Oprócz schorzeń wymienionych poniżej istnieje szereg stanów, w których spotykamy obustronny obrzęk nóg. Wpływy postawy i klimatu są często źró­dłem łagodnego względnie miernego obrzęku okolicy kostek, który trudno za­liczyć do obrzęków patologicznych (obrzęki letnie stóp i kostek, szczególnie częste u kobiet: obrzęki uwarunkowane postawą lub zawodem, jak np. obrz­mienie kostek u osób, których rodzaj zatrudnienia wymaga długiego stania z małą aktywnością ruchową łub u osoby, która jest unieruchomiona przez długi czas w pozycji siedzącej w autobusie, pociągu lub samolocie). Każda ciężka niedokrwistość, która następuje po utracie krwi z powodu krwioplucia', wymiotów krwawych, połogu i innych krwotoków, może być po­łączona z obrzękiem kończyn dolnych. Stany wyniszczenia spowodowane ra­kiem, mięsakiem, kiłą, gruźlicą, chorobą Hodgkina, głodem, zimnicą i różnymi tropikalnymi zakażeniami, mogą wywołać podobny obrzęk. Niedowład naczy-nioruchowy, pojawiający się po długotrwałym leżeniu w łóżku, bywa przy­czyną obrzęku podudzi w okresie po pierwszym opuszczeniu łóżka przez cho­rego. U starszych osób może powstać obrzęk podudzi z powodu niedowładu układu naczynioruchowego i niedostatecznego napięcia tkanek. Otyłość, płaskostopie i inne przyczyny miejscowego niedostatecznego ukrwienia są dodatkowymi czynnikami, wywołującymi podobny obrzęk kończyn dolnych. W niektórych przypadkach przyczyny nie udaje się wykryć (obrzęk samo­istny). Insufficientia circulatoria chronica cardiaca. Cechy. Obrzęk zwykle rozpo­czyna się w zakresie stóp i rozprzestrzenia się ku górze. Szczególnie wy­raźny jest obrzęk pod koniec dnia, gdy chory większą część dnia przebył na nogach. Gdy obrzęk jest nieznaczny, uzyskuje się łatwo dołek, uciskając pal­cem powłoki w okolicy powierzchni kości piszczelowej leżącej bezpośrednio pod skórą. Stała duszność lub tylko po wysiłkach; tętno zwykle przy­spieszone, słabo wyczuwalne lub niemiarowe; bladość; czasem sinica; kaszel; skąpomocz; powiększenie serca; zmniejszone napięcie mięśniowe (serce); nie­kiedy stwierdza się różne szmery i zaburzenia rytmu; rzężenia nad podstawą płuc; czasem powiększenie wątroby lub jej tętnienie; niekiedy puchlina brzuszna; badanie radiologiczne; badanie elektrokardiograficzne. Glomerulonephritis subacuta et chronica (morbus Brighti). Cechy. Obrzęk zwykle rozpoczyna się na twarzy, szczególnie rano, jako lekkie obrzmienie powiek. Stopy mogą być rano obrzmiałe. W okresie późniejszym obrzęk roz­przestrzenia się i staje się bardziej uogólniony (anasarca). Obrzęk jednak nie zawsze jest w tym schorzeniu obecny. Nudności i wymioty; zwiększenie ciśnienia tętniczego ze wzmożeniem drugiego tonu nad tętnicą główną; zmniejszenie wydalania moczu; w moczu białko, wałeczki, krwinki czerwone; zapalenie siatkówki oka (badanie oftalmoskopowe); upośledzona czynność nerek (próba fenolosulfo-ftaleinowa); wysoki poziom mocznika we krwi (badanie chemiczne krwi). Glomerulonephritis acuta (morbus Brighti acutus). Cechy. W okresie po­czątkowym stwierdza się obrzmienie powiek, stóp i okolicy kostek. W okre­sie późniejszym obrzęk może stać się bardziej uogólniony. Początek gwałtowny lub podstępny; ból głowy; nudności i wymioty; gorączka; charakterystyczna cera; sucha skóra, język obłożony; skąpomocz; niedokrwistość; czasem podwyższone ciśnienie krwi; badanie moczu (ciemne, mętne zabarwienie, różnego rodzaju wałeczki, ciężar właści­wy 1025 do 1035, duża ilość białka, krwinek czerwonych, dużo osadu); czasem zapalenie siatkówki oka (badanie oftalmoskopowe). Nephrosis lipoidea. Cechy. Obrzęk jest podobny do występującego w prze­wlekłym zapaleniu kłębków nerkowych. Uogólniony obrzęk; ciśnienie krwi nie podwyższone; brak niedokrwistości; brak zmian w siatkówce; brak zatrzymania moczu; brak opóź­nienia wydalania fenolosulfoftaleiny; badanie moczu (znaczna ilość białka, wałeczki). Graviditas. Cechy. Obrzęk jest bardzo często związany z ciążą, szczególnie w jej późnych miesiącach, z powodu ucisku wywieranego przez powiększoną macicę na żyły odprowadzające krew z kończyn dolnych. Jeśli obrzęk jest uogólniony, można podejrzewać zatrucie lub nephritis acuta. Tumor abdominis (zamykający żyłę główną dolną). Cechy. Obrzęk kończyn