Amauroza oznacza utratę "widzenia, przy czym nazwą tą zwykle obejmuje się stany, których przyczyny nie są zależne od chorób oczu. W tym rozdziale jednak będą podane wszystkie przyczyny ślepoty, jedno- lub obustronnej. Rany drążące oczodołu. Cechy. Może wystąpić ślepota na skutek zniszcze­nia gałki ocznej lub urazu nerwu wzrokowego. Złamanie kości oczodołu. Cechy. Jeśli miejscem złamania jest szczyt oczo­dołu, obejmujący kanał nerwu wzrokowego, może dojść do uszkodzenia ner­wu wzrokowego. Może to nastąpić na skutek urazu bezpośrednio lub pośred­nio (contrecoup) i powoduje ślepotę bez wystąpienia zmian wziernikowych; po kilku tygodniach dołączają się objawy zaniku nerwu wzrokowego. Ropne zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego. Cechy. Cała błona naczy­niowa może być objęta procesem ropnym, co doprowadza do ślepoty i skurcze­nia się gałki ocznej, które kończy się zanikiem gałki. W innych przypadkach sprawa chorobowa rozprzestrzenia się na wszystkie tkanki oka, powodując ropne zapalenie całej gałki ocznej. Takie komplikacje zdarzają się często w przypadkach występujących po posocznicy i zapaleniu opon mózgowych. Obrzęk powiek, nastrzyknięcie okołorogówkowe; silny ból w okolicy ciałka rzęskowego, obrzęk spojówki gałkowej; ropotok; żółty od­blask z ciałka szklistego. Zapalenie spojówek u noworodków (ophthalmia neonatorum). Cechy. Jeśli zakażenie gonokokami nie jest od początku energicznie leczone, często dopro­wadza do trwałej utraty widzenia. Dawniej należało ono do najczęstszych przyczyn ślepoty, lecz obecnie na skutek lepszego zapobiegania i leczenia spotyka się je dużo rzadziej. Ropne zapalenie błony naczyniowej. Cechy. W tym schorzeniu ropny pro­ces zapalny obejmuje naczyniówkę, ciałko rzęskowe i tęczówkę, prowadząc do zniszczenia gałki ocznej i gwałtownej utraty widzenia. Ropne zapalenie gałki ocznej (panophthalmitis). Cechy. Całe oko ulega zniszczeniu; utrata wzroku następuje gwałtownie. Następnie dochodzi do za­niku gałki ocznej. W wywiadzie rana drążąca; pęknięty wrzód, posocznica, ropowica oczodołu, zapalenie opon mózgowych, ogólne objawy gorączkowe; silny ból gałki ocznej, obrzęk i zaczerwienienie powiek; silne przekrwienie ciałka rzęskowego i spojówek; znaczny obrzęk spojówki; komora przednia wypełniona ropą; rogówka zamglona, żółta o zwiększonym napięciu; wy­trzeszcz i ograniczenie ruchów gałki ocznej; przebicie się ropy przez przed­nią część twardówki. Zapalenie współczulne. Cechy. W większości przypadków o cięższym prze­biegu dochodzi do ślepoty. Występuje odwarstwienie siatkówki, gałka ulega zmniejszeniu i przechodzi w stan zaniku. Ostry napad jaskry (glaucoma acutum). Cechy. Ostatecznym zejściem cho­roby jest bądź to obniżenie ciśnienia, zbliznowacenie i zanik gałki, bądź też tworzenie się perforujących owrzodzeń rogówki, które prowadzą do zapalenia tęczówki i ciałka rzęskowego z następowym zanikiem gałki ocznej, lub też do ropnego zapalenia gałki i wtórnego jej zaniku. Jaskra przewlekła zapalna (glaucoma inflammatorium chronicum). Cechy. Ostatecznym zejściem jest ślepota. Jak w ostrym napadzie jaskry, lecz o słabszym nasileniu i występujące stopniowo. Jaskra prosta (glaucoma simplex). Cechy. Występuje stopniowa utrata widzenia z postępującym zwężeniem się pola widzenia i mroczkami. Widze­nie centralne zanika na końcu. Podstępny początek i przewlekły przebieg; źrenica nieco rozszerzona i leniwie reagująca; podwyższone ciśnienie śródgałkowe; jaskro­we zagłębienie tarczy nerwu wzrokowego i zanik nerwu wzrokowego; zamglenie widzenia, kolorowe obwódki dokoła źródeł światła (widzenie tęczy), osłabienie akomodacji, przedwczesna presbiopia. Zaćma (Cataracta). Cechy. W miarę postępowania zmętnienia soczewki wy­stępuje pogarszanie się widzenia, aż