Definicje, granice, kształt. Dno miednicy zwane często kroczem (peńneum) w szerszym znaczeniu tego słowa tworzą części miękkie, mięśniowo-powięziowe, które od dołu zamykają jamę miednicyi które z tyłu przebite są odbytnicą, z przodu przewodem moczowo-płciowym. Dno miednicy objęte jest ramą kostno-więzadłową dolnego otworu miednicy; tak jak ono ma kształt rombu, który ograniczają: spojenie łonowe względnie więzadło łonowe łukowate, gałęzie dolne kości łonowych i gałęzie kości kulszowych wraz z guzami kulszowymi, więzadła krzyżowo-guzowe oraz wierz­chołek kości guzicznej. Przedni wierzchołek rombu odpowiada spojeniu, tylny kości guzicznej, największa szerokość leży między obu guzami kulszo­wymi na tzw. linii międzykulszowej (linea interischiadica). Okolica kroczowa (regio perinealis). Dno miednicy na swej dolnej, zewnętrznej powierzchni skórnej stanowi tzw. okolicę kroczową. Jest ona ograniczona linią łukowatą wypukłą na zewnątrz biegnącą z wierzchołka kości guzicznej przez guzy kulszowe do spojenia łonowego. Powierzchnia ta odpowiada więc całkowicie głębiej położonej powierzchni dna miednicy. Okolica kroczowa ku tyłowi sąsiaduje z okolicą krzyżową (regio sacralis), do przodu z okolicą łonową (regio pubica) i bocznie z okolicą pośladkową (regio glutea) oraz okolicą udową przyśrodkową oddzieloną od okolicy kroczowej bruzdą płciowo-udową (sulcus genitofenw-ralisj. Linia międzykulszowa dzieli okolicę kroczową na część przednią, okolicę mo­czowo-płciowa (regio urogenitaiis), w obrębie której otwiera się przewód moczowo-płciowy i na część tylną, okolicę odbytową (regio analis). w obrębie której leży odbyt. Część okolicy moczowo-płciowej, która zawiera zewnętrzne części płciowe ma nazwę okolicy sromowej. Krocze (peńneum). Pośrodkowa część dna miednicy jak i okolicy kro­czowej stanowi krocze w ścisłym znaczeniu tego słowa. Jest to pomost utworzony z części miękkich, położony u obu płci między odbytem a częściami płciowymi zewnętrznymi; powstał on przy podziale steku na odbytnicę i zatokę moczowo-płciową. U kobiety krocze jest stosunkowo krótkie (około 2,5 cm) sięgając od odbytu do tylnej granicy przedsionka pochwy. U męż­czyzny wydłuża się w związku z powstaniem worka mosznowego z obu wałów płciowych i ciągnie się od odbytu do nasady moszny. U obu płci powstanie krocza z dwóch części, prawej i lewej, zaznacza się jeszcze u dorosłego w po­staci skórnego szwu krocza (raphe perinei); u mężczyzny jest on prze­dłużeniem szwu moszny. Cienka skóra ciemno zabarwiona i prawie nie za­wierająca tłuszczu u mężczyzny pokrywa część ustaloną (pars fixa) prącia i jego opuszkę, które są tu wyczuwalne. Układ mięśni dna miednicy. Otwór dolny miednicy zamknięty jest Szeregiem mięśni poprzecznie prążkowanych, które tworzą mięśniówkę dna miednicy czyli tzw. mięśnie krocza (musculiperinei). O ile górne zamknięcie jamy brzusznej zbudowane jest z jednowarstwowej płyty mięśniowej, o tyle zamknięcie dolne miednicy składa się nie z jednej przepony, lecz z dwóch płyt mięśniowych, z których każda niezupełnie zamyka dno miednicy. Obie te płyty więc częściowo pokrywają się, częściowo tylko układają się w dwie warstwy i częściowo tylko przyczepiają się do obwodu otworu dolnego miednicy. Jedna, większa płyta tworzy przeponę miedniczną, druga, mniejsza — przeponę