Od dawna starano się wprowadzić badanie czynności nerek za pomocą prób barwnikowych. Już przed 53 laty Landau pisał u nas o podawaniu w tym celu błękitu metylowego, zaproponowanego w r. 1900 przez Achar-da i Castaigne'a. Dopiero w r. 1912 Rowntree i Geraughty rozwiązali tę sprawę w sposób dostatecznie ścisły i zarazem praktyczny przez wprowadzenie próby z wstrzykiwaniem fenolosulfoftaleiny domięśniowo lub dożylnie; następnie oznaczali oni ilość barwnika wydalanego z moczem w ciągu następnych 2 godzin. Barwnik ten nie drażni, szybko ukazuje się i wydziela się prawie całkowicie w moczu, powodując jaskrawoczerwone zabarwienie w zasa­dowym roztworze, co znacznie ułatwia jego określanie ilościowe przy uży­ciu kolorymetru. Jak wykazały badania Goldringa, Clarkea i Smitha (cyt. wg Fishberga}. fenolosulfoftaleina wydziela się w 94% przez kanaliki, a tylko w 6% przez kłębki. Dlatego próba ta jest przede wszystkim próbą sprawności czynnościowej kanalików. Opinie co do istotnej wartości próby fenolosulfoftaleinowej nie są całkowicie zgodne. Niezależnie od dość licz­nych możliwości błędnych wyników, zależnych od niedokładnej techniki wykonania, zmniejszone wydzielanie barwnika stwierdza się również w stanach niezależnych od chorób nerek, np. w niewydolności krążenia, podczas gdy prawidłowe wydalanie można wykazać w okresie wyrów­nanej niedomogi nerek, pomimo znacznego ich uszkodzenia. Niemniej jednak próba ta jest szeroko stosowana w praktyce i niewątpliwie ma dużą wartość. W zasadzie jednak pod względem rozpoznawczym i różni­cowania nie wnosi ona wiele więcej aniżeli próba zagęszczania i rozcień­czania, które okazały się daleko czulszym i podlegającym mniejszym wa­haniom miernikiem sprawności nerek, jak pisaliśmy w swoim czasie, porównując wartość kliniczną różnych stosowanych w praktyce prób czynnościowych nerek (Landau i Fejgin). To samo zresztą sądzi Fishberg twierdząc, że próba fenolosulfoftaleinowa nie jest tak „instruktywna" jak próba stężeniowa, gdyż ta ostatnia tylko wskazuje wybiórczo, czy zmniejszone wydalanie zależne jest od upośledzonej czynności nerek. To samo dotyczy zresztą i innych proponowanych prób, polegających na określaniu ilości wydalanych w moczu obcych dla ustroju ciał, np. próby z jodkiem potasu, salicylanem sodu, próby Nyiriego z tiosiarczanem sodu, próby z rozmaitymi barwnikami itd. Zdaniem Fishberga określają one ogólne wydalanie tych substancji z moczu, które może być zmniejszone w zależności od czynności nerek lub z przyczyn pozanerkowych. Dlatego omawiane próby bez wykonania próby zagęszczenia nie pozwalają na dokładniejszą analizę i różnicowanie tych stanów. Wykonanie próby fenolosulfoftaleinowej jest proste. Barwnik, znajdujący się w sprzedaży w ampułkach zawierających 6 mg fenolosulfoftaleiny w 1 ml roztworu, wstrzykuje się badanemu domięśniowo, po uprzednim opróżnieniu przezeń pęcherza i wypiciu 400—500 ml wody (na 10 min. przed wstrzyknięciem). Następnie, poczy­nając od 5—7 minuty po wstrzyknięciu badany oddaje co 3 min. mocz do naczynia (do którego wlewa się uprzednio kilka kropli 10%> ługu sodowego) aż do chwili wy­stąpienia czerwonego zabarwienia oddawanego moczu, co notuje się jako początek wydzielania. Zwykle przypada to na 7—8 minutę po wstrzyknięciu. Następnie w go­dzinę i 10 min. po wstrzyknięciu badany oddaje mocz do tegoż naczynia, a jeszcze w godzinę potem — do innego. Do obydwu otrzymanych w ten sposób porcji dodaje się po 10 ml 10% ługu, uzupełnia wodą do 1 litra, przesącza i w próbce przesączu określa przy użyciu dowolnego "kolorymetru zawartość barwnika w % w stosunku do standardu otrzymanego przez rozprowadzenie 1 ampułki barwnika w 1 litrze wody. W ten sposób uzyskuje się dane dotyczące początku wydzielania oraz ilości wydzielonego barwnika w ciągu 1 i 2 godziny. Normalnie nerki powinny wydalić około 50—55% barwnika w ciągu pierwszej i jeszcze 25—30°/o w ciągu 2 godziny, razem więc około 70—75% w ciągu 2 godzin. Freyberg uważa (cyt. za Hogemanem), że określanie ilości wydalonego barwnika po 15 min. od chwili wstrzyknięcia ma większe znaczenie rozpoznawcze niż po 2 godzinach. Prawidłowo po 15 min. wy­dziela się, zdaniem tego autora, około 28—29% barwnika.