Wrzody bywają kształtu okrągłego lub nieregularnego; rozmiarem odpo­wiadają obszarowi zniszczonych tkanek, czasami rozprzestrzeniają się na tkanki podskórne, co wynika z choroby. Sclerosis initialis luetica. Cechy. Typowy objaw pierwotny zaczyna się jako czerwona grudka lub pokryta strupem powierzchowna nadżerka, która utraciła przykrywający ją naskórek z wytworzeniem nadżarcia. Kiedy tego rodzaju zmiana podlega drażnieniu lub rozmiękaniu, wrzodzieje (wrzód twardy Huntera lub wrzodziejący szankier); wrzód jest owalny lub okrągły, powierz­chowny, z głębokim stwardnieniem, nieco wzniesiony, niebolesny, średnicy około 1 cm lub więcej, z brzegami spadzistymi. Zazwyczaj jest pojedynczy i goi się w okresie 3-—4 tygodni. Ulcus molle. Cechy. Zmiana zaczyna się jako zapalna plamka, krostka lub wrzód na żołędzi prącia, napletku i więzadełku u mężczyzny albo na sromie, zwłaszcza na spojeniu tylnym warg sromowych, i w okolicy ujścia cewki moczowej u kobiet. Jest często wielokrotny i ulega autoprzeszczepieniu. Ulcus simplex (posttraumaticum). Cechy. Wrzód zwykle jest ostry i charak­teryzuje się szybkim rozwojem i silnym odczynem zapalnym. Charakter jego zwykle zależy od etiologii, która jest oczywista. W wywiadzie — uraz mechaniczny, chemiczny lub ter­miczny. Lues tertiaria (wrzodziejące kilaki). Cechy. Wrzody są okrągłe, jakby wy-sztancowane, ściany nie podminowane. Zmiany powiększają się szybko. Są one niebolesne. Podstawa ich jest czysta, lecz gdy pojawi się wtórna infekcja, występuje obfita cuchnąca wydzielina. Proces może zajmować kość. Chyba najczęstszą siedzibą odosobnionego kilaka są obwodowe części kończyn dol­nych, gdzie spotyka się głębokie, wysztancowane wrzody, często w obficie nacieczonej okolicy. Zmiany te pozorują owrzodzenia żylakowe. Epithelioma spinocellulare (rak kolczastokomónkowy). Cechy. W pełni rozwinięta zmiana jest charakterystyczna. Jest ona nieregularnego kształtu z nierówną i mniej luib więcej brodawkowatą powierzchnią przypominając kruchą, ziarninową tkankę, która łatwo krwawi. Brzegi są zgrubiałe o twar­dości kamienia. Wydzielanie jest skąpe i krwawe. Zmiany bywają bolesne. W miarę rozwoju wrzód może pokrywać się strupem. Występowanie w późniejszym wieku; prędzej lub później przerzuty do węzłów chłonnych, najpierw do najbliższych; przewlekłość; ba­danie bioptyczne. Epithelioma basocellulare (ulcus rodens). Cechy. Wrzód ma wybitnie nacie-czony brzeg, nieregularny obrys z nierówną i szklistą podstawą i wydziela posokowatą, lepką wydzielinę. Zaczyna się jako grudka, która później prze­kształca się w otarcie naskórka pokryte strupem. Występowanie w podeszłym wieku; rozwój na zrogowace-niu, bliźnie albo brodawczaku; umiejscowienie zwykle na twarzy; powolny wzrost; brak przerzutów; badanie bioptyczne. Owrzodzenie odleżynowe. Cechy. Wrzód zaczyna się małym pęcherzem, po starciu którego pozostaje małe uszkodzenie. Wrzód rozszerza się na otacza­jące tkanki lub tworzy duży strzęp tkanki martwiczej.Długotrwałe przebywanie w łóżku osłabionych chorych. Ulcus varicosum. Cechy. Najczęściej zmiany są widoczne na obwodowej trzeciej części podudzi, w drugiej połowie życia. Uszkodzenie jest zwykłe kształtu owalnego, przeważnie niebolesne i może utrzymywać się latami. Ma wywinięte, twarde i przekrwione brzegi, ale gładkie, błyszczące, ciemnożółte dno z nadmiernie słabą ziarniną. Lupus vulgaris. Cechy. Wrzód jest głęboki, brudny, nieregularny, niebolesny, ze zwisającymi krawędziami skóry. Wzrost jego jest zawsze powolny (potrzeba 3 do 6 miesięcy, aby osiągnął 2,5 om średnicy). Przy brzegach poja­wiają się odosobnione guzki, wyglądające jak „galaretka jabłkowa" przy uciśnięciu szkiełkiem podstawowym. Wkrótce tworzy się strup i po roku lub po dłuższym czasie środek zmiany chorobowej goi się, a owrzodzenie szerzy się obwodowo. Może być kilka ośrodków wrzodziejących. Kości nigdy nie są wciągnięte w sprawę chorobową. Stwierdza się bardzo nieznaczne