Dotychczas niecałkowicie jeszcze uzgodniono również patogenezę od­czynów śródmiąższowych i śródmiąższowych zapaleń nerek. Według za­patrywań większości współczesnych autorów, zależą one zapewne nie od alergicznych mechanizmów 'i odczynów antygen — przeciwciało, ale od bezpośredniego działania czynników toksycznych pochodzenia bakteryj­nego lub tkankowego, które ulegają wchłanianiu zwrotnemu z kanalików bezpośrednio do szczelin międzykomórkowych i często osiągają znacznie wyższe stężenia w otoczeniu kanalików niż we krwi (Zollinger). Stwjer- dzono np., że we wczesnym okresie ostrego płoniczego zapalenia nerek z bezmoczem następuje już w pierwszym tygodniu choroby typowy od­czyn komórkowo-naciekowy w tkance dokołanaczyniowej. Właściwe zaś zmiany, charakterystyczne dla popłoniczego zapalenia kłębków nerko­wych powstają dopiero przy końcu trzeciego tygodnia i posiadają już ce­chy odczynu alergicznego, analogiczne do zmian w zapaleniach nerek typu Masugi.