Hemiplegia prawie zawsze zależy od zmian w mózgu, moście lub rdzeniu przedłużonym. Odruchy są zwykle wzmożone; stwierdza się sztywność, brak zmian w pobudliwości elektrycznej, a później niewielkiego stopnia zanik z powodu nieczynności. W zwykłym prostym porażeniu połowiczym zupeł­nemu porażeniu ulega przeważnie strona przeciwległa uszkodzeniu oraz twarz (z wyjątkiem górnej trzeciej jej części wraz z okiem), kończyna górna i dolna. Uszkodzenie leży zwykle w kolanie i tylnej odnodze (przednie dwie trzecie) torebki wewnętrznej. Zupełne porażnie połowicze jest bardzo rzadko pocho­dzenia korowego. Jeśli kończyna górna jest bardziej porażona od dolnej, z nie­wielkim obniżeniem czucia lub brakiem zaburzeń czuciowych, uszkodzenie leży w przedniej części odnogi tylnej torebki wewnętrznej. Przy większym porażeniu kończyny dolnej w stosunku do górnej oraz współistnieniu znie­czulenia połowiczego, niedowidzenia połowiczego i zaburzeń słuchu, czasem również dotyku i powonienia, uszkodzenie jest umiejscowione w tylnej trze­ciej części odnogi tylnej. Gdy porażenie połowicze jest połączone z połowi­czym zniesieniem czucia, połowiczymi ruchami pląsawiczymi lub znacznym drżeniem, uszkodzenie znajduje się w torebce wewnętrznej i obejmuje wzgó­rze. Porażenie połowicze jednej strony ciała z porażeniem nerwu okorucho-wego po stronie przeciwnej (zespół Webera), czasem również z niedowidze­niem połowiczym, jest wynikiem uszkodzenia odnogi mózgu. Jeśli porażenie połowicze jest połączone z porażeniem twarzy po stronie przeciwnej (pora­żenie skrzyżowane), uszkodzenie leży w dolnej części mostu. Gdy wspólnie z porażeniem połowiczym pojawia się afazja motoryczna, zakręt trzeci lewy przedni jest uszkodzony. Porażenie połowicze z zaburzeniami mowy (anarthria), które nie cofają się, oraz z utrudnieniem przełykania wskazuje na uszkodzenie rdzenia przedłużonego. W zupełnym porażeniu połowiczym mowa jest zwykle zaburzona, jednak gdy nie jest zajęty zakręt przedni trzeci lewy (aphasia) lub rdzeń przedłużony (anarthria), zaburzenia mowy szybko ustępują. Hemi­plegia ze zniesieniem czucia strony przeciwległej twarzy (uszkodzenie V ner­wu czaszkowego) wywołana jest uszkodzeniem w moście poniżej skrzyżowa­nia. Jeśli pojawia się hemiplegia z porażeniem nerwu podjęzykowego po stronie przeciwnej, uszkodzenie umiejscowione jest we włóknach rdzeniowych nerwu podjęzykowego i w połowie rdzenia kręgowego szyjnego. Haemorrhagia cerebri (krwotok mózgowy). Cechy. Nagłe porażenie połowi­cze, poprzedzone przez śpiączkę i drgawki, jest często wynikiem krwotoku mózgowego. Czasem, lecz nie zawsze, stwierdza się afazję. Porażenie jest początkowo wiotkie z porażeniem odruchów, lecz szybko staje się spastyczne, a odruchy są wzmożone. Występowanie po 40 roku życia; miażdżyca naczyń; nagły początek z zawrotami głowy i utratą przytomności; porażenie kończyn po­czątkowo wiotkie przechodzi szybko w spastyczne; częste sprzężone zbacza­nie gałek ocznych; nierówność źrenic; rzężący oddech; twarde, wolne tętno. Embolia cerebri (arteria cerebri media). Cechy. Nagłe, czasem przemijające porażenie połowicze z czasową utratą przytomności u osób młodych może być wynikiem zatoru. Zwykle również obecne jest lekkie obniżenie czucia. Występowanie między 20. a 50. rokiem życia; obecność zapalenia wsierdzia, zwężenia lewego ujścia żylnego, migotania przedsionków, świeżego zawału mięśnia sercowego z zakrzepem przyściennym, rozstrzeni oskrzeli, niewydolności serca (thrombus auricularis) lub połogu; nagły po­czątek z drgawkami, niepokojem ruchowym i czasową utratą przytomności; ujemny wywiad w kierunku kiły. Thrombosis cerebri (arteria cerebri media). Cechy. Hemiplegia rozwija się powoli, stopniowo powstaje utrata przytomności; czasem porażenie może roz­wijać się podczas snu. Występowanie między 50 a 70 rokiem życia; objawy po­deszłego wieku, stwardnienia tętnic lub zaburzeń hematologicznych; powolny początek z objawami prodromalnymi w postaci bólów głowy, zamroczenia, drętwienia dłoni i stóp, zawrotów głowy, przejściowego porażenia połowi­czego i przejściowej afazji; rokowanie w pierwszych kilku dniach lub tygod­niach niepewne. Syphilis cerebri (varietas basilaris, intracerebralis et convexitatis). Cechy. Czasem może pojawić się