W razie stwierdzenia obecności płynu w jamie opłucnej wskazane jest prób­ne nakłucie, ponieważ obecność płynu i jego charakter mają wielkie znacze­nie dla rozpoznania, postępowania leczniczego oraz przewidywania co do prze­biegu choroby. Płyn wysiękowy należy odróżnić od przesiękowego, a proces zapalny od niezapaŁnego. Do zasadniczych objawów fizycznych we wszyst­kich tych przypadkach należy stłumienie odgłosu opukowego, osłabienie drże­nia głosowego oraz osłabienie lub zniesienie szmerów oddechowych. W zapa­leniu opłucnej płyn jest zwykle bardziej przezroczysty i wodnisty; zależnie od zawartości fibrynogenu i innych substancji zawieszonych bywa on koloru słomy, mleczny lub opalizujący. Jego ciężar właściwy przekracza 1018, a za­wartość białka wynosi 4% lub więcej; odstawiony krzepnie. Głównym składni­kiem komórkowym wysięków ropnych są leukocyty wielojądrzaste, podczas gdy w wysiękach nieropnych przeważają limfocyty. W przypadkach wysięku ropnego w barwionych rozmazach znajduje się niekiedy bakterie. Przesięk jest jasnym, bladym płynem barwy słomkowej, nie ścina się przy odstawieniu i ma ciężar właściwy 1010 do 1015 przy zawartości białka 0,5 do 1,5%. Do składników komórkowych przesięku należą złuszczone komórki śródbłonka oraz nieliczne limfocyty. Pleuritis exsudativa (wysiękowe zapalenie opłucnej). Cechy. Obecność su­rowiczego wysięku. Bez ustalenia przyczyny wywołującej nie można uważać rozpoznania za zupełne. Zawsze należy myśleć o zapaleniu opłucnej na tle gruźlicy. Tuberculosis pulmonum chronica (przewlekła gruźlica płuc; phthisis). Cechy. Zanim ujawnią się określone objawy ze strony płuc, niekiedy występuje jed­nostronny wysięk w opłucnej. W każdym przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej trzeba podejrzewać tło gruźlicze. Kaszel; objawy zmian chorobowych w szczytach; wieczo­rem gorączka; nocne poty; nad szczytami stale rzężenia wilgotne; w plwoci­nie prątki Kocha; zawsze należy wykonać próbę biologiczną (szczepienie pły­nu z opłucnej śwince morskiej); badanie radiologiczne. Morbus rheumaticus (choroba gośćcowa). Cechy. Niekiedy pojawia się wy­siękowe zapalenie opłucnej. Mogą również występować wyraźne inne objawy choroby, lub też głównym objawem może być wysięk w opłucnej. Pneumoniae (zapalenia płuc). Cechy. Pewna — zwykle niewielka — ilość wysięku w opłucnej może stanowić powikłanie zapalenia płuc, ale z zasady powikłanie to spotyka się rzadziej w wirusowych zapaleniach płuc niż w za­paleniach na tle bakteryjnym. Insufhcientia circulatoria chronica cardiaca et insufficientia renum (przewle­kła niewydolność krążenia pochodzenia sercowego i niewydolność nerek). Cechy. Wskutek przewlekłej niewydolności krążenia na tle sercowym może występować zastoinowy przesięk surowiczy w jednej lub w obu jamach opłuc­nej obok obrzęków na obwodzie. W następstwie dołączającego się zakażenia może mieć miejsce jednostronne wysiękowe zapalenie opłucnej. Jeśli czyn­nikiem przyczynowym jest przewlekła choroba serca, przed wystąpieniem uogólnionych obrzęków może pojawiać się prawostronna puchlina śródopłucna. Jeśli głównym czynnikiem jest zapalenie nerek, puchlina śródopłucna może być obustronna, ale nawet wtedy jest zwykle nieco większa po stronie prawej. Jeśli główne objawy odnoszą się do przewlekłej niewydol­ności krążenia pochodzenia sercowego. Jeśli na pierwszy plan wy­suwają się objawy mocznicy. Tumor mediastini (guz śródpiersia). Cechy. Często spotyka się przesięk w jamie opłucnej, zwykle po jednej stronie, czasem po obu. Po nakłuciu i ewa­kuacji szybko ponownie nagromadza się; może być podbarwiony krwią lub zawierać komórki nowotworowe (które wykrywa się badaniem cytologicznym). Carcinoma pulmonis seu pleurae (rak płuca lub opłucnej). Cechy. Podobnie jak wyżej. Mniej częste przyczyny. Influenza; aneurysma arcus aortae; morbus Hodg-kini; myelosis leucaemica chronica; lymphadenosis leucaemica chronica; anae­mia splenica; anaemia perniciosa; appendicitis (wskutek szerzenia się pro­cesu zapalnego poprzez przeponę), peritonitis acuta (bez względu na przyczy­nę); pelveoperitonitis (bez względu na przyczynę); infarctus pulmonis (wsku­tek zakrzepu lub zatoru; jeśli rozległy); cirrhosis hepatis periportalis (puchli­na śródopłucna po stronie prawej); echinococcus pulmonis; sarcoma pulmonis; pericarditis constrictiva; tumor cordis seu pericardii; ornithosis (rzadko); tula­remia (wysięk); syndroma Löffleri (rzadko); pleuropneumonitis post radiatio-nem (niekiedy); coccidioidomycosis; scarlatina; brucellosis; anthrax pulmo­num; Polyarteriitis nodosa; lupus erythematosus disseminatus; erythema nodo­sum; amyloidosis pulmonum primaria; fibrosis pulmonum interstitialis diffusa acuta; syndroma Meigsi; niedożywienie; beri-beri; pneumothorax (rozległa); fistula bronchopleuralis; diathesis urica; polyserositis; abscessus hepatis; pe­rinephritis abscedens; końcowe okresy przewlekłych i osłabiających chorób; salmonellosis.