Skolioza jest to boczne skrzywienie kręgosłupa. Wywołuje ona nie tylko zniekształcenie ciała, lecz również usposabia do występowania w wieku dojrzałym bólów grzbietu, a przy znacznym stopniu skrzywienia może pro­wadzić do upośledzenia czynności narządów klatki piersiowej i jamy brzusz­nej z powodu ich przemieszczenia lub ucisku. Skoliozę określamy jako prawostronną lub lewostronną w zależności od kierunku, w którym skierowana jest jej wypukłość. Może ona być skierowana ku jednej stronie (skrzywienie w kształcie litery C, skolioza zwykła, skolioza całkowita) lub ku obu stronom (skrzywienie w kształcie litery S, skolioza zło­żona). Z zasady istnieje jedna lub dwie krzywizny wyrównawcze — skrzywie­nie w kształcie litery S o wypukłościach skierowanych w stronę przeciwną do skrzywienia głównego. Krzywizna może być „nieusztywniona", gdy nie ma zniekształcenia i przykurczów tkanek miękkich, lub „usztywniona", gdy stwierdza się zniekształcenie kręgów i żeber i przykurcze tkanek miękkich. Typowa skolioza nieusztywniona występuje zwykle w odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa, ma kształt litery C i' skierowana jest zwykle w lewo; żebra po stronie wklęsłej są zbliżone do siebie, chrząstki między-kręgowe są zwężone, nie ma jednak zniekształceń trzonów kręgów. Gdy skrzy­wienie kręgosłupa narasta i staje się bardziej trwałe, kręgi ulegają rotacji i przybierają kształt klinowaty, trzony kręgów zwracają się w stronę wy­pukłości skrzywienia, a wyrostki kolczyste w stronę wklęśnięcia. Takie skrę­cenie kręgów piersiowych przesuwa żebra jednej połowy ciała do przodu, a drugiej do tyłu, wywołując zniekształcenie klatki piersiowej. Przestrzenie międzyżebrowe po stronie wypukłości poszerzają się, tkanki miękkie ulegają rozciągnięciu, natomiast po stronie wklęsłej przestrzenie międzyżebrowe ule­gają zwężeniu, tkanki miękkie kurczą się i grubieją, narządy wewnątrz klatki piersiowej ulegają uciśnięciu. Występująca z reguły w obrębie kręgosłupa lędźwiowego rotacja trzonów kręgów w stronę wypukłości powoduje obróce­nie ku tyłowi wyrostków poprzecznych tych kręgów, w związku z czym wypuklają one tkanki miękkie grzbietu prowadząc również do powstania zniekształcenia. Ogromna przewaga przypadków skrzywień bocznych kręgosłupa to przypad­ki o etiologii idiopatycznej, wrodzone lub nabyte. Często przyczyną skoliozy jest wadliwa postawa lub pozycja ciała przy pracy. Również skrócenie jednej nogi może prowadzić do powstania skoliozy części lędźwiowej skierowanej wypukłością w stronę krótszej kończyny. Zapalenie rogów przednich rdzenia (poliomyelitis). Cechy. W przypadku istnienia porażeń zaburzenie równowagi mięśniowej jest powodem wygię­cia kręgosłupa w jedną stronę. Do powstania skoliozy prowadzi zarówno niesymetryczne uszkodzenie mięśni brzucha, jak i uszkodzenie mięśni grzbie­tu. Porażenia i przykurcze mięśni pasa biodrowego i pasma biodrowo-piszcze-lowego powodują stałe skośne ustawienie miednicy, co pociąga za sobą po­wstanie wtórnej skoliozy okolicy lędźwiowej. Również zahamowanie szyb­kości wzrostu jednej z kończyn dolnych wskutek zapalenia rogów przednich rdzenia pociąga za sobą rozwój skrzywienia bocznego kręgosłupa w wyniku różnej długości tych kończyn. Krzywica (rachitis). Cechy. Na tle krzywicy najczęściej rozwija się kifoza, może jednak powstać również skolioza. U dzieci poniżej 3 roku życia wyraźna skolioza jest zwykle pochodzenia krzywiczego. Choroby okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa (nadwerężenie, nadwich-nięcie, gruźlica, asymetryczna sakralizacja 5 kręgu lędźwiowego). Cechy. Skłonność do odciążania chorej części kręgosłupa przez przechylanie tułowia w stronę przeciwną może prowadzić do powstania skoliozy. Gruźlica stawu biodrowego (coxitis tuberculosa). Cechy. Boczne skrzywie­nie kręgosłupa jest następstwem skrócenia chorej kończyny. Kręgosłup wy­gina się wypukłością w stronę zajętego stawu. Miednica jest ustawiona skoś­nie z powodu przenoszenia ciężaru ciała na zdrową nogę. Wrodzone zwichnięcie biodra (luxatio coxae congenita). Cechy. Przy zwich­nięciu jednostronnym występuje skolioza wraz z lordozą. Kręgosłup lędźwio­wy wygina się wypukłością w stronę zwichniętego stawu. Kręcz szyi (torticollis). Cechy. Nieznaczna skolioza ograniczona jest do szyjno-piersiowego odcinka kręgosłupa. Gruźlica kręgosłupa (spondylitis tuberculosa). Cechy. Typowym zniekształ­ceniem dla gruźlicy kręgosłupa jest kifoza. Natomiast boczne wygięcie kręgo­słupa powstaje przy niesymetrycznym zajęciu trzonów kręgów przez zmiany gruźlicze. Zwłóknienie płuc (marskość płuc, gruźlica włóknista płuc, zapalenie płuc śródmiąższowe, zrosty opłucnej, zastarzały ropniak opłucnej). Cechy. Mniej­sze lub większe boczne skrzywienie w piersiowym odcinku kręgosłupa zwró­cone jest stroną wklęsłą w kierunku zwłókniałego płuca. Pierwotna dystrofia mięśniowa (dystrophia musculorum progressiva pseudo-trophica). Cechy. Jakkolwiek częściej spotykana jest w tym schorzeniu lor­dozą, to jednak może występować również boczne skrzywienie kręgosłupa. Zapalenie wielonerwowe (polyneuritis). Cechy. Często, zwłaszcza w postaci pobłoniczej, występuje skolioza. W wywiadzie niedawno przebyta błonica. Porażenie pod­niebienia i zwracanie pokarmów przez nos. Czasem porażenie przepony. Pora­żenia i zaniki mięśni tułowia i kończyn. Osłabienie odruchów kolanowych. Elektryczny odczyn zwyrodnienia. Posiewy z gardła (maczugowce błonicy). Ataksja Friedreicha (ataxia Friedreichi). Cechy. Wraz z rozwojem osłabie­nia mięśniowego pojawia się kifoskolioza. Jamistość rdzenia (syringomyelia). Cechy. U ponad 50% chorych, cierpią­cych na jamistość rdzenia, stwierdza się skrzywienie kręgosłupa. Zwykle jest to skrzywienie boczne, występuje jednak również skrzywienie przednio-tylne. Zmiany mogą obejmować cały kręgosłup lub tylko jego część, najczęściej piersiową. Mniej częste przyczyny. Wrodzony brak połowy kręgu, wady rozwojowe kręgu, zlewanie się nieprawidłowo rozwiniętych kręgów; tarń dwudzielna; choroba Recklinghausena; histeria; porażenie spastyczne; rozmiękanie kości; zaburzenia wzroku i słuchu; torakotomia; torakoplastyka; zesztywniające za­palenie kręgosłupa; złamanie kręgosłupa; zwichnięcie kręgosłupa; dyschon-droplazja; zapalenie nasad kręgów; kiła kręgu; organiczne choroby serca; dziedziczność; żebro szyjne; jednostronne biodro szpotawe; ropień okołoner-kowy; zespół Klippel-Feila; samoistna kruchość kości; amyoplasia congenita; choroba Pertheśa.