Rak przełyku. Cechy. Do najwcześniejszych objawów należy utrudnienie połykania, które nasila się tak dalece, że chory szybko chudnie. Pierwszym zwiastunem może być trudność połknięcia szybko chwyconego kęsa pokarmu. Najpierw pojawia się utrudnienie połykania pokarmów stałych, później pokar­mów miękkich, a wreszcie i płynów. Tuż po połknięciu może następować zwracanie pokarmu; jeśli natomiast nowotwór jest umiejscowiony w pobliżu żołądka, zwracanie pokarmu odwleka się na 10 czy 15 minut lub nawet dłu­żej, o ile przełyk jest znacznie rozszerzony. W wymiocinach bywa domiesz­ka krwi lub strzępy tkanki nowotworowej. Przechodzenie pokarmu przez ob­szar zmieniony nowotworowo może powodować ból lub też ból przełyku jest stały, a niekiedy bardzo silny, aczkolwiek w ogóle ból nie należy do częstych objawów, chyba że w sprawę wciągnięte zostają sąsiadujące pnie nerwowe. Występowanie zwykle po 50 roku życia; szybkie wyni­szczenie; niekiedy powiększenie szyjnych węzłów chłonnych (jeśli zmiana do­tyczy górnej jednej trzeciej części przełyku); prześwietlenie i zdjęcie rentge­nowskie po podaniu kontrastu; wprowadzenie zgłębnika po uprzednio prze­łkniętej nitce; ezofagoskopia. Porażenie opuszkowe (paralysis glossolabiolaryngealis). Cechy. W rozwi­niętych przypadkach utrudnione połykanie i kaszlanie. Mięśnie gardła i ję­zyka nie współpracują ze sobą harmonijnie, co prowadzi do zwracania płyn­nych pokarmów przez nos. Pozorne zwiększenie wydzielania śliny, stanowią­ce znaczną dolegliwość, polega głównie na utrudnieniu jej połykania. Docho­dzi do zaniku języka. Skurcz wpustu (rozlane rozszerzenie przełyku; cdidiospasmus, achalasia; oesophagectasis). Cechy. Utrudnienie połykania, ucisk za mostkiem po posił­kach, uczucie zalegania pokarmu, zwracanie niestrawionego pokarmu. Schorze­nie może trwać latami; dochodzi do znacznego wychudzenia; czasami położe­nie się powoduje przelewanie zalegającego pokarmu do krtani, stając się przy­czyną gwałtownego kaszlu i napadów duszenia się. W wywiadzie brak danych, świadczących o organicznym zwężeniu lub ucisku przełyku (zatrucie substancjami żrącymi, guz, tętniak); powolny rozwój i przebieg; zwracanie pokarmów i płynów (zwłaszcza w po­zycji leżącej); objawy nerwicowe; badanie rentgenowskie po podaniu kon­trastu; ezofagoskopia. Skurcz mięśni pierścienno-gardiowych (globus hystericus). Cechy. Jest to utrudnienie połykania, spowodowane zaburzeniem koordynacji tych mięśni, co prowadzi do uczucia zaciśnięcia szyi lub obecności kuli, stojącej w gardle, nie dającej się przełknąć. Opisuje się ją pod rozmaitymi nazwami; gałki histe­rycznej, dysfagii histerycznej lub nerwicy przełyku. Z reguły współistnieją inne przejawy psychonerwicy lub chwiejności emocjonalnej. Czasami jed­nakże objaw ten wskazuje na wczesny okres schorzenia organicznego. Ujemne wyniki badania rentgenowskiego; ujemny wynik laryngoskopii pośredniej i ezofagoskopii. Bliznowate zwężenie przełyku (strictura oesophagi). Cechy. Głównym obja­wem jest utrudnienie połykania, któremu towarzyszą dolegliwości po jedze­niu, zwracanie niestrawionego pokarmu i chudnięcie. W wywiadzie zatrucie środkami żrącymi lub jakaś choro­ba zakaźna, czasem wiele lat temu (etiologia jest nieznana w 10% przypad­ków); w wywiadzie uraz, kiła lub owrzodzenie; uczucie pełności w klatce piersiowej; zwracanie pokarmów; badanie rentgenowskie z użyciem kontras­tu; ezofagoskopia. Rozszczep podniebienia. Cechy. Stan ten utrudnia połykanie, ssanie, żucie i artykulację; w ciężkich przypadkach pokarm przechodzi do nosa, powodu­jąc stan zapalny. Błonicze porażenie