Około 86% wszystkich przypadków nagłej i niespodziewanej śmierci jest wynikiem choroby obejmującej trzy układy narządowe, a mianowicie: serce i tętnicę główną (45%); 2) układ oddechowy (23%) i 3) mózg i opony móz­gowe (18%). Ostry uraz i krwotok są oczywistą przyczyną nagłej śmierci. Morbus coronarius. Cechy. Jest to najczęstsza przyczyna nagłej i niespo­dziewanej śmierci, stanowiąca około 30% całkowitej liczby tych przypadków. Może nie być poprzedzających objawów. Pod tym określeniem rozumie się następujące stany: postępującą miażdżycę naczyń wieńcowych ze zwęże­niem i obliteracją światła naczyń, z towarzyszącym uszkodzeniem mięśnia sercowego (jak zwłóknienie lub stary, niedawny albo świeży zawał) lub bez; miażdżyca naczyń wieńcowych powikłana starym lub niedawnym zakrze­pem tętnicy wieńcowej z lub bez towarzyszącego starego, niedawnego lub świeżego zawału, zwłóknienia mięśnia sercowego, tętniaka komorowego, pęk­nięcia świeżego zawału mięśnia sercowego lub tętniaka powodującego tampo­nade serca; zator tętnic wieńcowych (rzadko); zwężenie ujścia naczyń wieńcowych na tle kiły (osteostenosis coronaria luetica); miażdżyca na­czyń wieńcowych z krwotokiem do płytki miażdżycowej ze zwężeniem światła tętnicy albo z wytworzeniem zakrzepu; uciśnięcie tętnic wieńcowych na skutek wstecznego rozwarstwienia tętnicy głównej; wrodzone nieprawidło­wości tętnic wieńcowych. Pneumonia lobaris et bronchopneumonia. Cechy. Jest to z kolei najczęstsza następna przyczyna nagłej i niespodziewanej śmierci, powodująca nieco ponad 15% całkowitej liczby tych przypadków. Apoplexia cerebri (włączając krwotok do mózgu, krwotok podpajęczynów-kowy, krwotok do móżdżku, krwotok do mostu Varóla oraz zakrzep i zator naczyń mózgowych). Cechy. Jest to trzecia z kolei przyczyna nagłej i niespo­dziewanej śmierci, stanowiąca około 12,5% ogólnej liczby tych przypadków. Graviditas extrauterina rupta. Cechy. Jest to najprawdopodobniej naj­częstsza przyczyna nagłej śmierci młodych kobiet, uprzednio w pełni zdro­wych. Wstrząs i zapaść mogą występować natychmiast na skutek ostrego bólu wywołanego pęknięciem. Aneurysma aoitae ruptum. Cechy. Pęknięcie jest zejściem w około 50% przypadków. Tętniak łuku tętnicy głównej może przebijać się do dróg odde­chowych, przełyku, do dużych wewnątrzpiersiowych żył płucnych lub ukła­dowych, osierdzia, serca, opłucnej, otrzewnej lub kanału rdzeniowego. Ostry ból może wskazywać na czas wystąpienia pęknięcia, po którym następuje ostre zblednięcie i zapaść. Śmierć jest zwykle nagła, ale jeśli przedziurawie­nie wystąpi do przestrzeni zamkniętej (jak do śródpiersia lub do tkanek zaotrzewnowych), początkowo pojawia się śpiączka. Pęknięcie do osierdzia powoduje nagłą śmierć, zanim nastąpi wyraźne zblednięcie wskutek utraty krwi. Istnienie tętniaka; nagłe nasilenie się bólu w okolicy przed-sercowej lub uczucie „usuwania się" czegoś w klatce piersiowej; objawy we­wnętrznego krwotoku lub wylew krwi przez usta (jeśli pęknięcie nastąpiło do oskrzela, tchawicy lub przełyku); znaczna sinica (jeśli do żyły lub tętnicy); napad dławicowy (jeśli do osierdzia); widoczne krwawienie (jeśli poprzez ścianę klatki piersiowej). Insufficientia valvularum semilunarium aortae. Cechy. Nagła śmierć nie gest częsta i bywa wynikiem nagłej niedomogi serca lub napadu dławicy pier­siowej. Ciśnienie skurczowe pozostaje wysokie, dopóki serce pracuje. Embolia pulmonum. Cechy. Duży zator zamykający tętnicę płucną lub jedną z jej głównych gałęzi powoduje śmierć w ciągu kilku minut. W wywiadzie — przebyta operacja, zapalenie żył lub połóg (jeden do dwóch tygodni); nagła gwałtowna duszność; czasem ból w okolicy przedsercowej; sinica; wytrzeszcz; rozszerzenie źrenic; obrzmienie żył szyj­nych; tętno przyspieszone, słabe lub niemiarowe; bywa śpiączka, drgawki lub majaczenia. Syndroma Adams-Stokesi. Cechy. W tej chorobie nagła śmierć występuje często podczas napadu omdlenia. Mniej częste przyczyny. Myocarditis toxica acuta seu subacuta; cor pulmo­nale (pneumoconiosis, emphysema pulmonum, kyphoscoliosis itp.); endocardi­tis séptica; stenosis ostii venosi sinistri; stenosis ostii aortae; insufficientia valvularum semilunarium aortae (pogośćcowa lub kiłowa); pericarditis (posocz-nicowe, gośćcowe lub gruźlicze); laryngitis séptica seu diphtherica; asthma bronchiale; tuberculosis pulmonum (krwotok); neoplasmata pulmonum (krwo­tok); bronchiectases (krwotok); abscessus pulmonum (krwotok); pneumotho­rax; abscessus cerebri (powikłanie po zapaleniu ucha środkowego, ropniu płuc itp.); leptomeningitis suppurativa acuta; syndroma Waterhouse-Friede-richseni; polioencephalitis acuta; tumor cerebri; epilepsia; haemorrhagia intra-abdominalis (pęknięcie śledziony w zimnicy lub durze; samoistny krwotok wsku­tek raka); shock (sprawa wtórna w chorobach wewnątrz jamy brzusznej, takich jak ostre zapalenie trzustki, niedrożność jelit itp.); peritonitis (zakaźne, che­miczne itp.); eclampsia; morbus Addisoni; phaeochromocytoma; diabetes rnel-litus; haemochromatosis; status lymphaticus (?); hyperthyreoidismus; malaria; atelectasis (u dzieci); vitia cordis congenita; aneurysma dissecans aortae; gruźlica lub kiła mięśnia sercowego; zwłóknienie mięśnia sercowego w wy­niku zapalenia serca; samoistne pęknięcie stłuszczałego serca; przerost mięś­nia lewej komory serca w nadciśnieniu samoistnym i wtórnym; przerost mięśnia sercowego w nadczynności tarczycy; zatory z zakrzepów przyścien­nych; samoistne pęknięcie tętnicy głównej zstępującej; pęknięcie tętniaka tęt­nicy głównej brzusznej; thrombosis obliterans aortae abdominalis (wtórnie iw miażdżycy); ostry obrzęk krtani; torbiel koloidowa komory trzeciej; torbiel pasożyta komory czwartej; krwotok do przewodu pokarmowego (wrzód, rak, żylaki przełyku itp.); uwiąd starczy; drgawki u dzieci; zamartwica wywołana ciałami obcymi; próchnica kręgosłupa (przemieszczenie górnych kręgów szyj­nych); rażenie piorunem; wstrząs elektryczny; powieszenie.