Mroczkami nazywamy ciemne plamy w obrębie pola widzenia. Mroczkiem pozytywnym nazywamy' taki mroczek, który pacjent spostrzega jako ciemną plamę w polu widzenia; mroczek negatywny, nie spostrzegany przez pacjenta, jest to ograniczona przestrzeń w polu widzenia, w obrębie której przedmioty zewnętrzne są niewidzialne i który możemy wykryć jedynie przy badaniu pola widzenia. Zależnie od ułożenia mroczki dzielimy na centralne (tj. odpo­wiadające punktowi fiksacji); paracentralne (umiejscowione w pobliżu punktu fiksacji); okrężne, czyli pierścieniowe (otaczające punkt fiksacji) i obwodowe. W tym rozdziale omówimy mroczki, z których pacjent sam sobie zdaje spra­wę, odczuwając je bądź to jako ciemne plamy, bądź też jako ubytek w polu widzenia. Muszki latające. Cechy. Są to ciemne plamki pojawiające się przed oczami. Wyglądają one jak szarawe cienie, które poruszają się zależnie od zmian po­zycji oczu. Mają one kształt plamek lub kuleczek, łączących się w pasma, poza tym mogą przybierać różne kształty. Czasami stwierdza się błąd refrakcji lub zaburzenia żołąd­kowe, brak zmian .strukturalnych w ciałku szklistym i innych ośrodkach prze-ziernych oka. Migrena. Cechy. Ból głowy może być i często bywa połączony z mroczkiem iskrzącym. Napad zaczyna się centralną ciemną plamą przed obu oczami, która rozprzestrzenia się iskrzącymi i kolorowymi zygzakami, dopóki nie doj­dzie do wytworzenia się znacznego ubytku w polu widzenia. Zmętnienie rogówki. Cechy. Zmętnienie znajdujące się w części przedźre-nicznej powoduje zaburzenie w polu widzenia, tworząc przeszkodę dla przej­ścia promieni świetlnych. Zaćma. Cechy. W okresach początkowych chory czasami uskarża się, że widzi plamy, które zajmują zawsze tę samą część pola widzenia. Męty w szklistce. Cechy. Jeśli męty znajdują się w osi widzenia, to tworzą mroczki, zmieniające się zależnie od wielkości i intensywności zmętnień. Zwykle są one ruchome i chory czasami może ustawić gałkę oczną w taki sposób, że męty znajdą się poza osią widzenia. Współistnienie krótkowzroczności, chorób jagodówki lub siatkówki, chorób ogólnych lub urazu naczyniówki albo ciałka rzęskowego (powodującego wylew), przy badaniu wziernikiem z pewnej odległości stwier­dza się na tle czerwonego odblasku z dna oka ciemne plamki, które poruszają się przy ruchach oka. Wysiękowe zapalenie naczyniówki (Chorioiditis exsudativa). Cechy. W póź­niejszych okresach tego schorzenia mogą wystąpić ubytki w polu widzenia, spowodowane mroczkami — w okresach wcześniejszych występują inne zabu­rzenia widzenia, takie jak obniżenie ostrości wzroku, zniekształcenie przed­miotów, obniżenie lub zniesienie widzenia w części pola, odpowiadającej ogniskom wysiękowym, błyski świetlne, iskrzenie lub koła świetlne przed oczami. Jaskra prosta (glaucoma simplex). Cechy. Często stwierdza się mroczki; mogą być centralne, paracentralne lub obwodowe; bardzo charakterystyczny jest często spotykany mroczek wychodzący z plamki ślepej. Kiłowe zapalenie naczyniówki i siatkówki. Cechy. Często spotyka się mroczki centralne lub pierścieniowe. Wywiad kiłowy i stwierdzenie objawów kiły wrodzonej lub nabytej; obniżenie ostrości wzroku i poczucia światła; kurza ślepota; zniekształcenie obrazu; błyski przed oczami; zwężenie pola widzenia; badanie wziernikowe (obrzęk tarczy nerwu wzrokowego i siatkówki, pyłkowate męty w szklistce, rozsypane ogniska na dnie w kile nabytej, ołowiowe zabarwienie dna oka w kile nabytej, ołowiowe zabarwienie dna oke z ogniskami barwni­kowymi w kile wrodzonej). Toksyczna amblyopia (przewlekłe pozagałkowe zapalenie nerwu wzroko­wego). Cechy. Stwierdza się centralny mroczek na barwy, który czasami prze­chodzi w bezwzględny. Zapalenie siatkówki i wybroczyny do siatkówki. Cechy. Wybroczyna wy­wołuje mroczek, jeśli doszło do uszkodzenia tkanki siatkówki. Często mrocz­kom towarzyszy zmiana kształtu przedmiotów (pochodzenia siatkówkowego), zwłaszcza jeśli uszkodzenie siatkówki jest rozległe. Zapalenie wewnątrzgałkowe nerwu wzrokowego (neuritis optica). Cechy. W okresie wczesnym zmianą charakterystyczną jest mroczek środkowy bez powiększenia plamki ślepej. Zanik nerwu wzrokowego (atrophia nervi optici). Cechy. Przy zaniku ner­wu w wiądzie rdzenia często występuje obustronny mroczek środkowy. Mro­czek środkowy o zmiennym kształcie i przebiegu spotyka się też często w stwardnieniu rozsianym. Odwarstwienie siatkówki. Cechy. Okolicy odwarstwionej siatkówki odpo­wiada ciemna plama w, polu widzenia, wyglądająca jak chmura przed oczami. Na perymetrze można określić odpowiadające zmianie ograniczenie pola widzenia. Chory widzi także ruchome męty przed oczami, spowodowane często występującymi równocześnie mętami w szklistce. Guz przysadki mózgowej. Cechy. Często występują mroczki centralne i paracentralne, zwłaszcza różne odmiany tej ostatniej postaci; mogą one być umiejscowione po stronie zewnętrznej każdego punktu fiksacji, tzn. że są to mroczki dwuskroniowe. Mroczki te mogą poprzedzać bardziej rozległe ubytki w polu widzenia i mogą rozszerzać się aż do całkowitego niedowidzenia poło­wiczego. Mniej częste przyczyny. Wewnątrzgałkowe zapalenie nerwu wzrokowego w przebiegu zapalenia opon mózgowych i zatok obocznych nosa; zapalenie jagodówki; ubytek naczyniówki; ciała obce w ciałku szklistym; cukrzyca; wylew krwi do plamki żółtej; zatrucie ołowiem; włóknista dysplasia czaszki; barwnikowe zwyrodnienie siatkówki; oślepienie światłem; złamanie kości kanału nerwu wzrokowego; kurza ślepota; niedożywienie; krótkowzroczność; histeria; choroba Lebera.