Umocowanie. Szereg czynników wpływa na umocowanie nerki. Są to: otrzewna częściowo pokrywająca jej powierzchnię przednią, przylegające trzewa, pnie naczyń nerkowych, torebka tłuszczowa a zwłaszcza powięź nerkowa oraz jędrność warstw łącznotkankowych przynerkowych i napięcie powłok brzusznych. Nerka lewa jest silniej umocowana niż prawa. Wszystkie powyższe czynniki nie wytwarzają jednak bezwzględnego umocowania nerek. Ruchomość nerki. Nerka ma pewną prawidłową ruchomość: opuszcza się podczas wdechu i unosi podczas wydechu. Zmienia również swe położenie zależnie od położenia ciała; w postawie stojącej nerka opada, leżąc zajmuje położenie wyższe. W warunkach prawidłowych to przesuwanie się nerki wynosi mniej więcej 1/2 do 1 wysokości kręgu (1—3 cm); w krańcowych przypadkach dochodzić może do 2 wysokości kręgów. Nabyte zmiany położenia: Opadnięcie nerki (ptosis renis). Oprócz powyższej prawidłowej ruchomości czasem może występować silniejsze przesunięcie nerki ku dołowi, tzw. opadnięcie; główną jego przyczyną jest zmniejszenie ciśnienia wewnątrz-brzusznego wywołane różnymi czynnikami; opadnięcie dotyczyć zresztą może nie tylko nerki, lecz również i innych narządów zewnątrzotrzewnowych jak również we­wnątrzotrzewnowych. Opadnięcie może więc występować kiedy powłoki brzuszne są osłabione, w osłabieniu konstytucyjnym aparatu łącznotkankowego (w astenicznej budowie ciała); po przebytych licznych ciążach wskutek rozluźnienia tkanki łącznej zaotrzewnowej; zwłaszcza jednak w szybkim i silnym zaniku torebki tłuszczowej. W tych zmienionych warunkach odbywa się opuszczanie, a więc przesuwanie się narządów ku dołowi. Z narządów zewnątrzotrzewnowych dotyczy ono głównie nerki, prawie wcale nadnercza, które oddzielone jest od niej warstwą tkanki łącznej i silniej umo­cowane. Nerkę opadniętą nazywamy też wędrującą lub ruchomą (ren mobilis), chociaż określenia te nie są zupełnie ścisłe. Odmienny stosunek narządów do nerki prawej i lewej (nerka lewa jest silniej umocowana, po stronie prawej waga wątroby obciąża nerkę) tłumaczy, że opuszczanie się nerki prawej występuje znacznie częściej i w większym stopniu niż lewej; częściej również u kobiet niż u mężczyzn. Nerka wędru­jąca może zstępować aż do dołu biodrowego, lub nawet do miednicy małej. Jeżeli w postawie pionowej ciała nerki opuszczają się ku dołowi, ustawiają się one z początku równolegle do kręgosłupa, następnie zaś końce dolne zbliżają się do siebie; odbywa się więc obrót nerki dokoła osi strzałkowej. W opadnięciu tym tętnica nerkowa napina się, hamuje więc ruch nerki ku dołowi. W opadnięciu o wysokość jednego kręgu naczynia nerkowe przedłużają się mniej więcej o 2 cm lub nawet więcej i odpowiednio się zwężają. We wzrastającym opuszczaniu się nerki odejście moczowodu ustawia się pod coraz więcej niekorzystnym kątem. Szczególna reakcja występuje u niektórych dzieci, jak również czasem u młodych, słabo umięśnionych kobiet, których nerki wydzielają białko w czasie stania i chodzenia; jest to tzw. ortostatyczny albo lordotyczny białkomocz. Nie jest pewne czy wpływ układu krwionośnego podczas stania odgrywa tu rolę; natomiast warunkiem powsta­wania białkomoczu jest przypuszczalnie stopień rozwoju krzywizny lędźwiowej kręgo­słupa, ponieważ w położeniu leżącym wraz ze zmniejszeniem się tej krzywizny białko­mocz ustępuje, w położeniu zaś stojącym kiedy lordoza się zwiększa — zaznacza się silniej. Wrodzone zmiany położenia: Zboczenie położenia nerki (ectopia renis). Oprócz wyżej opisanych nabytych zmian położenia nerki — opadnięcia, występować mogą zmiany położenia wrodzone wskutek tego, że w rozwoju osobniczym nerka może czasem zatrzymać się w swym procesie wstępowania i zachować niskie i bardzo zmienne położenie; byłyby to przypadki właściwego zboczenia położenia. Nerka taka może leżeć do przodu od kręgosłupa, nieco niżej od swego poziomu normalnego, w okolicy wzgórka, w dole biodrowym, w miednicy małej do przodu lub do tyłu od odbytnicy, przy czym zmiana położenia może być jednostronna lub obustronna. W większości przypadków