wreszcie pozostaje jedynie poczucie światła. Zapalenie siatkówki (retinitis). Cechy. W siatkówce mogą wystąpić pewne zmiany zanikowe, powodujące znaczne upośledzenie lub całkowitą utratę widzenia. Zanik nerwu wzrokowego (atrophia nervi optici). Cechy. Występuje stop­niowo postępujące obniżanie się ostrości wzroku aż do ślepoty włącznie. W zaniku wtórnym rokowanie jest lepsze niż w pierwotnym i zależy od ilości włókien nie zajętych destrukcyjnym procesem uprzedniego schorzenia. Przewlekłe zapalenie pozagałkowe nerwu wzrokowego (amblyopia toksycz­na). Cechy. Jeśli nie przerwie się stosowania środków toksycznych, może dojść do znacznego upośledzenia, a nawet utraty widzenia. Jednak wcześnie rozpoczęte leczenie daje nadzieję poprawy, a nawet odzyskania normalnego widzenia. Ostra toksyczna encefalopatia. Cechy. Może wystąpić ślepota w wyniku ostrego toksycznego zapalenia mózgu, wikłającego ostre i ciężkie choroby zakaźne, takie jak: zapalenie płuc, błonica, płonica, czerwonka i róża. Mocznica. Cechy. Ślepotę mocznicową, przy której w ciągu kilku dni lub godzin może dojść do całkowitej utraty widzenia, spotyka się dość często. Wziernikowo w jednych przypadkach stwierdzamy wyraźne zmiany choro­bowe, w innych całkowity ich brak. Po ustąpieniu mocznicy może dojść do całkowitego odzyskania widzenia, o ile nie stwierdza się w siatkówce zmian pochodzenia nerkowego, przy których odzyskanie wzroku należy do rzad­kości. Krwotok. Cechy. Po krwotoku może wystąpić utrata widzenia, co najczęś­ciej spotyka się po krwawieniach żołądkowo-jelitowych i macicznych; utrata widzenia może też wystąpić po wenesekcji, krwawieniach z nosa, krwiopluciu i krwawieniach z cewki moczowej. Utrata widzenia występuje raczej w przy­padkach niewielkich, powtarzających się krwawień, niż po pojedynczych krwotokach. Stan taki spotyka się rzadko w wyniku krwotoku pourazowego. Ślepota może wystąpić w czasie krwawienia lub bezpośrednio po nim, ale najczęściej na 3—7 dzień po krwawieniu, chociaż czasami stwierdza się ją nawet po 3 tyg. Ślepota jednostronna występuje w 10—12% przypadków. Rokowanie jest poważne, często występuje pewne trwałe upośledzenie wi­dzenia. Zimnica złośliwa. Cechy. Opisywano wystąpienie nagłej ślepoty bez widocz­nych zmian w siatkówce, spowodowanej prawdopodobnie uszkodzeniem mózgu. Może występować ślepota okresowa jako wynik obrzęku siatkówki, wybroczyn lub stosowanych leków. Czasami spotyka się zanik nerwu wzroko­wego, którego przyczyną może być zaczopowanie tętnicy środkowej siat­kówki przez pasożyty, lub zatrucie chininą. Zatrucie alkoholem metylowym. Cechy. Występuje gwałtowne upośledze­nie widzenia. Jeśli ślepota ta ustępuje szybko, rokowanie jest dobre. Jeśli jednak niedowidzenie trwa przez kilka dni lub tygodni, to w wielu przypad­kach występuje wtórne obniżenie widzenia w ciągu tygodni lub miesięcy. Ta ostatnia odmiana upośledzenia widzenia jest często spotykana w. zatruciu alkoholem metylowym. Zatrucie chininą. Cechy. Do charakterystycznych objawów klinicznych przy przyjmowaniu dużych dawek chininy należy całkowita ślepota, krańcowo blada tarcza nerwu wzrokowego, znaczne zmniejszenie ilości naczyń siatkówki i ich zwężenie oraz zwężenie pola widzenia. Może wystąpić całkowite lub częściowe odzyskanie widzenia. Zwężone pole widzenia stopniowo rozszerza się, ale nie dochodzi do granic prawidłowych. W wywiadzie stosowanie chininy; głuchota i szum w uszach; czasami bywa trwałe zblednięcie tarczy nerwu wzrokowego. Niedowidzenie w histerii. Cechy. Cierpienie charakteryzuje się całkowitym zniesieniem odczuć wzrokowych. Występuje jedno- lub obustronnie, częściej jako zmiana jednostronna. Czasami ślepota trwa przez bardzo krótki okres czasu i występuje w czasie napadu; w innych