Pragnienie jest zwykle skutkiem odwodnienia tkanek. Częstymi przyczy­nami okresowego pragnienia są: nadmierne pocenie się, spożywanie słonych potraw, gorączka, utrata płynów wskutek powtarzających się wymiotów, znaczna biegunka oraz dłuższe powstrzymywanie się od picia wody. Te czyn­niki etiologiczne są zupełnie jasne. Pewne leki powodują zmniejszenie ilości śliny w jamie ustnej z następowym pragnieniem; są to przede wszystkim: wilcza jagoda, ałun, kwas galusowy, tanina oraz trójchlorek żelaza. W tych przypadkach przyczynę pragnienia wskazuje wywiad. Haemorrhagia acuta (ostry krwotok). Cechy. Jednym z objawów jest pra­gnienie, którego nasilenie zmienia się zależnie od ilości utraconej krwi.. Diabetes mellitus (cukrzyca). Cechy. W ciężkich przypadkach pragnienie jest jednym z najbardziej niepokojących objawów, występuje najwyraźniej w 1 lub 2 godz. po posiłku; ilość płynu przyiętego znajduje się w określonym stosunku do ilości wydalonej. W ciężkich przypadkach nie kontrolowanej cukrzycy chory ulega wyraźnemu odwodnieniu. Diabetes insipidus (moczówka prosta). Cechy. Wzmożone pragnienie z wy­dalaniem dużych ilości moczu jest wybitną cechą charakterystyczną tej cho­roby. Pacjent może przyjmować olbrzymie ilości płynów zarówno dniem, jak i nocą. Pragnienie jest proporcjonalne do wielomoczu, a te dwa objawy są jedynymi dolegliwościami w tej chorobie. Gastrectasis acuta (dilatatio ventriculi acuta; ileus gastromesentericus; occlusio arteriae mesentericae). Cechy. Występuje silne pragnienie. W wywiadzie — zabieg operacyjny, ostra gorączka, błędy dietetyczne, uraz; wymioty; ból; rozstrzeń żołądka; szmer pluskania w żołąd­ku; zaparcie ze stolcami barwy gliny; małomocz; zapaść, brak gorączki; leu-kocytoza, tkliwość i napięcie powłok (wyłączenie zapalenia otrzewnej). Dilatatio ventriculi chronica (stenosis pylori). Cechy. Pragnienie jest wy­bitnym objawem.Utrudnienie połykania; głód; z przerwami wymioty znacz­nymi ilościami rozkładającej się strawy; wychudnienie; małomocz, zaparcie, tężyczka; widoczna perystaltyka; wypuklenie nadbrzusza; badanie treści żo­łądkowej; badanie radiologiczne. Phosphaturia essentialis (diabetes phosphaticus). Cechy. Występuje znaczne wzmożenie pragnienia. Wielomocz; wychudnienie; wzmożone wydalanie fosfora­nów, nawet do 7—9 g dziennie; świąd; suchość skóry. Glomerulonephritis chronica. Cechy. Pragnienie jest wzmożone wskutek wielomoczu. Mniej częste przyczyny. Glossitis; diathesis urica; porażenie słoneczne; teta­nus; xerostoma; intoxicatio arseno; cretinismus; hyperpituitarismus (acrome­galia, gigantismus); hypopituitarismus (syndroma Fróhlichi); myxoedema; gastritis chronica; neurosis pharyngitis; szybkie gromadzenie płynów w ustro­ju; pestis; combustio gravis; przetoki w obrębie przewodu żołądkowo-jelito-wego, wątroby lub trzustki oraz zewnętrzne; kociokwik.