Sinica jest purpurowym lub niebieskoszarym zabarwieniem skóry i blon śluzowych, powstającym w wyniku niedostatecznego utlenowania krwi (przy­najmniej 5 g zredukowanej hemoglobiny na 100 ml krwi krążącej). Sinica bywa albo uogólniona i wtedy zawsze ma poważne znaczenie, albo miejscowa (acrocyanosis) i wtedy czasem miewa poważne znaczenie. Niebieskawe za­barwienie skóry lub błon śluzowych zależy głównie od barwy krwi znajdu­jącej się w naczyniach włosowatych. W normalnych warunkach krew tętnicza jest nasycona tlenem w 94 do 97%, a żylna — w 72 do 75%. Ponieważ 1 ml tlenu jest wiązany przez 0,75 g hemoglobiny, 1 g hemoglobiny może wiązać 1,3 ml tlenu, 15 g hemoglobiny jest wobec tego zdolne przenosić 20 ml tlenu. Ponieważ nasycenie tlenem kiwi tętniczej wynosi 94 do 97%, jej zawartość tlenu odpowiada w przybli­żeniu objętościowo 19%; dalej, ponieważ wysycenie tlenem normalnej krwi żylnej wynosi 72 do 75%, zawiera ona objętościowo 14 do 15% tlenu przy 5 do 6% (objętościowych) zredukowanej hemoglobiny. Ilość zredukowanej hemoglobiny w naczyniach włosowatych jest w przybliżeniu średnią pomiędzy ilością zredukowanej hemoglobiny we krwi tętniczej i żylnej, co stanowi 3,5% objętościowo. Jak podano wyżej, do powstania sinicy we krwi krążącej musi znajdować się przynajmniej 5 g% zredukowanej hemoglobiny względnie niedostatek wysycenia tlenem w naczyniach włosowatych musi przekraczać 6,7% objętościowo. Tak więc wynika stąd, że u zdrowych osobników niewy-sycenie tlenem krwi krążącej w naczyniach włosowatych nie wystarcza do wywołania sinicy, jeśli wysycenie krwi tlenem wynosi w przybliżeniu 3,2% objętościowo, a dalej, że sinica nie może powstać, gdy hemoglobiny jest mniej niż 30%. Do czynników warunkujących niedostateczne wysycenie hemoglobiny tle­nem, co prowadzi do sinicy, należą: niecałkowite utlenowanie krwi w płu­cach; zwiększone oddawanie tlenu podczas przechodzenia krwi przez tkanki; zwiększenie całkowitej ilości hemoglobiny we krwi krążącej; nieprawidłowe połączenie, które prowadzi nieutlenowaną krew z układu żylnego do tętniczego; i nieprawidłowe postacie hemoglobiny. W niniejszym rozdziale samorodna sinica kończyn nie jest rozpatrywana szczegółowo. Przyczyny miejscowej sinicy można jednak krótko podsumować przed przystąpieniem do omawiania przyczyn sinicy ogólnej, jak następuje: niedrożność żył; skurcz naczynioruchowy i endarteriitis. Morbi cordis acquisiti. Cechy. We wszystkich postaciach chorób mięśnia sercowego z niewyrównaniem krążenia sinicę tłumaczy się niedostatecznym utlenowaniem krwi w płucach i zastojem jej w układzie naczyń włosowa­tych. Przy braku niewyrównania sinica rzadko występuje. W uszkodzeniu za­stawki dwudzielnej sinica pojawia się wcześnie jako wynik zaburzenia wy­miany gazowej krwi w płucach; nasila się ona wraz z narastaniem niewydol­ności mięśnia sercowego. Sinica towarzysząca uszkodzeniu zastawek tętnicy głównej pojawia się późno, zależąc pierwotnie od zmniejszonego przepływu wskutek niewydolności serca. W uszkodzeniu zastawki trójdzielnej sinica jest dominującym objawem, wywołanym podniesieniem się ciśnienia żylnego oraz jego następstwami. Obecność czynnika etiologicznego z zależnymi od niego objawami podmiotowymi i przedmiotowymi (miażdżyca naczyń wieńcowych, nadciśnienie, choroby zastawek); duszność; przekrwienie bierne płuc; wzrost ciśnienia żylnego; powiększenie wątroby; obrzęk zależny od postawy