porażenie połowicze, zwykle związane z pewnymi niedowładami nerwów czaszkowych (szczególnie ocznych) oraz poprzedzone przejściowym i intensywnym bólem głowy z powodu kiły oponowo-naczyniowej. Porażenie połowicze często jest przejściowe. . W wywiadzie — zakażenie; występowanie między 20 a 40 rokiem życia; objawy ze strony źrenic; zapalenie nerwu wzrokowego; silny ból głowy, pogarszający się w nocy; nieregularny i przelotny charakter ob­jawów; napady senności; dodatnie odczyny serologiczne; dodatni wynik ba­dania płynu mózgowo-rdzeniowego w kierunku kiły. Contusio cerebri. Cechy. Zamknięte urazy głowy i drążące rany są często przyczyną porażenia połowiczego. W pierwszym przypadku hemiplegia może czasami wystąpić nagle po kilku dniach od pierwszego urazu w wyniku krwotoku mózgowego, zwykle z zejściem śmiertelnym, względnie wskutek zakrzepu mózgowego z następowym trwałym porażeniem połowiczym. Prze­wlekłe krwiaki podoponowe są rzadką przyczyną powstawania przemijają­cego częściowego lub zupełnego porażenia połowiczego, umiejscowionego po tej samej stronie lub po stronie przeciwnej od umiejscowienia skrzepu. Ciężkie trwałe porażenie, pojawiające się w krwiaku podoponowym, najprawdopodob­niej jest wynikiem powikłanego zakrzepowego zapalenia naczyń lub uszko­dzenia mózgu. W wywiadzie — uraz głowy, często w połączeniu z alko­holizmem lub zaburzeniami psychicznymi; w przewlekłych krwiakach podoponowych przejściowa utrata przytomności, po której przytomność okresowo wraca, a następnie, w miarę zwiększania się skrzepu, ponownie stopniowo roz­wija się utrata przytomności; zwężone lub nierówne źrenice; tętno począt­kowo wolne i dobrze napięte, później przyspieszone i male; podwyższenie ciepłoty ciała; punkcja rdzeniowa (podniesienie ciśnienia płynu mózgowo--rdzeniowego, który zależnie od miejsca uszkodzenia może być czasem pod­barwiony krwią). Tumor cerebri. Cechy. W miarę niszczenia pola ruchowego porażenie poło­wicze może rozwijać się stopniowo i być poprzedzone mniej lub bardziej długotrwałymi i narastającymi objawami ogólnymi. Zwykle drgawki poprze­dzają porażenie połowicze. Trwały, intensywny ból głowy; chlustające wymioty bez nudności; różnego typu niedowłady; drgawki uogólnione lub zlokalizowane; parestezje; zaburzenia widzenia (neuritis nervi optici); zamroczenie lub spo­wolnienie procesów psychicznych. Paralysis progressiva (porażenie postępujące). Cechy. Porażenie połowicze może pojawić się po napadzie padaczkowym, względnie może pojawić się bardzo nagle i być przejściowe. Występowanie w średnim wieku; w wywiadzie — kiła; objaw Argyll Robertsona; nierówne lub nieregularne źrenice; nierówne od­ruchy kolanowe; otępienie psychiczne; napady padaczkopodobne; badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (dodatnie odczyny serologiczne, krzywa luetycz-na ze złotem koloidalnym, zwiększona ilość białka, zwiększona ilość ko­mórek). Abscessus cerebri. Cechy. Porażenie połowicze może wystąpić w ropniach mózgu, jeśli zajmują one pole ruchowe. Porażenie to jest początkowo nie­zupełne, lecz stale narasta. W wywiadzie — przebyty uraz mózgu lub ropne schorzenie ucha, nosa albo płuc; ból głowy; wymioty; zawroty głowy; otępienie psy­chiczne lub obłęd; zapalenie nerwu wzrokowego; miejscowa tkliwość na do­tyk i podniesienie temperatury w okolicy skóry pokrywy czaszki; objawy septyczne z nieregularną gorączką, a również i bez niej; wolne tętno. Hemiplegia congenita. Cechy. Hemiplegia datująca się od chwili urodzenia może być wynikiem urazu płodowego, włączając w to torbiele przodomózgowia, lub (rzadziej) może być wynikiem agenezy mózgowej względnie stward­nienia zanikowego płatowego (proces toksyczno-zapalny w życiu płodowym). W odmianie urazowej defekt psychiczny i padaczka występują z mniejszym prawdopodobieństwem. Czasem niedowład połowiczy, spowodowany torbielą przodomózgowia, może się nagle pogorszyć w czasie lub po okresie dojrze­wania płciowego. Niezależnie od etiologii rozwój strony zajętej jest opóź­niony i mogą powstać przykurcze. Czasem obecne są również ruchy niezborne, pląsawicze i atetoidalne oraz drżenia. Występowanie podczas pierwszych trzech lat życia przed urodzeniem, podczas, względnie po urodzeniu; różne zaburzenia poporażenne. Haemorrhagia