Ogólne zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej, czyli płytkie oddychanie, może być po prostu osobliwą cechą indywidualną i wtedy nie ma określonego znaczenia rozpoznawczego. Najlepszą ilustracją upośledzenia ruchomości od­dechowej klatki piersiowej jest nieruchomość klatki piersiowej w stanach zapaści, nagłego omdlenia, przejściowej utraty świadomości i osłabienia w ostrych chorobach gorączkowych. Jednostronny brak ruchomości oddechowej klatki piersiowej można wykryć oglądaniem, obmacywaniem oraz opukiwaniem dolnej granicy płuc od tyłu podczas spokojnego oddychania i po głębokim wdechu, radiologicznie oraz śledząc objaw Littena. Tak zwany objaw przeponowy, czyli objaw Littena, ujawnia się najwyraźniej po ułożeniu chorego na grzbiecie, stopami ku oknu i z rękami wyciągniętymi nad głową; badający staje z tyłu lub z boku łóżka Normalne obniżanie się przepony przy wdechu rozpoznaje się jako nieznacz­ny, ale dający się dostrzec cień, który przemieszcza się pionowo w dół w dole okolicy pachowej w czasie każdego całkowitego napełnienia powietrzem płuc od szóstej do ósmej lub dziewiątej przestrzeni międzyżebrowej; rozpiętość drogi cienia wynosi 5—6 cm. Jeśli objaw ten występuje jednakowo po obu stronach, dowodzi to braku upośledzenia ruchów oddechowych przepony, płuc i opłucnej. Ograniczony brak ruchomości oddechowej, wskazujący na miejscową ogra­niczoną nieruchomość ścian klatki piersiowej, łatwo dostrzec przy ukośnym oświetleniu; jeśli zmiany niedostatecznie uwidaczniają się, można je wykryć obmacywaniem. Jeśli uszkodzenie dotyczy jednej strony, ruchomość oddechowa jest zwykle wyrównawczo wzmożona po stronie przeciwnej. U osób w podeszłym wieku obserwuje się powierzchowne oddychanie i ogólne upośledzenie ruchów oddechowych wskutek skostnienia chrząstek żebrowych. Pneumonia crouposa seu fibrinosa (płatowe, czyli włóknikowe zapalenie płuc). Cechy. Ruchy oddechowe klatki piersiowej są ograniczone po stronie chorej, zwłaszcza w rozległych nacieczeniach (pneumonia massiva) oraz w przypadkach przebiegających z rozległym zapaleniem opłucnej. Po stronie zdrowej ruchy oddechowe są zastępczo obszerniejsze; to samo obserwuje się w odniesieniu do górnego płata płuca, wydatnie nacieczonego w okolicy pod­stawy. Po stronie uszkodzenia przepona wykazuje upośledzoną ruchomość lub jej brak, zwłaszcza jeśli nacieczenie dotyczy podstawy płuca bądź w ra­zie zapalenia opłucnej podstawy płuca. Bronchopneumonia (odoskrzelowe zapalenie płuc; pneumonia łobularis). Cechy. Ruchy oddechowe obu stron klatki piersiowej są ograniczone. Jeśli ma miejsce rozległe nacieczenie okolicy podstaw płuc, górna część klatki piersiowej wykazuje większą ruchomość niż dolne partie. Tuberculosis pulmonum chronica (phthisis). Cechy. Zwłóknienie płuc na tle gruźlicy może być przyczyną albo zlokalizowanego, albo uogólnionego zwę­żenia klatki piersiowej oraz upośledzenia jej ruchomości oddechowej w stop­niu zależnym od rozległości zmian przyczynowych. W przewlekłej gruźlicy szczytów płuc często występuje ograniczenie ruchomości i zwężenie pola nad-i podobojczykowego po stronie chorej. W rozległej gruźlicy włóknistej ściana klatki piersiowej ulega spłaszczeniu i zapadnięciu; bark obniża się; poła oboj­czykowe są nienormalnie głębokie; przestrzenie międzyżebrowe są zwężone lub nawet zaiarte wskutek zbliżenia do siebie żeber lub nakładania się na siebie żeber; przepona jest uniesiona po stronie chorej; ruchomość klatki piersiowej ulega wyraźnemu i postępującemu upośledzeniu z zatarciem cienia Littena po stronie chorej. Emphysema pulmonum alveolare essentiale (rozedma płuc istotna pęche­rzykowa). Cechy. Podczas oddychania klatka piersiowa unosi się i opada jako całość w kierunku pionowym, ale nie wykazuje normalnych ruchów od­dechowych. Cień Littena zaczyna się niżej i jest krótszy niż u zdrowych. Pleuritis exsudativa (wysiękowe zapalenie opłucnej). Cechy. Ruchy odde­chowe po stronie chorej są znacznie ograniczone, a cień przepony odpowied­nio zatarty; nasilenie tych objawów zależy od ilości