ZACZERWIENIENIE, CZYLI NASTRZYKNIĘCIE SPOJÓWKI
Zwykłe przekrwienie spojówek, znane jak suchy nieżyt, jest często spowodowane podrażnieniem miejscowym, jak np. przez kurz, przemieszczone rzęsy, dym papierosa, gazy drażniące, zimny wiatr, gorąco i silne światło. Może on także być spowodowany przez wady refrakcji, zaburzenia równowagi mięśni ocznych, zapalne stany nosa, nadczynność gruczołów tarczkowych lub niedobór ryboflawiny. Stwierdza się przekrwienie, głównie spojówki powiekowej, któremu towarzyszy światłowstręt, nieznaczne łzawienie i uczucie gorąca i pieczenia oczu. Objawy te nasilają się przy pracy wzrokowej.
Ostre zakaźne zapalenie spojówek (coniunctivitis epidemica acuta). Cechy. Cała spojówka jest silnie nastrzyknięta, powieki znacznie obrzęknięte i czerwone, czasami występują małe wybroczyny. Choroba ijest zwykle obustronna, zaraźliwa, ze skłonnością do występowania w pewnych porach roku.
Gęsta, kleista wydzielina śluzowo-ropna; uczucie gorąca, ciężkości powiek; charakter zakaźny; czas trwania od 4 do 10 dni; obecność pneumokoków lub pałeczek Kocha-Weeksa w rozmazach.
Ostre nieżytowe zapalenie spojówek (coniunctivitis acuta). Cechy. Spojówka powiek (zwykle obustronnie, a także załamka) jest żywoczerwona i obrzęknięta. Przeważnie spotyka się także nieznaczne przekrwienie spojówki gałkowej, ale w ciężkich przypadkach przekrwienie to może być znaczne, z obrzękiem i małymi wybroczynami spojówkowymi oraz z obrzękiem powiek.
Wodnista, śluzowa lub śluzowo-ropna wydzielina; swędzenie, bolesność i światłowstręt, pogarszające się wieczorem; czas trwania — kilka dni.
Przewlekle nieżytowe zapalenie spojówek (coniunctivitis chronica). Cechy. Spojówka powiek jest zaczerwieniona i rozpulchniona.
Przewlekły przebieg; nieznaczna wydzielina; swędzenie, palenie, bolesność i uczucie suchości, silniejsze wieczorem; uczucie ciężkości i zamykania się powiek; zapalenie brzegów powiek i łzawienie.
Rzeżączkowe zapalenie spojówki u dorosłych (coniunctivitis gonorrhoica). Cechy. Spojówka powiek i załamka jest intensywnie obrzęknięta, zaczerwieniona i nierówna; w ciężkich przypadkach może być pokryta błonami. Występuje znaczny obrzęk, zaczerwienienie i napięcie powiek. Choroba jest zwykle jednostronna.
W wywiadzie zakażenie; zmiany ogólne; przekrwienie i obrzęk spojówek; silny ból oka; tępy ból w okolicy brwi i skroni; wydzielina początkowo śluzowa, później obfita i ropna; często owrzodzenie rogówki; okres trwania od 10 dni do 2 tygodni; obecność gonokoków w rozmazie.
Rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodków (blennorrhoea neonatorum). Cechy. Początkowo stwierdza się nieznaczne zaczerwienienie spojówki, po czym gwałtownie występuje znaczny poduszkowaty obrzęk powiek z silnym przekrwieniem i obrzękiem spojówki. Zwykle zajęte są oba oczy. Cierpienie spowodowane jest przeważnie przez gonokoki, ale spotyka się także przypadki innego pochodzenia.
Występowanie w 2—3 dni po urodzeniu; w wywiadzie rzeżączka u matki; obfita wydzielina ropna o zabarwieniu żółtym lub zielono--żółtym; tworzenie się rzekomych błon; czas trwania od 6 do 8 tyg.; obecność gonokoków w rozmazie.
Pryszczykowe zapalenie spojówek (coniunctivitis phlyctenulosa). Cechy. Stwierdza się jeden lub kilka małych, szarawych pryszczyków wielkości mniej więcej ziarna prosa (1—2 mm) na spojówce lub rogówce, często w rąbku. Każdy z tych pryszczyków jest otoczony polem przekrwienia.
Występowanie u dzieci źle odżywionych i chorych na gruźlicę; łzawienie; zapalenie brzegów powiek, kurcz powiek; światłowstręt; występowanie rzutami; pryszczyk trwa przez kilka dni i goi się bez pozostawienia trwałych zmian; skłonność do nawrotów.
Urazowe zapalenie spojówek (coniunctivitis traumatica). Cechy. Stwierdza się przekrwienie spojówki powiekowej spowodowane obecnością ciała obcego lub też urazem.
W wywiadzie uraz.
Zapalenie spojówek spowodowane promieniami pozafiołkowymi i energią promienistą. Cechy. Objawy są takie jak w ostrym nieżytowym zapaleniu spojówek, lecz zwykle silniej jest zaznaczona bolesność, łzawienie, światłowstręt i dolegliwości powiekowe. Może wystąpić powierzchowne owrzodzenie rogówki.