ciała; przekrwienie żył szyi; powiększenie serca; badanie elektrokardiograficzne,-badanie radiologiczne. Morbi cordis congeniti. Cechy. Istnieje wiele odmian wrodzonych wad serca. Te z nich, które łączą się lub mogą łączyć się z sinicą, dzielimy na: przypadki połączeń tętniczo-żylnych z możliwością okresowego lub przej­ściowego odwrócenia prądu krwi (cyanosis tarda), jak przetrwały przewód' tętniczy, ograniczone ubytki w przegrodach serca; przypadki połączenia żylno-tętniczego z utrwaloną sinicą (morbus coeruleus), bardziej złożone wady włącznie z tetralogią Fallota. Pneumonia. Cechy. Sinicę stwierdza się często zarówno w płatowym, jak i w odoskrzelowym zapaleniu płuc. Zwykle ma ona niebieskoszary odcień i powstaje głównie na skutek ubogiego nasycenia krwi tlenem w płucach. Dodatkowymi czynnikami, które mogą niekiedy wchodzić w grę, są niewy­dolność krążenia oraz przepływanie krwi przez bezpowietrzną tkankę płucną. W grypowym zapaleniu płuc sinica bywa intensywna i powstaje głównie wskutek przechodzenia przez bezpowietrzne części płuc. Embolia pulmonum. Cechy. Sinica występuje niemal zawsze, kiedy zator jest duży i zatyka jedną z głównych gałęzi tętnicy płucnej, i łowne objawy. Diphtheria laryngis. Cechy. Zabarwienie powłok zmienia się stopniowo i na drugi lub trzeci dzień występuje lekkie zasinienie paznokci i warg. Twarz jest zwykle blada, lecz później również może wykazywać sinicę. Epilepsia. Cechy. Twarz sinieje podczas okresu tonicznego napadu padaczki; ba:wa ta stopniowo zmniejsza się w okresie klonicznym. i łowne objawy. Laryngitis subglottica acuta. Cechy. Występuje lekkie zasinienie koniusz­ków paiCów i warg. Laryngismus stridulus. Cechy. Podczas napadu twarz sinieje. Po wystąpie­niu sinicy skurcz ustępuje i pojawia się oddychanie. Pertussis. Cechy. Podczas napadu twarz może zabarwić się na ciemnoczer-wono lub purpurowo, a niekiedy staje się niemal czarna. Wydaje się, że na­stąpi nieuchronne uduszenie, ale nagle z głębokim szmerem piejącym powie­trze przedostaje się do płuc, a zabarwienie powłok szybko powraca do normy. Apoplexia (haemorrhagia cerebri). Cechy. Twarz jest nastrzyknięta, czasami zasiniona lub o odcieniu popielatoszarym podczas stanu śpiączkowego, i łowne objawy. Asthma bronchiale. Cechy. Sinica może wystąpić na szczycie napadu, ale bladość jest równie częsta. Sinica pojawia się częściej w przypadkach połą­czonych z rozedmą płuc i osłabieniem prawej połowy serca. Pneumothorax acutus. Cechy. W ostrych przypadkach występuje krótko­trwała sinica, a w mniej ostrych — tylko lekkie zasinienie lub nawet bladość. Emphysema pulmonum alveolare essentiale. Cechy. W posuniętych przy­padkach choroby może występować znaczna sinica, bez większej duszności, a pacjent czuje się dobrze i jest zdolny do chodzenia. Sinica może być tak znaczna, że jest to zdumiewające. Asthenia neurocirculatoria (zespół wysiłkowy; serce żołnierskie). Cechy. Powierzchnia skóry bywa szarawa, kończyny chłodne i sine. Pericarditis exsudativa. Cechy. W wielu przypadkach występuje szczegól­nie posępny, niespokojny wyraz twarzy w połączeniu z dusznością. Tumor mediastini. Cechy. Poza rozszerzeniem żył w okolicy górnej części klatki piersiowej na skutek ucisku twarz, górna część klatki piersiowej i koń­czyny górne mogą zabarwiać się siniczo i ulegać obrzmieniu oraz obrzękowi. Struma (w ogólności). Cechy. Może występować ostra sinica w połączeniu