sącze­nie. Najczęstsze umiejscowienie tocznia stanowi twarz w pobliżu nosa. Występowanie w młodym wieku; brak objawów kiły; bada­nie bioptyczne. Diabetes mellitus. Cechy. Przedziurawiający wrzód stopy jest przypadko­wym powikłaniem cukrzycy, lecz bardziej powszechna jest zgorzel. Tabes dorsaiis (wiąd rdzenia). Cechy. Przedziurawiający wrzód stopy jest nierzadki, tworząc się najczęściej na powierzchni podeszwowej u podstawy palucha lub małego palca. Herpes progenitalis. Cechy. Powierzchowne, nieregularne, bolesne, nie-stwardniałe owrzodzenie występuje na zewnętrznych narządach płciowych. Rozpoczyna się ono licznymi pęcherzykami, które zlewają się, tworząc wrzód, którego brzegi składają się z fragmentów koła. Wydzielina ropna nie jest obfita; można znaleźć pęcherzyki, które nie pękły. Brak obrzęku węzłów chłonnych pachwinowych; gojenie się w wyniku miejscowego leczenia; badaniem w ciemnym polu widzenia nie stwierdza się krętków. Ecthyma. Cechy. Strup powstaje na pierwotnych, głęboko usadowionych wykwitach grudkowo-pęcherzykowych. Pod strupem rozwija się powierzchow­ny proces owrzodzeniowy. Wzniesienie krawędzi powoduje, że powierzchow­ny wrzód wydaje się głęboki. Zmiany zwykle pojawiają się na nogach i po­śladkach. Erythema induralum. Cechy. Głęboko umiejscowione guzowatości, wystę­pujące zwykle na obu łydkach, stopniowo rozszerzają się ku powierzchni i ulegają martwicy z wytworzeniem owrzodzenia lub po wchłonięciu się zani­kają. Owrzodzenia są nieregularne, niezbyt charakterystyczne, z zawartością ropną i mają skłonność do powolnego gojenia się z pozostawieniem blizn. Scrophulodermia seu tuberculosis colliquativa. Cechy. Guzki gruźlicze, zwy­kle na twarzy i szyi, przebijają się przez skórę, z tworzeniem przetoki. Wrzo­dy są zwykle kształtu migdała, z cienkimi, sinymi, podminowanymi brze­gami i nierówną podstawą złożoną z bladej, wiotkiej ziarniny. Oparzenia popromienne. Cechy. Jeśli popromienne zapalenie skóry wykra­cza poza stadium oparzenia trzeciego stopnia, występuje martwica skóry właściwej i tkanki podskórnej. W niektórych przypadkach zostaje wciągnięta cała tkanka w głąb, aż do kości. Powstaje twarda, skórzasta, ciemnoszara masa zmumifikowanej tkanki, która ściśle przylega nie odpadając i jest otoczona rąbkiem zapalnym. Zmiana taka jest połączona z nasilonym bólem. W wywiadzie — ostatnib masywne leczenie promieniami rentgenowskimi lub wielokrotne stosowanie małych dawek. Mniej częste przyczyny. Anthrax; eczema; malleus; sarcoma; mycosis fun-goides; sarcoma cutis; carcinoma mammae (późny); carcinoma fibrosum (scirrhus; nawrót w sąsiedztwie blizny po amputacji sutka); ulcus tuberculo-sum acutum (przy połączeniu skóry z błoną śluzową; wskutek gruźlicy narzą­dów wewnętrznych); arthritis urica chronica (owrzodzenie guzków lub sta­wów); pediculosis (wielokrotne owrzodzenie spowodowane drapaniem); wrzód orientalny (czyrak Delhi); sporotrichosis; blastomycosis; actinomycosis (ziar-niniak); lymphogranuloma inguinale; granuloma venereum; cellulitis indura-tiva (noga); morbus Raynaudi (koniuszki palców); sclerodactylia (koniuszki palców); pernio chronica (nogi); anaemia drepanocytica (nogi); insufficientia circulatoria chronica cardiaca (z wyraźnym obrzękiem nóg); polyneuritis; syringomyelia; hypertensio (nogi); xeroderma pigmentosum; dermatitis chro-mica („dziura chromowa"); morbus Stevensi-Johnsoni; erythema nodosum (bardzo rzadko); dermatitis nodularis necrotica; Pyodermia gangraenosum; histoplasmosis; erythema induraturn; lepra; rhinoscleroma (nos, górna warga); diphtheria cutis; tularemia (miejscowe zakażenie); framboesia; choroba wy­wołana przez pchłę piaskową (wtórne zakażenie); amoebiasis cutis; Polyarte­riitis nodosa; granuloma faciei malignum; cryptococcosis; owrzodzenia poza-krzepowe (noga); owrzodzenie z niedokrwienia (noga); ulcus factitium; stoso­wanie noradrenaliny (podskórne wstrzykiwania); ulcus streptococcicum chro­nicum.