Zwykła, często okresowa, nieregularność rytmu ruchów oddechowych nie­koniecznie jest zjawiskiem patologicznym, ponieważ często wiąże się z bła­hymi zaburzeniami psychicznymi. Jednak w stanach zapaści i wstrząsu objaw ten posiada poważne znaczenie. Oddech Cheyne-Stokesa cechuje się okreso­wym zaburzeniem częstości oddychania oraz rytmu i pojemności oddechowej, które występuje na przemian z okresami bezdechu; te dwie przeciwstawne fazy powtarzają się w regularnych cyklach. Po okresie bezdechu pojawia się powolny, powierzchowny oddech, który stopniowo ulega przyspieszeniu i pogłębieniu aż do osiągnięcia szczytu, po którym oddech staje się stopniowo coraz bardziej powierzchowny, ulega zwolnieniu i wreszcie przechodzi w bez-dach. Ten typ oddychania niekiedy obserwuje się w czasie normalnego snu u niemowląt oraz u starszych ludzi. W stanach chorobowych oddech Cheyne--Stokesa zawsze rokuje poważnie, chociaż niekoniecznie niepomyślnie. Od­dech oponowy, czyli oddech Biota, składa się z regularnie występujących okresów bezdechu, trwających 5—10—20 do 30 sekund i przedzielonych okre­sami zaburzenia rytmu i głębokości oddychania. Innym spotykanym typem niemiarowości oddechowej jest gwałtowne oddychanie, cechujące się seryj­nymi kurczowymi przerwami w okresie wdechu i wydechu. U niemowląt regularność i rytmiczność oddychania nie jest zupełnie usta­lona przed końcem drugiego roku życia. Coma. Cechy. Oddech typu Cheyne-Stokesa może towarzyszyć niemal każ­demu stanowi głębokiej śpiączki, ale obecność jego przywodzi na myśl szcze­gólnie takie stany, jak udar mózgu, rozmiękanie mózgu, guz mózgu, zapalenie opon mózgowych, mocznica, cukrzyca, zatrucie opium oraz wady serca. Uraemia (insufficientia renum). Cechy. Oddech Cheyne-Stokesa może po­jawiać się nawet w nieobecności śpiączki. Utrzymuje się on niekiedy tygod­niami lub miesiącami. Wyzdrowienie ma miejsce czasem nawet po długim okresie trwania oddechu Cheyne-Stokesa. Arteriosclerosis cerebri (miażdżyca mózgu). Cechy. Cechą wyróżniającą może być oddech Cheyne-Stokesa, który w tym wypadku wskazuje na postę­pujące rozmiękanie rdzenia przedłużonego. Oddech Cheyne-Stokesa występuje również niekiedy w zwykłym zwyrodnieniu starczym. Insufficientia circulatoria chronica cardiaca (przewlekła niewydolność krą­żenia pochodzenia sercowego). Cechy. Niekiedy pojawia się oddech typu Cheyne-Stokesa. Po raz pierwszy opisał ten objaw John Cheyne w przypadku otłuszczenia serca. Główne objawy. Obecność czynnika etiologicznego; choroby obwodu, takie jak: nadciśnienie samoistne; nadciśnienie wtórne w chorobach ne­rek (glomerulonephritis acuta, glomeluronephritis subacuta, glomerulonephritis chronica, degenerado polycystica renum, pyelonephritis atrophica gravis, glomerulosclerosis intercapillaris); nadciśnienie wtórne w zaburzeniach wewnątrzwydzielniczych (zatrucie ciążowe, nadciśnienie napadowe, zespół nadnerczowo-płciowy, nadtarczyczność, obrzęk śluzowaty); nienormalne połączenia lub twory naczyniowe (przetoka tętniczo-żylna, przetrwały przewód Botałla, ciężka, ostra choroba Pageta, zwężenie cieśni tętnicy głównej); choroby kolagenowe (lupus erythematodes disseminatus, Polyarteriitis no­dosa) lub choroby krwi i narządów krwiotwórczych (niedokrwistość, białaczka); choroby zastawek serca łącznie z niedomykalnością -zastawki dwudziel­nej, niedomykalnością zastawek tętnicy głównej, zwężeniem ujścia tętnicy głównej i pęknięciem zastawki; lub choroby mięśnia sercowego łącznie z chorobami naczyń wieńcowych i swoistym zapaleniem mięśnia serca. Obrzęki; sinica; skąpomocz; powiększenie wątroby; rozszerzenie żył szyjnych; niemiarowości; przerost i poszerzenie serca; rzężenia nad podsta­wami płuc; wzrost ciśnienia żylnego. Meningitis tuberculosa (gruźlicze zapalenie opon mózgowych; meningitis basilaris). Cechy. Początkowo oddech o normalnej częstotliwości, ale pilna obserwacja chorego w czasie snu lub bezwzględnego spokoju pozwala często na wykrycie wyraźnej niemiarowości, która ma duże znaczenie. W okresie śpiączki oddech jest niemal zawsze niemiarowy. Bardzo charakterystyczny typ oddychania składa się z coraz głębszych ruchów oddechowych, po któ­rych następuje głęboki wdech i dalej całkowity bezdech, trwający kilka se­kund, po czym zjawisko powtarza się. Często spotyka się oponową odmianę oddechu o typie Biota (po dwóch lub trzech głębokich oddechach następuje bezdech o różnym czasie trwania). Meningitis cerebrospinalis (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). Cechy. W chorobie tej wcześnie ulega zaburzeniu oddychanie; często oddech jest niemiarowy i może być powolny lub szybki. Niekiedy oddech miewa cechy typowe dla odmiany Cheyne-Stokesa. W niektórych przypadkach spotyka się głębokie wdechy. Status typhosus (stan durowy). Cechy. W końcowych okresach może wy­stępować oddech Cheyne-Stokesa. Neurosis (lub histeria). Cechy. Niekiedy obserwuje się poronną postać od^ dechu Cheyne-Stokesa. Chorea (chorea Sydenhami; taniec św. Wita). Cechy. Czasem występują napady dyszenia i utrudnienia wydechu. Również obserwuje się zwykłą niemiarowość braz poronną postać oddechu Cheyne-Stokesa. Mniej częste przyczyny. Aneurysma arcus aortae (oddech Cheyne-Stokesa); morbus compressionis (oddech Cheyne-Stokesa); paresis generalisata (oddech Cheyne-Stokesa); haemorrhagia gravis, anaemisatio cerebri (oddech Cheyne--Stokesa); hydrocephalus (oddech Cheyne-Stokesa); meningitis spinalis interna (oddech Cheyne-Stokesa); septicaemia (oddech Cheyne-Stokesa); fibrosis pul­monum (oddech Cheyne-Stokesa); insolatio (oddech Cheyne-Stokesa); asthma bronchiale (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); hemiplegia (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); hydrophobia (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); neuralgia intercostalis (postać poronna oddechu Cheyne--Stokesa); fractura costarum (porrjnna postać oddechu Cheyne-Stokesa); pleu­ritis acuta (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); pleurodynia (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); stridor laryngeus (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); myasthenia gravis (postać poronna oddechu Cheyne-Sto­kesa); pneumonia crouposa (bezdech po okresie wdechu); atelectasis (bezdech po wdechu); neurasthenia (postać poronna oddechu Cheyne-Stokesa); intoxi-catio anilino (niemiarowość oddychania); ruptura seu perforatio visceris ab­dominalis (niemiarowość oddychania); tumor cerebri (szczególnie mostu i rdze­nia); encephalitis epidemica,- obesitas.