnym odcinku); zespół szczeliny oczodołowej górnej (kli­nowej); guzy oczodołu, zapalenie zatok; zapalenie rdzenia i nerwów wzroko­wych; zapalenie mózgu nagminne rozsiane; zapalenie mózgu i rdzenia kręgo­wego po chorobach zakaźnych (nagminne zapalenie przyusznic, odra, ospa wietrzna); zapalenie wielonerwowe; grypa; zimnica; zapalenie płuc; odra; ogniska zakażenia; cukrzyca; niedokrwistość złośliwa; niepowściągliwe wy­mioty ciężarnych; pelagra; beri-beri; awitaminozy tropikalne; nowotwory złośliwe; nadczynność tarczycy; dziedziczne zapalenie nerwu wzrokowego (choroba Lebera); polioencephalitis haemorrhagica superior Wernicke; obłęd opilczy; zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych; encefalopatia w krztuścu; promienica oczodołu; ostra porfiria; podostre bakteryjne zapalenie wsierdzia; grużliczak mózgu; bruceloza; zakrzep tętnicy szyjnej; leczenie chloromyce-tyną; pląsawica (rzadko); półpasiec oczny (rzadko); niedoczynność tarczycy; mononukleoza zakaźna; grypowe zapalenie opon mózgowych; trąd; choroba Schildera; choroba posurowicza; leczenie sulfonamidami; włośnica oczna; dur plamisty; zatrucie ołowiem; gościec; zatrucie alkoholem; zatrucie talem; sa­moistne zapalenie nerwu wzrokowego.