A A A

TĘTNO

Badanie palpacyjne tętna na tętnicy promieniowej, które jest dotykowym odczuciem fali płynu wyrzucanego z serca podczas jego skurczu, jest ważnym momentem badania fizycznego chorego. Podczas badania tętna należy uwzględnić następujące cechy: częstość tętna, miarowość tętna, napięcie tętna, wypełnienie fali tętna i'rodzaj tej fali, Tozmiary i umiejscowienie tętnicy, stan ściany tętnicy, symetryczność tętna. U zdrowych dorosłych częstość tętna waha się między 40 a 100 uderze­niami na minutę i wynosi w spoczynku zwykle 60 do 80. U dzieci tętno jest znacznie szybsze, waha się między 90 a 140. U kobiet tętno jest szybsze niż u mężczyzn. W pozycji siedzącej lub leżącej tętno jest wolniejsze niż podczas stania lub wysiłku. Tętno może być niemiarowe, odnośnie równości i częstości lub obu tych cech jednocześnie . Ciśnienie tętna, zależne od ciśnienia skurczowego, określa się sfigmo-manometrem, a napięcie tętna, zależne od ciśnienia rozkurczowego, można w prowizoryczny sposób szybko ocenić stopniem ucisku potrzebnego do zaha­mowania fali tętna, natomiast dokładniej poprzez obliczenie sił, dających naj­większe wychylenie przyrządu pomiarowego przy uderzeniu fali tętna o za­porę. Jeśli tętno jest silnie napięte tak w okresie skurczu jak i rozkurczu, mówi się, że jest ono twarde, nasuwa to na myśl nadciśnienie; gdy tętnica promieniowa jest łatwa do uciśnięcia, mówi się o niskim napięciu tętna lub że jest ono miękkie, przypuszczając istnienie niedociśnienia; dane te bardziej ściśle określa się za pomocą przyrządów pomiarowych. Wypełnienie tętna i charakter wytwarzanej fali może przedstawiać war­tościową wskazówkę odnośnie pewnych stanów chorobowych serca, a ponie­waż są one od nich ściśle zależne, rozważymy je wspólnie. To, co się rozumie pod pojęciem wypełnienia tętna, zależy głównie od różnicy między ciśnieniem podczas skurczu komór a ciśnieniem podczas ich rozkurczu; tj. palpacyjny ekwiwalent ciśnienia tętna. Wzrost wypełnienia tętna widuje się (pulsus magnus) w stanach zwiększonego ciśnienia tętna, przy czym pod palcem wy­czuwa się nienaturalne rozprężanie się naczynia podczas uderzenia tętna. Dobrze wypełnione tętno o fali wysokiej, podnoszącej, jakie spotyka się u gorączkujących, dalej — przy wzmożonej sile skurczowej serca oraz w nie­domykalności zastawek półksiężycowatych tętnicy głównej — są przykła­dami tętna dużego. Zmniejszenie wypełnienia tętna jest wynikiem zaburzeń centralnych lub obwodowych (pulsus parvus), które mają skłonność do powo­dowania tętna małego. Tak zwane małe tętno (pulsus parvus) spostrzega się we wstrząsie pochodzenia sercowego, w niedożywieniu, wyczerpaniu, zwę­żeniu ujścia tętnicy głównej i w zwężeniu lewtego ujścia żylnego, tętnia­kach oraz w różnych czynnościowych osłabieniach serca. Charakter fali tętna najlepiej uwidocznia się w arteriogramie, chociaż pewną orientację można uzyskać podczas badania tętna. Tętno szybko podnoszące się i szybko opadające nazywamy tętnem chybkim, czyli tętnem Corrigana (pulsus celer et altus); jest ono cechą charakterystyczną dla zaawansowanej niedomykalności zastawek półksiężyce.watych tętnicy głównej, a czasem pojawia się w nad­czynności tarczycy, ciężkich niedokrwistościach, przetoce tętniczo-żylnej, zwę­żeniu cieśni tętnicy głównej i w pewnych porażeniach naczynioruchowych. Stopniowo narastające lub leniwe wolne tętno, którego przykładem jest tętno w zwężeniu ujścia tętnicy głównej, charakteryzuje się małym wychyleniem, zwiększonym czasem trwania oraz twardością z powolnym narastaniem i opa­daniem. Tętno naprzemienne (pulsus alternans), spowodowane osłabieniem, zwykle ciężkim, lewej komory, charakteryzuje się regularną zmianą wypeł­nienia fal tętna, przy czym co drugie uderzenie tętna jest słabsze. W tętnie dziwacznym (pulsus paradoxus), którego występowanie zwykle jest wynikiem ostrego lub przewlekłego zaciskającego zapalenia osierdzia, pojawia się zmniejszenie wypełnienia lub zniknięcie tętna podczas każdego wdechu. Tętno dwubitne, spotykane w stanach gorączkowych (szczególnie w durze brzusznym), wyczerpaniu, niewyrównanej niedomykalności zastawki dwu­dzielnej oraz w niedokrwistości pokrwotocznej, charakteryzuje się powiększe­niem normalnej fali dykrotycznej, która jest wyczuwalna jako druga fala tętna, następująca bezpośrednio po właściwej. Rozmiary i umiejscowienie tętnicy zależą od stopnia jej obkurczenia, zmian zwyrodnieniowych i jej anatomicznego położenia. Stan ściany tętnicy zależy od stopnia jej elastyczności lub stwardnienia. Stwardnienie naczyń objawia się w obwodowych tętnicach, szczególnie ramieniowych, zwykłym usztywnieniem bez zwapnienia, wężykowatym prze­biegiem względnie perełkowatym ułożeniem ognisk zwapnienia. Obkurczona tętnica przy wysokim ciśnieniu tętniczym trudna jest do odróżnienia od zwykłego zesztywnienia wywołanego stwardnieniem naczyń. Symetrię tętna bada się równoczesną palpacją tętna na obu ramionach.