Kierunek. W zwykłym położeniu, kiedy prącie zwisa ku dołowi cewka moczowa nie przebiega prostolinijnie, lecz wygina się dwukrotnie w kształcie litery S. Oba te wygięcia dają się najlepiej określić w stosunku do szkieletu (do kości łonowej). Wygięcie bliższe, ku górze wklęsłe, które przebija dno miednicy (przeponę moczowo-płciowa), tworzy krzywiznę podłonową , następne wygięcie dalsze, ku górze wypukłe ponieważ leży do przodu od kości łonowej, tworzy krzywiznę przedłonową. Przy podnoszeniu prącia ku górze lub w chwili wzwodu krzywizna ta zanika, cewka utracą swą formę esowatą a zachowuje się tylko krzywizna podłonową. Pod względem swego wygięcia sztywny cewnik moczowy musi więc być dostoso­wany do mniej lub więcej niezmiennej krzywizny podłonowej. Odpowiednio do kie­runku przebiegu cewki moczowej należy wprowadzić cewnik w ten sposób, że wpierw unosi się prącie do góry i przykłada do ściany brzucha, wymacywaniem wzdłuż dolnej strony prącia prześledzą się posuwanie się cewnika i dopiero kiedy cewnik zbliżył się do krzywizny podłonowej należy powoli opuścić prącie wraz z narzędziem. W prawidłowym położeniu miednicy i w pionowej postawie ciała wierzchołek krzywizny podłonowej nie leży wyżej, raczej nieco niżej niż ujście wewnętrzne cewki; dlatego też jeżeli mięśniówka cewki jest rozluźniona, mocz może odpływać sam przez się bez skurczu mięśniówki pęcherza. Podział. Sposób podziału cewki moczowej jest różny w zależności od punktu widzenia, z którego ją rozpatrujemy: czy z punktu widzenia jej stosunku do tworów bezpośrednio ją otaczających (podział anatomiczny), czy jej stosunku do miednicy (podział topograficzny), czy wreszcie w za­leżności od ruchomości cewki. W stosunku do otoczenia. Śledząc cewkę moczową od początku do końca, od jej ujścia wewnętrznego (ostium urethrae internum) do ujścia zewnętrznego (ostium urethrae externum) na końcu żołędzi widzimy, że po przebiciu się przez ścianę pęcherza cewka przenika przez gruczoł kro- kowy w całej jego wysokości. Po opuszczeniu gruczołu krokowego osiąga ona już dno miednicy, przeponę moczowo-płciową, którą przebija i wychodzi na zewnątrz miednicy. Teraz cewka nie wchodzi jednak od razu do ciała gąbcza- stego prącia; wpierw na krótkiej przestrzeni pod spojeniem łonowym biegnie ona swobodnie w kroczu łukowato zstępując do przodu, po czym dopiero skośnie od góry wstępuje do ciała gąbczastego. Jest rzeczą praktycznie ważną wyodrębnienie tego zresztą bardzo krótkiego odcinka (około 1 cm) położonego poniżej spojenia. Dalsza część cewki biegnie już w ciele gąbczastym i stanowi najdłuższy odcinek kończący się w żołędzi ujściem zewnętrznym cewki. Uwzględniając powyższe stosunki w cewce moczowej możemy odróżnić trzy zasadnicze części część sterczowa (pars prostatica), która stanowi odcinek cewki położony w gruczole krokowym; część błoniastą (pars membranacea) składającą się z dwóch odcinków — bliższego przebijającego przeponę moczowo-płciową (odcinek przeponowy) oraz dalszego przed wejściem do ciała gąbczastego (odcinek podprzeponowy); wreszcie część gąbczastą (pars spongiosa) ostatni i najdłuższy odcinek biegnący przez ciało gąbczaste prącia. Krótki początkowy odcinek cewki położony w ścianie pęcherza nieraz wyodrębniany jest jako część śródścienna. W zależności od ruchomości. Z powyższego podziału i ze stosunku cewki do otoczenia wynika, że część cewki położona w