przypadkach trwa ona przez szereg tygodni, miesięcy a czasem lat. Dno oka jest prawidłowe, a źrenice zwykle reagują na światło. Czasami może występować głuchota na zmianę z zaburzeniami ocznymi lub w tym samym czasie. Ślepota histeryczna może wystąpić u dzieci. Na ogół można przy pomocy zwykłych testów pryzmatycz­nych, stereoskopowych i innych wykazać, że oko uważane za ślepe, w rzeczy­wistości widzi. Cukrzyca. Cechy. Może wystąpić, podobnie jak w mocznicy, nagłe zanie-widzenie. Symulacja. Cechy. Czasami pacjenci udają ślepych na jedno oko dla unik­nięcia służby wojskowej lub dla uzyskania odszkodowania po przebytym ura­zie; niekiedy pacjent symuluje obustronną ślepotę. Zawsze pozostaje odruch na światło. Używa się różnych testów do wykrycia symulacji. Symulacja obu­stronna jest trudniejsza do wykrycia. Guz mózgu. Cechy. Guz dostatecznie rozległy i umiejscowiony w okolicy skrzyżowania nerwów wzrokowych może spowodować niedowidzenie poło­wicze dwuskroniowe, całkowitą ślepotę w jednym oku i niedowidzenie poło­wicze skroniowe w drugim, lub całkowitą ślepotę. Jest to stan zupełnie od­rębny od ślepoty spowodowanej zanikiem nerwu wzrokowego w następstwie tarczy zastoinowej przy wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym, tak często spotykanym w guzach mózgu. Guz, obejmujący oba ośrodki wzrokowe w ko­rze mózgowej (w klinku — cuneus) lub pasmo łączące oba te ośrodki i ciałka czworacze, powoduje całkowitą ślepotę, przy czym reakcja źrenic na światło pozostaje zachowana. Idiotismus amauroticus familiaris. Cechy. Występuje stopniowa utrata wi­dzenia i śmierć przed ukończeniem 2 r. życia. Mniej częste przyczyny. Garbiak rogówki, glejak siatkówki (retinoblasto­ma); zator tętnicy środkowej siatkówki; ostre pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, ropowica oczodołu (jeśli wystąpi zapalenie nerwu wzrokowego z wtórnym zanikiem); guz oczodołu; guz nerwu wzrokowego; pozasoczewko-wy rozrost tkanki łącznej (trwałe upośledzenie widzenia u wcześniaków); brak gałki ocznej; wodoocze; pęknięcie gałki; pęknięcie twardówki; zapalenie tęczówki (z zarośnięciem źrenicy); zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego; krztusiec; mięsak naczyniówki; odwarstwienie siatkówki; zatrucie arsenem; małe krwotoki do mózgu (może być przejściowa ślepota); zatory małych na­czyń mózgowych (może być przejściowa ślepota); padaczka (może być przej­ściowa ślepota); rzucawka (może być przejściowa ślepota); ślepota śnieżna; nad­mierne używanie preparatów bromowych, konopia indyjskiego, paprotki samczej, santoniny, salicylanów, rtęci, ołowiu; niedokrwienie mózgu (przejściowe); zieleniak; wypadki z prądem elektrycznym i olśnienie (zwykle ślepota przej­ściowa); częstoskurcz napadowy (może być przejściowa ślepota); awitami­noza „A"; choroba Werlhofa; zator powietrzny; choroba Albers-Schönberga; narkoza (ślepota jednostronna na skutek zamknięcia tętnicy środkowej siat­kówki); tętniak tętnicy mózgowej przedniej i łączącej przedniej; niedotlenie­nie, przetaczanie krwi; zakrzep tętnicy szyjnej; napad mózgowy w nadciśnie­niu (może być przejściowa ślepota); obecność przy błyskach elektrycznych i świetle łukowym (przejściowa ślepota); choroba Schildera (obustronne za­jęcie płata potylicznego); spożycie glikolu etylenowego; półpasiec oczny; choroba Raynauda (przejściowa ślepota); trąd narządu wzroku; złośliwy guz nosogardzieli (zajęcie oczodołu lub śródczaszkowe zajęcie nerwu wzrokowe­go albo skrzyżowania); zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego w odrze; me-ningokokowe zapalenie opon mózgowych; małogłowie popromienne; operacje neurochirurgiczne w pozycji siedzącej; aplazja nerwu wzrokowego; zapalenie pajęczynówki w okolicy skrzyżowania nerwów wzrokowych; zator parafinowy.