podniebienia. Cechy. Podniebienie najczęściej ulega porażeniu pobłoniczemu, występującemu w 2 lub 3 tygodniu zdrowienia. Jed­nym z najwcześniejszych objawów jest utrudnienie połykania, objawiające się zwracaniem pokarmów przez nos. Oglądaniem stwierdza się zwiotczałe, nieruchome, niewrażliwe podniebienie; odruch podniebienny nie występuje. Ciało obce w przełyku. Cechy. Występuje wówczas uczucie czegoś tkwią­cego w gardle; jeśli dołącza się uraz lub zakażenie, występuje ból przy poły­kaniu, odruchowy ból ucha, krwawe wymioty i gorączka. W wywiadzie połknięcie ciała obcego (np. sztucznych zębów, monet, guzików, odłamków kości, zabawek); badanie rentgenowskie i ezofagoskopia. Obrzęk głośni (zapalenie krtani z obrzękiem; oedema glottidis; laryngitis oedematosa). Cechy. Gdy tylko nagłośnia ulegnie przekrwieniu, pojawia się utrudnienie połykania, do którego dołącza się duszność w miarę narastania obrzęku. Uchyłek przełyku z pociągania (uchyłek prosty). Cechy. Objawy rozwijają się powoli w miarę narastania sprawy, rozpoczynając od niewielkiego utrud­nienia połykania i nieznacznego uczucia ucisku po jedzeniu. Często występu­je również odbijanie po posiłkach i wymioty małymi ilościami spożytego po­karmu. W miarę powiększania się uchyłka objawy nasilają się. Pokarm prze­dostaje się do uchyłka, który — zależnie od stopnia napełnienia — uciska na światło przełyku, przepuszczając do żołądka tylko minimalną ilość pokar­mu. Uchyłek wypełnia się bardzo szybko, wskutek czego pokarm gromadzi się w gardle, skąd jest usuwany i wymiotowany w ciągu krótkiego czasu. Niektórzy chorzy potrafią przesunąć pokarm ku dołowi uciskając palcem bocz­ną część szyi. Niekiedy w wywiadzie uraz; powolny rozwój; występowa­nie pomiędzy 50 a 60 rokiem życia; wprowadzenie sondy do wypełnionego uchyłka; ezofagoskopia; prześwietlenie po podaniu kontrastu; opracowanie rentgenowskie. Tętniak tętnicy głównej piersiowej. Cechy. Utrudnienie połykania i uczu­cie kuli w gardle może być skutkiem ucisku na przełyk, zwłaszcza jeśli tęt­niak przylega do niego lub naciska jego ściany. Zdarza się to oczywiście częściej w przypadkach tętniaków zstępującej części łuku, a rzadziej W tęt­niakach zstępującej części tętnicy głównej piersiowej. W każdym razie nie jest to objaw tak częsty, jak można by się spodziewać, nawet jeśli tętniak ma znaczne rozmiary. Guz śródpiersia. Cechy. Może występować stopniowo rozwijające się utrud­nienie połykania wskutek uciśnięcia przełyku. Zapalenie osierdzia z wysiękiem. Cechy. Utrudnienie połykania może być istotnym objawem przy dużych wysiękach, które zazwyczaj powodują równo­cześnie inne objawy uciskowe, a w szczególności rozszerzenie żył na szyi oraz pobudliwy kaszel pochodzenia tchawiczo-oskrzelowego. Kiła krtani (trzeciorzędowa). Cechy. Jeżeli kilak sadowi się w nagłośni, pojawia się uczucie kuli w gardle, które nie opuszcza chorego, a jest szcze­gólnie dokuczliwe przy akcie połykania. Jeżeli zmiana umiejscawia się w tyl­nej części krtani przylegającej do ujścia przełyku, utrudnienie połykania jest zwykle wyraźne. Poprzeczne zapalenie rdzenia (myelitis transversa). Cechy. Jeśli zapalenie dotyczy odcinka szyjnego, mogą czasem występować napady utrudnienia po­łykania. Ciężka miastenia (myasthenia gravis). Cechy. Przeważnie dochodzi do osła­bienia żwaczy w powiązaniu z objawami opuszkowymi, co cechuje się utrud­nieniem połykania, zwracaniem płynów przez nos oraz nosowym odcieniem mowy. Mniej częste przyczyny. Wrodzone zwężenie przełyku; mięsak przełyku; promienica przełyku; pleśniawki przełyku; obecność glist ludzkich w prze-