wysięku; przeciwna strona klatki piersiowej wykazuje wzmożone ruchy oddechowe jako wyraz wyrównania. Empyema pleurae (ropniak opłucnej; pleuritis purulenta). Cechy. Jak w wy­siękowym zapaleniu opłucnej. Hydrothorax (puchlina opłucnej). Cechy. Jak w wysiękowym zapaleniu opłucnej. Pleuritis (zapalenie opłucnej). Cechy. Ruchy oddechowe są powierzchowne, a cień przepony zatarty zwłaszcza po stronie zapalenia wskutek znacznego bólu. Fractura costarum (złamanie żeber). Cechy. Ruchomość oddechowa klatki piersiowej jest ograniczona wskutek bólu. Neuralgia intercostalis (nerwoból międzyżebrowy). Cechy. Ruchomość od­dechowa klatki piersiowej jest ograniczona wskutek bólu. Pleurodynia (fibrositis intercostalis). Cechy. Ruchomość oddechowa klatki piersiowej jest ograniczona wskutek bólu. Pneumothorax acutus (ostra odma opłucnej). Cechy. Chora strona (jest roz­ciągnięta i nieruchoma, cień przepony zatarty; w przeciwieństwie do tego przeciwna połowa klatki piersiowej wykazuje wzmożone ruchy oddechowe. Asthma bronchiale (dychawica oskrzelowa). Cechy. Podczas napadu klatka piersiowa jest ustalona w pozycji wdechowej. Pleuritis aahaesiva chronica (przewlekłe zrostowe zapalenie opłucnej). Cechy. Przeciętnie spotyka się niewielkie upośledzenie ruchomości klatki pier­siowej po stronie chorej; jeśli jednak zmiany w zakresie opłucnej są rozległe, ruchomość chorej strony jest nieznaczna. Cień przepony jest ograniczony lub zatarty. Tuberculosis fibrosa pulmonum (gruźlica włóknista płuc). Cechy. Upośle­dzenie ruchomości oddechowej klatki piersiowej po chorej stronie niekiedy równa się praktycznie obliteracji. Objaw Littena jest odpowiednio mniej wy­raźny. Cirrhosis pulmonum (marskość płuc; pneumonía interstitialis chronica; fibrosis pulmonum). Cechy. Podobnie jak w gruźlicy włóknistej (p. wyżej). Bronchiectasis (rozstrzenie oskrzeli). Cechy. W pełni rozwoju choroby, gdy rozstrzenie osiągnęły znaczny rozmiar, spotyka się upośledzenie rucho­mości oddechowej klatki piersiowej oraz zatarcie cienia przepony po odpo­wiedniej stronie. Powodem tych objawów jest pneumonitis peribronchialis et fibrosis. Stenosis tracheae et bronchorum (zwężenie tchawicy i oskrzeli). Cechy. W razie upośledzenia drożności głównego oskrzela ruchy oddechowe klatki piersiowej po stronie chorej są ograniczone, a cień przepony zmniejszony. W zwężeniu ponad rozdwojeniem tchawicy występuje upośledzenie rucho­mości oddechowej obu płuc. Atelectasis pulmonum (niedodma płuc). Cechy. Jeśli niedodma jest rozległa, ruchomość oddechowa klatki piersiowej po stronie chorej ulega wydatnemu upośledzeniu, a cień przepony staje się odpowiednio mniej wyraźny; w po­równaniu z tym przeciwna strona klatki piersiowej wykazuje wzmożone ruchy oddechowe. Carcinoma pulmonum (rak płuc). Cechy. Czasem ruchomość oddechowa chorej strony bywa ograniczona. Cień przepony ulega zmniejszeniu lub za­tarciu, jeśli nowotwór jest usytuowany w dolnych partiach klatki piersio­wej, bądź jeśli znaczna część opłucnej uległa wciągnięciu w sprawę, albo w razie dużego wysięku w opłucnej. Splenomegalia (powiększenie śledziony). Cechy. Jeśli śledziona jest znacz­nie powiększona, występuje ograniczenie ruchomości lewej strony klatki pier­siowej i zatarcie cienia przepony. Hepatomegalia (powiększenie wątroby). Cechy. W razie znacznego powięk- szenia wątroby może wystąpić obraz jak w splenomegalii, przy czym ogra- niczenie ruchomości oddechowej dotyczy prawej strony klatki piersiowej. Mniej częste przyczyny. Rozedma płuc starcza; kiła płuc; rzekomopłatowe zapalenie płuc; porażenie pobłonicze (tyczące mięśni międzyżebrowych oraz przepony); guz śródpiersia; wole toksyczne (ze skostnieniem chrząstek żebro­wych); ostre zapalenie osierdzia; przewlekłe zrostowe zapalenie osierdzia; ropień podprzeponowy; wodobrzusze; wzdęcia; duży guz w jamie brzusznej; obce ciała w oskrzelach; gościec; padaczka; skurcz głośni; tężec; zatrucie strychniną; przepuklina przeponowa; zapalenie opłucnej przeponowej; zapa­lenie otrzewnej; porażenie przepony; zawał płuca; nagminna pleurodynia.