Każda ostra i przewlekła choroba może powodować powstawanie stanów obniżonej pobudliwości. Pobudliwość może ulegać spotęgowaniu, obniżeniu lub upośledzeniu. Pobudliwość, podobnie jak energia, nie może być unicestwiona i w konsekwencji, kiedy reakcja emocjonalna jest nadmierna i nie daje się wyjaśnić sytuacją, należy szukać jej źródła wszędzie. Jeżeli reakcja jest patologiczna, to pochodzi ona z nieświadomości. Jeżeli pobudliwość jest nie­wystarczająca — należy oczekiwać energii gdzie indziej; jeżeli patologiczna — w królestwie fantazji. Psychoneurosis (włączając histerię, neurastenię, nerwicę obsesyjną i stany podenerwowania). Cechy. W typie histerycznym reakcji psychonerwicowej mogą powstawać objawy Tuchowe, trzewne, emocjonalne lub tyczące woli bądź każde ich połączenie. Objawy mogą być epizodyczne, często pourazowe, a w kolejnych napadach bywają całkowicie różne. W mniej zaawansowanych postaciach histerii napad może zaczynać się zaburzeniami emocjonalnymi z towarzyszącym śmiechem lub płaczem. Wśród bardziej zadziwiających za­burzeń emocjonalnych i umysłowych spotyka się zaburzenie świadomości z niepamięcią dokonanych czynów, epizody rozdwojenia osobowości, psycho­tyczne reakcje histeryczne i różne stopnie letargu lub osłupienia. W reakcji neurastenicznej często spotyka się nastrój zniechęcenia, przygnębienia lub depresji, czasami z komponentą niepokoju lub strachu, a te zmiany emocjo­nalne pojawiają się równolegle do nasilenia skarg somatycznych. W przypad­kach nerwicy obsesyjnej można czasem wywołać wyraźne zdenerwowanie, na­pięcie, a nawet podniecenie pacjenta, jeżeli usilnie pragnie on unikać rozmo­wy o jego natręctwach myślowych lub jeśli stara się „nie słuchać" swoich myśli natrętnych. W stanach niepokoju występują epizodyczne napady ostrego lęku łącznie z odpowiednimi reakcjami emocjonalnymi. Climacterium. Cechy. Stan emocjonalny zmienia się od lekkiego rozdraż­nienia lub depresji duchowej do każdej postaci psychonerwicy lub psychozy. Alcoholismus acutus. Cechy. Usposobienie pijaka jest zmienne. Spotyka się dwie odmiany osobników: pobudzonych i przygnębionych. Pierwsi ściśle przy­pominają fazę maniakalną psychozy maniakalno-depresyjnej gadatliwością i nadmierną ruchliwością, podczas gdy drudzy zagłębiają się w sobie, stając się milczącymi, posępnymi i nieskłonnymi do obcowania z innymi. Psychosis maniacalis-depressiva. Cechy. Egzaltacja emocjonalna jest jed­nym z głównych objawów fazy maniakalnej tej psychozy (do innych należą gonitwa myśli i nadmierna aktywność psychomotoryczna). Depresja emocjo­nalna jest jednym z zasadniczych objawów fazy depresyjnej tej psychozy (do innych należą trudność myślenia i spowolnienia psychomotoryczne). Thrombosis cerebri (encephalomalacia). Cechy. Zmienność nastroju nie­rzadko towarzyszy zatorowemu lub zakrzepowemu rozmiękaniu mózgu. Pa­cjenci ci śmieją się, ale przy najmniejszym pobudzeniu zwykle rfłaczą. Morbus Graves-Basedowi. Cechy. W wielu przypadkach objawy fizyczne choroby są łagodne, ale czasem występuje skłonność zarówno do psychomoto­rycznego, jak i emocjonalnego rozdrażnienia. Często występuje skłonność do melancholii i nagłe zmiany nastroju, a w wyraźnych przypadkach może się rozwijać faza maniakalno-depresyjna. Ogólny obraz ostrego delirium jest ciężkim objawem. Stan emocjonalny pogarsza się bardziej podczas przełomu. Paralysis progressiva. Cechy. We wczesnych okresach porażenia występuje nadmierna pobudliwość lub wyraźne przygnębienie. Pacjent bywa zgryźliwy, gniewny, obrażony lub nawet wybucha gwałtownie. Później nastrój ma skłon­ność do zabarwienia się urojeniami. Złość i radość następują szybko po sobie, a pacjent przechodzi wiele różnorodnych, przelotnych, zmiennych, często przeciwstawnych stanów emocjonalnych. Sclerosis multiplex.Zechy. Usposobienie jest szczególnie wesołe, połączone ze skłonnością do lekkiego zdziecinnienia i nienormalnego optymizmu co do postępu choroby. Twarz bez wyrazu, może jednak zmieniać się przez uśmiech i śmiech, wywołany przez banalne przyczyny. Tumor cerebri. Cechy. Często występują tzw. objawy histeryczne. Wnikli­wa analiza jednak nie wykazuje zmian psychicznych. Często zdarza się wzmo­żona pobudliwość. Paralysis bulbaris. Cechy. Pacjent jest pobudliwy i łatwo śmieje się lub płacze. Paralysis pseudobulbaris. Cechy. Pacjent taki jest nadmiernie pobudliwy, wykazuje przy lekkim pobudzeniu skłonność do śmiechu lub częściej płaczu, ze szczególnym lamentem ,,spastycznym" i niezwykłym spowolnieniem eks­presji. Degeneratio lenticularis progressiva. Cechy. Występuje tu stan euforii, skojarzony z niepokojem, chwiejnością emocjonalną i skłonnością do śmiechu. Mniej częste przyczyny. Dementia arteriosclerotica; psychosis senilis (sim­plex presbyophrenica, depressiva, paranoidalis et praesenilis Alzheimeri); osobowość preschizofreniczna; schizophrenia; paranoia; psychoses alcoholicae (delirium tremens, psychosis Korsakowi, hallucinosis acuta etc.); psychoses infectiosae (typhus abdominalis, influenza, pneumonia, scarlatina, diphtheria, malaria, encephalitis etc.); psychoses posttraumaticae (commotio cerebri; psychosis Korsakowi posttraumatica; pourazowe zmiany osobowości etc.); epilepsia; arteriosclerosis cerebri; meningitis tuberculosa (w pierwszym okre­sie podrażnienie); nałogi; pellagra; chlorosis; anaemia perniciosa; colitis mu­cosa; bromismus; acromegalia; diabetes mellitus; saturnismuS; myxoedema; nephritis chronica; icterus (depresja); chorea; hyperinsulinismus (hypoglycae-mia); zatrucie środkami nasennymi; leczenie kortikoidami; porphyrinuria; niedobór magnezu; anorexia nervosa; syndroma Cushingi; ileitis regionalis; asthma bronchiale; cardiospasmus; causalgia; angina pectoris; morbus Ray-naudi; morbus Addisoni.