Kwas moczowy (w postaci soli moczanowych) stanowi obok mocznika jeden ze stałych składników azotowych moczu ludzkiego. Znajduje się on również w moczu wyższych małp, psów dalmatyńskich, ptaków i płazów. Stanowi on końcowy produkt przemiany zasad purynowych powstających z rozpadu kwasu nukleinowego (w procesie przemiany nukleoproteinów). Nukleoproteiny znajdują się we wszystkich tkankach, i to zarówno w ją­drach komórkowych, jak i w cytoplazmie. Pod wpływem hydrolizy, od­bywającej się najprawdopodobniej przy udziale trypsyny, rozpadają się nukleoproteiny na proteinę i kwas nukleinowy. Dalsza hydroliza kwasu nukleinowego odbywająca się dzięki zaczynom tkankowym, przeważnie w obrębie komórek ścian jelitowych, prowadzi do wytwarzania się zasad pirymidynowych (uracylu i cytozyny powstających z jąder komórko­wych — a ponadto tyminy i metylocytozyny — z cytoplazmy), węglo­wodanów (rybozy — z jąder komórkowych i dezoksyrybozy z cytoplazmy) oraz zasad purynowych — adeniny i guaniny. Dezaminacja tych zasad przez odpowiednie zaczyny powoduje przejście adeniny w hipoksantynę, która utlenia się dzięki odpowiedniej oksydazie tkankowej na ksantynę. Ta ostatnia zaś ostatecznie utlenia się na kwas moczowy, który wydalany zostaje w moczu przeważnie w postaci soli moczanowych sodu, potasu i amonu. Nieznaczna stosunkowo ilość zostaje wydalana w stanie wolnym. Inne ssaki, oprócz wyżej wymienionych, posiadają w wątrobie zaczyn urikazę, który utlenia kwas moczowy na alantoinę i dwutlenek węgla. Ta ostatnia stanowi więc (u tych zwierząt) ostateczny produkt purynowej przemiany materii. Jest to o tyle korzystniejsze, że alantoina około 250 razy łatwiej rozpuszcza się aniżeli kwas moczowy (Best i Taylor). W ustroju ludzkim kwas moczowy powstaje prawdopodobnie w wątro­bie. Źródłem zewnątrzpochodnym są pokarmy, zwłaszcza zawierające wiele jąder komórkowych, jak nerki, mózg, wątroba, jarzyny strączkowe, a także ciała purynowe — kofeina i teofilina zawarte w kawie, herbacie, kakao. Źródłami wewnątrzustrojowymi są produkty przemiany materii i rozpadu mięśni oraz gruczołów. Prawidłowe osocze zawiera 2,5—5 mg% kwasu moczowego. Wydala się on z moczem dzięki przesączaniu kłębko-wemu, jednak częściowo ulega czynnemu wchłanianiu w kanalikach dy-stalnych. Ostateczna więc ilość wydalanego kwasu moczowego zależy od stanu czynnościowego komórek kanalikowych, na który wpływa szereg czynników hormonalnych, nerwowych, chemicznych i zaczynowych. Stwierdzono, że atropina i ergotamina zmniejszają wydzielanie kwasu moczowego. Mechanizm działania tych ciał nie jest jednak dokładniej znany (Bauer i Klemperer). Atofan, duże dawki salicylu i karinamid zwiększają wydzielanie kwasu moczowego, zapewne przez zahamowanie wchłaniania zwrotnego kanalików, ewentualnie przez zablokowanie ja­kichś zaczynów komórkowych, niezbędnych dla procesów związanych z wchłanianiem. Podobne działanie ma posiadać ACTH i kortyzon. Pi-tuitryna zmniejsza wydalanie kwasu moczowego — prawdopodobnie dzięki zmniejszeniu diurezy. Z dotychczasowych badań doświadczalnych i spostrzeżeń klinicznych wynika, że jeden z czynników patogenetycznych dny polega prawdopo­dobnie na zaburzeniu mechanizmów wchłaniania zwrotnego w cewkach regulujących sprawność wydalania z ustroju kwasu moczowego.