subarachnoidalis. Cechy. Pęknięcie tętniaka wrodzonego, umiejscowionego w kole Willisa lub w jednym z jego odgałęzień, względnie miażdżycowo zmienionej ściany naczyniowej u podstawy mózgu, może wywo­łać porażenie połowicze w wyniku przenikania krwi do tkanki mózgowej lub z. powodu powstania zakrzepu w tętnicy środkowej mózgu dystalnie od miejsca przerwania. Główne objawy. Nagłe bóle głowy; utrata przytomności; czasem drgawki; krew w płynie mózgowo-rdzeniowym; zmiany w cerebroangiogramie. Uraemia. Cechy. Porażenie połowicze może powstać samoistnie lub poja­wiać się po drgawkach i jest często przemijające. Przyczyną jego jest zlokali­zowany lub rozlany obrzęk kory. W wywiadzie — schorzenie nerek; zaburzenia psychiczne (manie lub omamy); drgawki; bóle głowy; duszność; śpiączka; wysoki poziom mocznika we krwi; zwolnienie wydalania ftaleiny; w moczu białko i wałeczki; zapalenie siatkówki oka. Hysteria. Cechy. Może pojawić się porażenie połowicze, rozpoczynające się nagle lub stopniowo, wiotkie lub spastyczne, lecz u tej samej osoby zawsze o tym samym charakterze. Przykurcze różnią się od podobnych pochodzenia organicznego, znikają podczas snu; nie stwierdza się odruchu z mięśnia pro­stownika stopy, klonus stopy nie występuje. Twarz jest z reguły nie zajęta. Jeśli poprosić chorego leżącego na wznak o podniesienie nogi, tylko zdrowa kończyna jest podnoszona, natomiast w porażeniu połowiczym na tle orga­nicznym wysiłek celem podniesienia zdrowej kończyny dolnej często prowadzi do podniesienia również i porażonej kończyny. Występowanie zwykle u młodych kobiet; zewnętrzne ob­jawy napięcia emocjonalnego (śmiech, krzyk, globus hystericus); obecne pola zniesienia czucia; nietypowe zaburzenia czuciowe; zwężenie pola widzenia; objawy ze strony narządów wewnętrznych; nagłe wystąpienie po wstrząsie lub pod wpływem sugestii. Meningitis tuberculosa. Cechy. Niedowład połowiczy może być czasami pierwszym objawem. Podczas drugiego i trzeciego okresu może rozwinąć się hemiplegia, zwykle w sposób nieuchwytny, względnie z powodu uszkodzeń kory albo torebki (jako wynik zaatakowania odgałęzień tętnicy środkowej mózgu). Porażenie jest czasem przejściowe, znika i pojawia się ponownie, lecz prędzej czy później staje się zwykle obustronne. Arteriosclerosis cerebri. Cechy. Napady udarowe z afazją lub bez niej są częste, lecz zwykle ograniczone w czasie i przemijające. Częste powtarzanie się napadów może ewentualnie prowadzić do zaburzeń odżywiania tkanki nerwowej oraz w rezultacie do rozmiękczenia i procesów zanikowych. Sclerosis multiplex (stwardnienie rozsiane). Cechy. Nasilenie i rozległość zaburzeń motorycznych zmienia się, są one często przejściowe, lecz wykazują tendencję do pogłębiania się. Na długo przed klasycznymi objawami, jak bezład, drżenie zamiarowe, spastyczność, oczopląs oraz zlewająca się mowa skandowana, powstają nieregularne objawy, między którymi może występować również porażenie połowicze.. Hemichorea. Cechy. Często przed pojawieniem się i po zniknięciu ruchów pląsawiczych powstaje skłonność do znacznego, a w pewnych przypadkach krańcowego osłabienia po stronie zajętej. Takie jak w zwykłej pląsawicy, ograniczone do jednej strony. Mniej częste przyczyny. Hemisectio medullae spinalis; tumor cerebelli; aneurysma intracranialis; morbus compressionis; encephalitis haemorrhagica; syndroma thalamicum Déjérine-Roussy; tabes dorsalis; morbus Raynaudi (przejściowe); poliomyelitis acuta; paralysis Brown-Séquardi; saturnismus; ma­laria; morbilli; migrena; parotitis epidémica; scarlatina; varicella (porażenie połowicze z powodu zatoru); typhus abdominalis; pachymeningitis; menin­gitis cerebrospinalis; encephalomyelitis; epilepsia (?); pertussis; meningismus (meningitis serosa); lyssa; vaccinia; typhus exanthematicus; encephalitis epidé­mica; aneurysma dissecans; hypoglycaemia; morbus Picki; morbus Schilderi (encephalitis periaxialis diffusa); sclerosis tuberosa; thrombophlebitis corti-calis; cysticercosis; echinococcus; sclerosis amyotrophica lateralis; avitamino­sis C (haemorrhagia meningealis); purpura (haemorrhagia meningealis); hae­mophilia (haemorrhagia meningealis); eclampsia; syringomyelia (haemorrhagia meningealis); syndroma Raymondi-Cestani; udar cieplny; choroba posurowicza.