moczowo-płciową. Przepona miedniczną (diaphragma pehis) składa się z dwóch par mięśni. Większą, przednią część przepony tworzy dźwigacz odbytu (m. levator ani), mniejszą, tylną — m. guziczny (m. coccygeus). Przepona ta nie jest jednak równa, lecz ma mniej więcej postać obszernego, krótkiego lejka; wąski wylot lejka skierowany jest ku dołowi i tworzy prawie okrągły rozwór odbytowy, przez który przechodzi kanał odbytowy wylot ten z zewnątrz objęty jest włóknami prążkowanego zwieracza zewnętrznego odbytu (m. sphincter ani externus). Przepona miedniczną, jak już zaznaczono, niecałkowicie zamyka dno miednicy, w przedniej bowiem jej części między wolnymi brzegami dźwigacza odbytu, prawym i lewym, tzw. ramionami dźwigacza znajduje się niewielka przestrzeń, wrota dźwigacza; wrota dźwigacza leżą w obrębie okolicy moczowo-płciowej między dolnymi gałęziami kości łonowych, od przodu odgraniczone więzadłem łonowym łukowatym; służą one do przejścia prze­wodu moczowo-płciowego (cewki, pochwy). W przeciwieństwie do odbytnicy przewód ten z przeponą miednicy nie jest złączony włóknami mięśniowymi, opiera się tylko o nie. Tylną część przepony, jak już wspomniano, uzupełnia m. guziczny. Obie powierzchnie przepony miednicy, górna i dolna, powle­czone są powięziami; zapoznamy się z nimi w oddzielnym rozdziale. Między boczno-dolną ścianą lejka przepony miednicznej a ścianą miednicy małej znajduje się przestrzeń wypełniona tkanką łączną i tłuszczową, tzw. dół kulszowo-odbytniczy. Przepona moczowo-płciowa (diaphragma urogenitale) tworzy drugą, mniejszą płytę częściowo również zamykającą dno miednicy. Jest to płyta mięśniowo-włóknista mniej więcej kształtu trójkąta podstawą skierowanego do tyłu i ku dołowi, stępionym wierzchołkiem do przodu i ku górze; grubość jej wynosi około 1 cm i w przeciwieństwie do przepony miednicznej jest równa. Przepona moczowo-płciowa leży poniżej części przedniej obu dźwigaczy odbytu i w kierunku poprzecznym łączy dolne gałęzie kości łonowych oraz gałęzie kości kulszowych wypełniając tzw. trójkąt moczowo-płciowy. Tylny brzeg przepony odpowiada granicy między okolicą moczowo-płciowa a okolicą odbytową i leży mniej więcej na linii międzykulszowej. Brzeg przedni obejmuje więzadło poprzeczne krocza; między nim a więzadłem łonowym łukowatym zachowana jest szczelina, przez którą przechodzi żyła grzbietowa prącia (lub łechtaczki). Przepona moczowo-płciowa utworzona jest głównie przez prążkowane, poprzecznie biegnące włókna m. poprzecznego głębokiego krocza, które kierują się od jednej gałęzi kości kulszowej oraz od gałęzi dolnej kości łonowej do odpowiednich gałęzi strony przeciwległej. M. poprzeczny głęboki krocza tworzy więc główne podłoże prze­pony moczowo-płciowej. Oprócz tego mięśnia w skład przepony wchodzi jeszcze zwieracz cewki moczowej, który okręż­nymi wiązkami obejmuje u mężczyzny cewkę moczową, u kobiety cewkę i pochwę jako zwieracz cewkowo-pochwowy. Wreszcie tylny brzeg przepony moczowo-płciowej wzmocniony jest włóknami, które tworzą tzw. m. poprzeczny powierzchowny krocza (m. transversus perinei superficialis). Oprócz mięśni poprzecznie prążkowanych przepona moczowo-płciowa zawiera również liczne wiązki gładkich komórek mięśniowych, które pochodzą ze ściany przewodu moczowo-płciowego. Przeponę moczowo-płciowa, jak wiemy, przebija