z dusznością, pojawiając się napadowo, chociaż sam gruczoł tarczowy nie wydaje się zmieniać rozmiarów; sinica i duszność mogą też utrzymywać się stale i nasilać w razie szybkiego powiększania się tarczycy w wyniku krwo­toku, ostrego ropienia lub postępującego i bardzo znacznego zwłóknienia. Cyanosis enterogenes (methemoglobinaemia i sulfhemoglobinaemia). Cechy. Sinica jest wyraźna przy jednoczesnym braku skrócenia oddechu. W wywiadzie — zażywanie pewnych leków (chloran po- tasu, przetwory smoły pogazowej, sulfonamidy itp.); zaburzenia jelitowe; brak zmian w sercu lub płucach; spektroskopowe badanie krwi (ujawnienie zmian w składzie hemoglobiny). Polycythaemia rubra vera (erythraemia; choroba Vaqueza; choroba Oslera). Cechy. Skóra w okresie upalnej pogody ma dziwny ceglastoczerwony kolor, a w okresie chłodów pojawia się wyraźna sinica twarzy i rąk. Powiększona śledziona; chwiejność naczynioruchowa (ręce ulegają przekrwieniu przy opuszczeniu w dół i niedokrwieniu przy podniesie­niu w górę); przepełnienie żył; znaczny wzrost liczby erytrocytów (7 do 12 milionów w 1 mm3). Asphyxia traumatica. Cechy. Fioletowe zasinienie powstaje bezpośrednio po nagłym gwałtownym ucisku tułowia i dotyczy głowy i szyi do obojczyka, a czasami poniżej. Występuje wiele plam na skórze, których barwa jest dużo ciemniejsza, a podobne plamki zjawiają się na błonach śluzowych jamy ustnej i gardła. Zasinienie może blednąc po kilku godzinach, ale plamy mogą pozo­stawać przez kilka dni. Plamy te nie bledną pod uciskiem; zasiniały obszar blednie, ale nieznacznie. Zamartwica przy zatruciu tlenkiem węgla. Cechy. Twarz jest zasiniona, język obrzmiały i wiśniowoczerwony; ta sama szczególna, wiśniowoczerwona barwa występuje na szyi, tułowiu i pośladkach. Ciała obce w drogach oddechowych. Cechy. Gdy ciało obce jest tak duże, że blokuje drogi oddechowe, pacjent toczy dramatyczną walkę o tlen, jego twarz sinieje, żyły wyraźnie nabrzmiewają, zaczyna się gwałtowny kaszel i pacjent może padać bez przytomności. Zamartwica przy utonięciu, powieszeniu, uduszeniu. Cechy. Występuje sini­ca twarzy i rąk; twarz może być obrzmiała. Mniej częste przyczyny. Ulceratio laryngis (gruźlicze, urazowe, kiłowe, no­wotworowe itp.); angina Ludovici; pharyngitis acuta; laryngitis acuta suffoca-tiva; abseessus retropharyngeus; tetania; intoxicatio strychnino; pleuritis; hydrothoraX; atelectasis pulmonum congenita; paralysis diphtherica; aneu-rysma arteriovenosum (łuku tętnicy głównej i żyły głównej górnej); bron­chiectases; cholera; pestis pulmonum; bronchitis acuta; morbus altitudinis; empyema; morbus Ayerzi; morbus Hodgkini; fibrosis pulmonum chronica (przewlekła gruźlica płuc, pylica płuc, guz płuca); morbus Winckeli (sinica, żółtaczka, hemoglobinuria); tabes dorsalis (przełom krtaniowy); pancreatitis haemorrhagica acuta; pericarditis constrictiva chronica; neoplasmata pulmo­num; haemorrhagia mediastini; haemorrhagia thymi; thrombosis pulmonum; kyphoscoliosis (ucisk płuc); malaria, iodismus; syndroma Robini; uraz gardła i krtani; uciśnięcie tchawicy i oskrzeli; zatrucie środkami narkotycznymi (opium, morfina, chloral, veronal itp.); ostre wyczerpanie; guzy drażniące (chlor, fosgen, iperyt itp.); choroba kesonowa; uraz płuc wywołany podmu­chem; narkoza ogólna; wstrząs elektryczny; zakrzep żyły głównej górnej; za­gęszczenie krwi lub odwodnienie niezależnie od przyczyny; udar słoneczny.