W tym rzadkim, ale charakterystycznym, obrazie mięśnie szyi, grzbietu i kończyn dolnych są sztywno skurczone w ten sposób, że ciało znajduje się w pozycji nadmiernie wyprostnej, wygięte w kształcie łuku, podtrzymy­wanego przez potylicę u góry i pięty u dołu. Tetanus (tężec). Cechy. Wcześniej czy później w miarę postępu choroby objawy przedmiotowe skurczów mięśniowych (sztywność karku, szczękościsk, wyprężone mięśnie grzbietu) ulegają uogólnieniu i powstaje uogólniona sztyw­ność; występują ciężkie napady zaostrzeń, podczas których pacjent przybiera pozycję charakterystyczną dla opisthotonus, co daje klasyczny obraz tężca. Najlżejsze podrażnienie wystarcza do wywołania skurczu, który trwa różnie długo i kojarzy się z ostrym bólem przeszywającym, a pacjent jest jakby trzymany w imadle, niezdolny do wypowiedzenia nawet jednego słowa. W wywiadzie rana kłuta ; sztywność karku; szczękościsk (trismus); retrakcja głowy; risus sardonicus; gorączka; drgawki toniczne ze sztywnością między napadami (nie przekracza 7—10 dni); posiew materiału z rany i szczepienie na myszy. Intoxicatio strychnino (zatrucie strychniną). Cechy. Napady opisthotonus są pobudzane przez bodźce często bardzo słabe, ale w okresie między tymi skurczami umięśnienie jest zupełnie rozluźnione. W wywiadzie — przedawkowanie strychniny lub przyjęcie trucizny na szczury; szczęka i kark nie są szczególnie dotknięte; risus sardo­nicus; normalna ciepłota ciała; szybka śmierć lub szybkie ustąpienie objawów. Meningitis cerebrospinalis (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). Cechy. W ciężkich przypadkach występuje opisthotonus, chociaż znacznie częściej pojawia się uogólniona sztywność (orthotonus) z retrakcja głowy. Dziecko nie może leżeć na grzbiecie, ale wypoczywa na bokach, z wygięciem kręgo­słupa i szyi w postaci łuku oraz uogólnionym ustawieniem kończyn w zgię­ciu; później zgięcie kończyn może być zastąpione przez zupełne wyprosto­wanie kończyn dolnych z opadnięciem stóp i typowym opisthotonus. Skurcze mięśni są toniczne. Ostry początek; wysoka gorączka; ból głowy; majaczenie; wymioty; drgawki; dodatni objaw Kerniga i Brudzińskiego; nakłucie lędźwio­we (zmętnienie, pleocytoza, obecność meningokoków). Uraemia (mocznica). Cechy. Mogą pojawiać się drgawki podobne do pa­daczki, w czasie których występuje opisthotonus. Jednak pacjent jest zwykle w stanie nieświadomości lub śpiączki. Drgawki mogą nagle nawracać. Hysteria. Cechy. Może występować stan epileptoidalny, który dokładnie naśladuje prawdziwy napad padaczki z kurczami fonicznymi, w czasie któ­rych może pojawiać się opisthotonus, dając obraz przypominający tężec lub zatrucie strychniną. Niekiedy bywa nawet stały szczękościsk lub zgrzytanie zębami. Jednak po drgawkach tonicznych następują drgawki kloniczne, stop­niowe rozluźnienie i odrętwienie (stupor). Napady te mają skłonność do prze­jawiania się z różnym stopniem nasilenia; towarzyszy im wicie się z bólu i zmiany ułożenia i postawy. W tym czasie postawa psychiczna jest nienor­malna pod tym lub innym względem. Hemiplegia cerebralis infantum (połowicze porażenie mózgowe wieku dzie­cięcego). Cechy. W najcięższych przypadkach, które przeżywają kilka pierw­szych dni życia, często występuje skurcz mięśni karku i tułowia, powodujący opisthotonus. Mniej częste przyczyny. Meningitis spinalis interna; tumor cerebelli (płata pośredniego); tężec; symulacja; poliomyelitis (typ oponowy); sphenoethmoidi-tis suppurativa.