przewód moczowo-płciowy; rozwór moczowo-płciowy, przez który przechodzą narządy przewodu, jest różnej wielkości u mężczyzny i kobiety. U mężczyzny przez przeponę przechodzi tylko wąska cewka moczowa, u kobiety oprócz cewki przez oddzielny otwór przenika obszerna pochwa. W związku z tym przepona moczowo-płciowa u mężczyzny jest mocniejsza, u kobiety bardziej rozluźniona, mniej odporna i w przypadkach cho­robowych narządy płciowe mogą przez nią wypadać. Z zew­nątrz przeponę moczowo-płciowa możemy uwidocznić u mężczyzny dopiero po odpre-parowaniu ciał jamistych i opuszki prącia, która jest ściśle zrośnięta z przeponą. Podob­nie jak przepona miedniczną również przepona moczowo-płciową na obu swych po­wierzchniach, górnej i dolnej, powleczona jest powięzią. Jak z powyższego opisu wynika w przedniej połowie dna miednicy postępując od góry ku dołowi napotykamy wpierw przeponę miedniczną, potem przeponę mo­czowo-płciową; w tylnej zaś polowie znajduje się tylko jedna przepona miedniczną. Obie płyty uzupełniają się wzajemnie. Przepona miedniczną zamyka całe wyjście miednicy z wyjątkiem małego przedniego odcinka, który nazwaliśmy wrotami dźwi­gacza. Przepona moczowo-płciową natomiast jest urządzeniem specjalnym, które wzmacnia najsłabszy punkt dna miednicy, miejsce gdzie przechodzący przewód mo­czowo-płciowy osłabia ścianę. Tutaj poniżej przepony miednicznej, jako drugie zam­knięcie, drugie zabezpieczenie ustawiona jest przepona moczowo-płciową. Oprócz wyżej wymienionych mięśni: dźwigacza odbytu, m. guzicznego, głębokiego i powierzchownego m. poprzecznego krocza, jak również zwieracza cewki moczowej, jeszcze kilka innych mięśni bierze udział w budowie dna miednicy. Są to zwieracz zewnętrzny odbytu, który zaliczamy do mięśniówki dolnego końca cewy jelitowej oraz m. opusz-kowo-gąbczasty i m. kulszowo-jamisty, które należą do mięśniówki części płciowych zewnętrznych. Rozwój mięśni dna miednicy. W rozwoju rodowym mięśnie dna miednicy powstały z dwóch różnych źródeł. Mięśnie przepony miednicznej: dźwigacz odbytu i mięsień guziczny są pochodnymi mięśnia obniżającego ogon (m. depressor caudae). M. guziczny, często szczątkowy, pod względem swego położenia wykazuje stosunki pierwotne zachowując swe dawne położenie. Dźwigacz odbytu natomiast, który tak jak m. obniżający ogon odchodzi od kości łonowej oraz kulszowej i kieruje się do ogona, po zaniku ogona zdobywa nowy przyczep do kanału odbytowego. Na jego pierwotne stosunki wskazują jeszcze włókna, które podążają do kości guzicznej. Oba te mięśnie, pierwotnie mięśnie ogona zaopatrywane są przez gałązki splotu krzyżowego. Mięśnie przepony moczowo-płciowej i pozostałe mięśnie krocza pochodzą z prążko­wanego zwieracza steku. Po podziale steku na odbytnicę i zatokę moczowo-płciową również i ten zwieracz rozszczepia się i otacza każde ujście oddzielnie, jako zwieracz zewnętrzny odbytu (m. sphincter ani externum) oraz jako zwieracz zatoki moczowo-płciowej. Z tego ostatniego powstaje m. opuszkowo-gąbczasty i kulszowo-jamisty, m. poprzeczny krocza głęboki i po­wierzchowny, oraz zwieracz cewki moczowej. Mięśniówka gładka krocza pochodzi ze ścian odbytnicy oraz cewki moczowej i często ściśle się przeplata z włóknami po­przecznie prążkowanymi. Mięśnie pochodzące ze zwieracza steku zaopatrują gałązki nerwu sromowego.