nerka w nieprawidłowym położeniu pozostaje po tej samej stronie. W rzadkich przypadkach układa się po stronie przeciwległej, poniżej nerki prawidłowej, z którą może się zrastać w większym lub mniejszym stopniu. Wrodzona zmiana położenia nerki zawsze daje się odróżnić od nabytej. W zmianie wrodzonej nerka ma położenie stałe, podczas kiedy nerka opadnięta jest mniej lub więcej ruchoma. Kształt pierwszej jest przeważnie zmieniony, podczas kiedy drugiej zachowuje swój normalny wygląd. W nerce wędrującej naczynia nerkowe wydłużają się, stosunek ich jednak do aorty i żyły głównej dolnej jest ten sam, to znaczy, że miejsce odejścia tętnicy nerkowej od aorty i miejsce ujścia żyły nerkowej do żyły głównej nie ulegają przesunięciu. Inaczej w nerce z wrodzoną zmianą położenia; zaopatrująca ją tętnica nerkowa odchodzi z odcinka pnia tętniczego najbardziej zbliżonego do nerki: z dolnego końca aorty, z jednej z tętnic biodrowych wspólnych lub z tętnicy krzyżowej środkowej. Podobnie żyła nerkowa, zamiast wstępować aż do środkowego odcinka żyły głównej dolnej, uchodzi do jej części początkowej lub nawet niżej, do jednej z żył biodrowych wspólnych. Wreszcie moczowód w przypadkach przyżyciowej zmiany położenia nerki zachowuje zawsze swą zwykłą długość. We wrodzonej zmianie położenia odwrotnie, jest on stosunkowo krótki, tym bardziej im niżej nerka jest położona. Spojenie. Niekiedy oba zawiązki nerek podczas swego wstępowania w rozwoju osobniczym mogą zrastać się z sobą czy to swymi biegunami dolnymi, czy też, rzadziej, górnymi. Powstaje wtedy nerka nieparzysta, położona pośrodkowo na kręgosłupie, kształtu podkowiastego—nerka podkowiasta. Jeżeli zrastają się końce dolne nerek, wówczas wklęsłość skierowana jest ku górze, jeżeli górne — wklęsłość zwrócona jest ku dołowi. W rzadkich przypadkach nerki zrastają się obu swymi końcami od­dzielone od siebie w części środkowej; powstaje wtenczas jedna nerka pierścienio­wata. Zarówno w nerce podkowiastej, jak i pierścieniowatej zawsze są dwie wnęki, prawa i lewa, zwykle skierowane do przodu. Każda z nich ma tętnicę nerkową, żyłę nerkową i miedniczkę, która przedłuża się w moczowód biegnący do przodu od nerki. Nerki zrośnięte leżą zwykle niżej niż normalne. Czynność ich może być zupełnie pra­widłowa. Do bardzo rzadkich odmian należy tzw. nerka esowata. W przypadku tym obie nerki położone są na różnych wysokościach, jedna po stronie prawej, druga po lewej; zrośnięte są one z sobą zwężonym odcinkiem łączącym dolny koniec jednej nerki z końcem górnym drugiej. Zawiązki obu nerek mogą się również zlewać w jedną nieparzystą masę położoną pośrodkowo, gdzie nie da się odnaleźć zwykłego kształtu każdej z nich. Leżą one do przodu od kręgosłupa lub w miednicy małej do przodu lub do tyłu od odbytnicy i mają dwie miedniczki i dwa moczowody. Wreszcie zdarzają się przypadki, w których obie nerki łączą się z sobą i położone są po jednej stronie, przy czym każda z nich zachowuje swą wnękę, naczynia i moczowód. Inne wady rozwojowe dotyczą liczby nerek, ich wielkości i kształtu. Całkowity brak nerek jest potwornością występującą łącznie z innymi wadami rozwojowymi. Przeważnie wrodzony brak nerki (agenesis) występuje tylko jednostronnie. W tym przypadku, lub w przypadku nabytej utraty jednej nerki nerka druga ulega powiększeniu (przerost, hypertrophia) i o ile jest zdrowa, może wykonywać pracę obu nerek. Okolicz­ność, że człowiek może żyć zjedna tylko nerką, dowodzi ogromnej siły zastępczej narządu. Po usunięciu jednej nerki pozostała nie osiąga podwójnej wagi. U ssaków minimum tkanki nerkowej koniecznej do życia wynosi około 1J2 nerki. W doświadczeniu na zwierzę­tach przekonano się, że przerost może wynosić 100 do 500%, jeżeli zmniejszenie nerki było bardzo wielkie i wykonywane kilkakrotnie; kłębki powiększają się a części główne kanalików poszerzają i wydłużają. W wyjątkowych przypadkach występować może nerka dodatkowa; ten nadliczbowy narząd położony jest wtenczas do przodu od kręgosłupa lub na jednej z jego powierzchni bocznych, lub też w miednicy.