prąciu, zwłaszcza odcinek znajdujący się w części wiszącej prącia, podobnie do niego, stanowi część ruchomą ; jest to część położona dalej od wierzchołka krzywizny przedłonowej. Natomiast po­została część bliższa prącia (reszta części gąbczastej, część błoniasta i sterczowa) bardzo mało ruchoma stanowi część ustaloną (pars fixa); sięga ona od ujścia wewnętrznego cewki do wierzchołka krzywizny przedłonowej. Podział ten jest też podziałem klini­cystów, którzy ze względów praktycznych dzielą cewkę na część przednią i tylną. Długość męskiej cewki moczowej jest bardzo zmienna; u dorosłego mierzy ona około 15 do 20 cm i jest zależna od stanu prącia, przez które przebiega. Najdłuższa jest część gąbczasta, najkrótsza część błoniasta (2—3 cm), krótsza nieco od części sterczowej (około 3—4 cm). U noworodka cewka mierzy 5 do 6 cm, w okresie pokwitania osiąga szybko 12 do 14 cm. Światło. Ściany cewki pustej przylegają do siebie, nie zieją i w przekroju poprzecznym szczelina światła ma różny kształt w różnych częściach cewki. W części sterczowej szczelina wypuklona przez wzgórek nasienny ma kształt półksiężycowaty wypukłością skierowany do przodu i góry; w dalszych częściach cewki, podobnie jak w ujściu wewnętrznym, kierunek szczeliny z niewielkimi odchyleniami jest poprzeczny; tylko w przedniej części żołędzi i w ujściu zewnętrznym kierunek się zmienia i szczelina światła ustawia się strzałkowo. W całym przebiegu cewki moczowej występują trzy miejsca zwężone (cieśnie) oraz trzy miejsca poszerzone. Zwężonymi miejscami są: ujście zewnętrzne cewki (o średnicy 5 mm), ujście wewnętrzne cewki, w którym cewka wychodzi z pęcherza oraz tzw. cieśń cewki — miejsce odpowiadające odcinkowi, który przebija przeponę moczowo-płciowa. W ujściu zewnętrznym cewki obejmujący je pierścień włóknisto-sprężysty przeciw­stawia się silniejszemu poszerzeniu się światła; w dwóch pozostałych cieśniach rolę tę odgrywa: w drugiej gładki zwieracz wewnętrzny, w trzeciej prążkowany zwieracz zewnętrzny. Gdy mocz lub nasienie przechodzą przez cewkę, wtedy światło jej po­większa się do granic tzw. rozszerzenia fizjologicznego. To fizjologiczne rozszerzenie możliwe jest przeciętnie do 8 mm, jednak ściana cewki jest bardziej rozciągliwa i światło daje się zwiększyć powyżej tej liczby, tak że do cewki można wprowadzić narzędzie o średnicy znacznie większej od średnicy cewki fizjologicznie rozszerzonej. Normalne poszerzenie światła występuje: w obrębie żołędzi, gdzie tuż ku tyłowi od ujścia zewnętrznego wytwarza się strzałkowo ustawiony dół łódkowaty cewki moczowej (fossa navicularis urethrae); w obrębie przedniego odcinka opuszki prącia, gdzie uwypukla się głównie dolna ściana cewki wytwarzając dół opuszki albo bańkę cewki o średnicy około 13 mm (o wypukleniu tym pamiętać należy przy wprowadzaniu cewnika moczowego); trzecie wreszcie poszerzenie występuje w części sterczowej. Stosunki topograficzne części miednicznej cewki. O stosunku cewki mo­czowej do otaczających ją tworów wspominaliśmy przy omawianiu podziału cewki; niewiele więc mamy do dodania. W warunkach prawidłowych ujście wewnętrzne cewki moczowej w średnim wypełnieniu pęcherza leży zazwyczaj na poziomie połowy wysokości spojenia łonowego i około 2 cm ku tyłowi od niego. Również miejsce, w którym cewka przebija przeponę moczowo-płciową oddalone jest mniej więcej o tyleż od dolnego brzegu spojenia.