Obecność czynnika etiologicznego (przebywanie na śniegu, oparzenie lampą kwarcową, narażenie na działanie łuku elektryczngo, lub silnego łuku świetlnego, niedostateczna osłona przed promieniami X lub promieniami radu); powierzchowne owrzodzenie rogówki.
Zapalenie tęczówki (iritis). Cechy. Zawsze występuje nastrzyknięcie około-rąbkowe i w tym obrębie może być mniej lub bardziej zaznaczone przekrwienie spojówki. Ból; światłowstręt; łzawienie; upośledzenie widzenia; tęczówka obrzęknięta, o zatartym rysunku, zamazana; źrenica zwężona, słabo reagująca, szarawa, o nieregularnych zarysach; zmętnienie płynu komory przedniej; mogą być pyłkowate osady na błonie Descemeta.
Ostra jaskra (glaucoma acutum). Cechy. Spojówka gałkowa jest znacznie przekrwiona i obrzęknięta, powieki są obrzęknięte.
Jaglica (trachoma, grudkowe zapalenie spojówek). Cechy. Spojówka tarczki i załamka jest zaczerwieniona, zgrubiała i nierówna z powodu przerostu i tworzenia się grudek. Spojówka gałkowa jest często nieznacznie przekrwiona.
Może, choć nie zawsze, występować światłowstręt, łzawienie, swędzenie i palenie, ból i zaburzenia widzenia; można stwierdzić obrzęk powiek, zwężenie szpary powiekowej, opadnięcie powiek, wydzielinę śluzowo-ropną; obecność jagieł na spojówce powiekowej, która z czasem ulega zbli-znowaceniu.
Astenopia (ból oczu). Cechy. Stwierdza się przekrwienie spojówki i brzegów powiek.
Łuszczka (pannus). Cechy. Jest to nowo utworzona tkanka, zawierająca naczynia, które zwykle obejmują górną część rogówki. Zajęta część rogówki jest zamglona, szarawa i nieprzezierna, jej powierzchnia jest nierówna i unaczy-niona, naczynia krwionośne pochodzą z naczyń spojówki w okolicy rąbka.
Ostre zapalenie woreczka łzowego (dacryocystitis acuta). Cechy. Części powiek i spojówki, przylegające do zmienionego zapalnie woreczka łzowego, stają się czerwone, obrzęknięte i nacieczone; stan ten może przypominać różę.
Katar sienny. Cechy. Może być tylko zwykłe przekrwienie spojówki powiekowej ze łzawieniem i światłowstrętem, lub nawet może wystąpić ostre nieżytowe zapalenie spojówek.
Występowanie sezonowe (zwykle w okresie zapylania); napady kichania; ból głowy; łzawienie; wodnista, obfita, stała wydzielina z nosa; ogólne osłabienie; może wystąpić kaszel; stwierdzenie uczulenia przy pomocy testów skórnych.
Odra (morbilli; wysypkowe zapalenie spojówek). Cechy. Do objawów charakterystycznych należy wystąpienie ciężkiego kataru z zaczerwienieniem oczu i powiek, łzawieniem, światłowstrętem, kichaniem i wyciekiem z nosa oraz kaszel.
Ostre zapalenie śluzówki nosa (pospolite przeziębienie; ostry nieżyt nosa). Cechy. W ciężkich przypadkach może wystąpić nastrzyknięcie spojówki. Czasami stwierdza się nieżytowe zapalenie spojówek.
Krztusiec (pertussis). Cechy. W okresie nieżytowym u dziecka występują objawy zwykłego przeziębienia z niewielką gorączką, przekrwieniem oczu, wydzieliną z nosa i kaszlem pochodzenia oskrzelowego. W czasie napadu kaszlu spojówka staje się obrzęknięta, mogą wystąpić wybroczyny podspojów-kowe i wytrzeszcz gałek ocznych.
Grypa (influenza). Cechy. Przy typowym przebiegu w czasie choroby występuje katar i stwierdza się przekrwienie spojówek; może wystąpić ostre nieżytowe zapalenie spojówek.
Mniej częste przyczyny. Przewlekłe zatrucie arsenem; zatrucie jodem; porażenie nerwu twarzowego; przerost migdałków podniebiennych; zapalenie opon mózgowych; newralgia nerwu trójdzielnego; zapalenie opony twardej; zapalenie nadtwardówki; zapalenie twardówki; zapalenie spojówek, wywołane przez infekcję grypową; pneumokokowe zapalenie spojówek; płonica; ospa wietrzna; ospa; ropne zapalenie spojówek, występujące u młodych dziewcząt; nieżyt wiosenny spojówek; grudkowe zapalenie spojówek; guzkowe zapalenie spojówek; zapalenie spojówek typu Parinaud; naczyniak; zapalenie mózgu typu St. Louis; kątowe zapalenie spojówek; trądzik różowaty; nieżytowe zapalenie spojówek u noworodków; błoniaste zapalenie spojówek (dyfterytyczne i innego pochodzenia); zapalenie spojówek w tularemii; gruźlicze zapalenie spojówek; uczuleniowe zapalenie spojówek; dur brzuszny; dur plamisty; żółta febra; zespół Stevens-Johnsona (erythema multiforme bullosum).