Rozpoznanie zaćmy stawiamy badając wziernikiem przy rozszerzonej źre­nicy. W okresie początkowym badanie w oświetleniu bocznym wykazuje sza­rawe lub białawe zmętnienie na czarnym tle, a badanie wziernikiem z pewnej odległości — czarne zmętnienie na czerwonym polu. W okresach później­szych cała źrenica wydaje się szarawa i nie stwierdza się różowego odblasku z dna oka. Zaćma starcza (cataracta senilis). Cechy. Zmętnienie może się zaczynać bądź to w korze, bądź też w jądrze soczewki, zwykle jednak rozpoczyna się w korze, a jądro pozostaje przez dłuższy czas przezierne. Prawie zawsze cier­pienie obejmuje oba oczy, chociaż na ogół jedno wcześniej niż drugie. Zabar­wienie zmętnień korowych jest zwykle szare, a jądro żółtawe lub brunatne z odcieniem woskowym. Jeśli jądro jest małe, a otaczająca kora jednolicie biała, to zaćma jest względnie miękka; gdy jądro duże i wyraźnie szare, żół­tawe lub brązowawe — zaćma jest twarda. Jeśli stwardnienie jądra obejmuje także części korowe, tak że cała soczewka jest brunatnawa, a źrenica czarna, to zaćmę taką nazywamy zaćmą czarną. Okres czasu potrzebny do całko­witego zmętnienia soczewki różni się znacznie, trwając od kilku miesięcy do kilku lat; posuwanie się zaćmy może zatrzymać się w każdym okresie. Zmętnienia zaczynają się najczęściej jako szprychy, rozciągające się od ob­wodu kory do środka soczewki; rzadziej jako punkcikowate lub plamkowate zmętnienia, które mogą się znajdować w każdej części soczewki (okres po­czątkowy). W okresie pęcznienia soczewki (zaćma niedojrzała) ma ona wygląd niebieskawobiały, błyszczący, można w niej wyraźnie odróżnić kształt gwia­zdy. W okresie dojrzałości zaćmy soczewka traci większość zawartego w niej płynu, ulega nieznacznemu skurczeniu i staje się całkowicie mętna, koloru jednolicie szarego lub bursztynowego, przy czym można jeszcze ciągle rozróż­nić zarysy figury gwiazdy. Występowanie zwykle po 50 r. życia; obniżona ostrość wzroku (bardziej, o ile zaćma jest centralna i rozlana, mniej — jeśli jest obwo­dowa); czasami występują skargi na widzenie ciemnych plam (w okresie początkowym); może wystąpić dwojenie lub wielokrotne widzenie; w okre­sach początkowych może wystąpić krótkowzroczność. Zaćma młodzieńcza (cataracta iuvenilis). Cechy. Soczewka jest jednolicie biała, niebieskobiała lub perłowa i zawsze miękka, czasami płynna i zmle-czała. Może być zajęte jedno oko lub oba. Występowanie przed 40 r. życia; zdarza się jako cierpie­nie dziedziczne. Zaćma wrodzona (cataracta congenita). Cechy. Może wystąpić jako całko­wite łub częściowe zmętnienie soczewki w jednym lub w obu oczach. W po­staci całkowitej soczewka jest zwykle biała lub niebieskawobiała, intensyw­nie zmętniała i miękka. Rozróżniamy kilka postaci częściowych zaćm wrodzo­nych: a) zaćma warstwowa lub przyjądrowa (w postaci warstwowego zmęt­nienia, otaczającego przezierne, lecz czasem przymglone jądro soczewki); zaćma centralna; zaćma piramidowa (zaćma torebkowa lub biegunowa przednia), w której występują małe, dobrze ograniczone, w kształcie piramidy lub okrągłe zmętnienia; zaćma punkcikowata, w której zmętnienia wystę­pują w postaci mniej lub bardziej delikatnych punkcików, zajmujących śro­dek przestrzeni źrenicznej; e) zaćma wrzecionowata, charakteryzująca się występowaniem zmętniałej smugi łączącej biegun przedni soczewki z tylnym, czasami z wypustkami ułożonymi podobnie do gałązek korala. Występuje jako cierpienie wrodzone; w wywiadzie nieraz drgawki; różyczka u matki w czasie ciąży. Zaćma powikłana lub wtórna (Cataracta complicata, secundaria). Cechy. Zaćma często rozpoczyna się w okolicy tylnego bieguna soczewki, z reguły ma wyraźny rysunek i tendencję do degeneracji. Może być całkowita lub częściowa. Wywiad i objawy wskazujące na przebytą chorobę oka (zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego, zapalenie naczyniówki, krótko­wzroczność, wrzody rogówki, jaskra, barwnikowe zwyrodnienie siatkówki, odwarstwienie siatkówki). Zaćma urazowa (Cataracta traumatica). Cechy. Po urazie przebijającym to­rebkę soczewki (rzadko także po tępym urazie gałki) w ciągu kilku godzin zraniona część soczewki ulega zmętnieniu i obrzmieniu, które powiększając się doprowadzają do całkowitego zmętnienia soczewki. Następnie masy so­czewkowe ulegają zresorbowaniu, albo też część soczewki objęta torebką pozostaje zmętniała. Wywiad wskazujący na uraz; objawy uszkodzenia drążą­cego soczewki. Zaćma wtórna (Cataracta secundaria). Cechy. Po usunięciu zaćmy może pozostać zmętniała torebka soczewki. W wywiadzie przebyta operacja zaćmy. Cukrzyca (diabetes mellitus). Cechy. U chorych na cukrzycę może się roz­winąć szybko powstająca, często obustronna zaćma o typie zaćmy miękkiej. Mniej częste przyczyny. Dna; wole; zimnica; kiła; stwardnienie tętnic (zwłaszcza tętnicy szyjnej); krzywica; padaczka; zapalenie opon mózgowych; dermatozy; zakażenie tęgoryjcem dwunastnicy; choroba morska; zaćma nafta­lenowa; zatrucie sporyszem; zaćma hutników, zaćma pracowników hut szkla­nych; nadwzroczność; astygmatyzm (we wszystkich stanach wyżej wymienio­nych zmętnienie bywa spowodowane zaćmą); obwódka starcza soczewki; tężyczka; gnilec; bradydaktylia; arachnodaktylia, wrodzone porażenie spa-styczne symetryczne; incontinentia pigmenti; lissencephalia; mikrocephalia; wrodzony niedorozwój umysłowy; małoocze; oxycephalia; niedorozwój umy­słowy w mongolizmie; zdziecinnienie; zatrucie dinitrofenolem; wstrząs elek­tryczny; galaktozemia; hipokalcemia; trąd, dystrophia myotonica; zwyrodnie­nie barwnikowe siatkówki; choroba bez tętna; glejak siatkówki; choroba posu-rowicza; twardzina skóry; choroba Burgera; zespół Wernera; zaćma popro­mienna; zaćma neutronowa.