dolnych może być szczególnie duży. Jest on zwykle ograniczony do kończyn dolnych i grzbietu tułowia z wyraźnie określonym poziomem górnym; nie ma obrzmienia powiek lub skóry pokrywy głowy. W ścianie jamy brzusznej żyły mogą być rozszerzone wykazując odwrócenie kierunku przepływu krwi. Obecność dużego guza w jamie brzusznej. Cirrhosis hepatis (Laenneci). Cechy. Obrzęk stóp może poprzedzać powsta­nie puchliny brzusznej lub rozwijać się równolegle do niej. Obrzęki te rzadko bywają uogólnione. Występowanie w średnim wieku; w wywiadzie może być alkoholizm; wątroba mała lub powiększona z powierzchnią guzowatą lub gładką; zaburzenia trawienia; wymioty krwawe; lekka żółtaczka lub jej brak; puchlina brzuszna; facies hepatica; niekiedy wyczuwa się śledzionę; znamiona pajączkowate; żyłki wzdłuż brzegów żeber; może być niewielka gorączka; w okresie późniejszym objawy zatrucia; wychudzenie. Varices cruris. Cechy. Jeśli żylaki występują na obu podudziach, może powstać obrzęk, szczególnie pod koniec dnia. Obrzmienie może się powięk­szać, gdy równocześnie ulegną zapaleniu żyły (Periphlebitis lub thrombo-phlebitis). Anaemia chronica secundaria. Cechy. W ciężkiej niedokrwistości obrzęk kostek jest często obecny. Obecność przewlekłego zakażenia, zatrucia, wielokrotnego krwotoku lub wyniszczenia; kołatanie serca; bladość i osłabienie; zawroty głowy; duszność wysiłkowa; bladość; ból głowy i nadmierna pobudliwość; brak apetytu, zaparcie, niestrawność; słabo napięte i wypełnione, przyśpie­szone tętno; szmery z niedokrwistości; zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki; badanie krwi (zmniejszenie liczby krwinek czerwonych i ilości hemoglobiny; czasem poikilocytoza i anizocytoza). Anaemia perniciosa. Cechy. Obrzęk stóp jest częsty. Polyneuritis (szczególnie u alkoholików). Cechy. W obrębie stóp i rąk często stwierdza się obrzmienie i przekrwienie, szczególnie gdy są one przez pewien czas opuszczone w dół. Ankylostomiasis (choroba tęgoryjcowa). Cechy. Obrzęk kończyn dolnych pojawia się zależnie od stopnia niedokrwistości i niedożywienia. Występowanie w krajach południowych; przebieg prze­wlekły; niedokrwistość; osłabienie; wychudnięcie; brak łaknienia; spaczenie łaknienia; ból w nadbrzuszu; w wywiadzie — zapalenie skóry spowodowane larwa teporyjca; eozynofilia; badanie kału (ujawniające jaja i utajoną krew). Myxoedema. Cechy. Obustronne obrzmienie kończyn dolnych jest częścią nac.eczenia lub obrzmienia tkanki podskórnej. Najbardziej jest ono zazna­czone na twarzy, dłoniach i kończynach dolnych. Widoczne obrzmienie nie poddaje się uciskowi (ucisk palcem nie pozostawia dołka), a skóra jest zgru­biała. Trichinosis. Cechy. Obrzęk, który początkowo pojawia się na twarzy, po­wstaje później w obrębie kończyn w okresie, gdy obrzmienie i sztywność Morbus Milroy (trophoedema crurum hereditaria persistens). Cechy. Ob:e kończyny dolne mogą być obrzmiałe, chociaż początkowo obrzęk bywa ogra­niczony tylko do jednej z nich. Niekiedy obserwuje się szybkie narastanie objawów z gorączką. Mniej częste przyczyny. Oedema angioneuroticum; Urticaria; anaemia haemo-lytica; scorbutus; leucaemia; morbus Hodgkini; beri-beri; aneurysma aortae; Ihrombosis venae cavae inferioris (zwykle rozprzestrzeniające się w górę oil żył podudzi); syndroma venae cavae inferioris; morbus Raynaudi; erythro-melalgia; bothriocephaliasis; trypanosomiasis; Peritonitis chronica; cystis ova-rii; obstructio ductus thoracic!; sarcoma retroperitoneale; morbus Graves-Basedowi; infantilismus intestinalis; myelosis funicularis; filariasis; syndro­ma Cushingi; febris recurrens; dermatomyositis; lupus erythematodes disse­minatus; lipodystrophia; congelationes; lymphoedema primaria (lymphoedema praecox); ascites; combustio solaris; psilosis; pneumonia pneumococcica (osła­bienie serca); Polyarteriitis nodosa (niewydolność serca); sclerodermia; Carci­noma hepatis; ascariasis; morbus Chagasi; clonorchiosis; fasciolopsiasis; pestis; kwashiorkor; scleroedema; chemiczne przerwanie ciągłości włókien sympatycznych; obrzęk głodowy (obrzęk „wojenny"); nadmierne spożycie soli; leki (octan dezoksykortykosteronu, testosteron, estrogeny, kortyzon i jego pochodne, progesteron); uczulenie na zimno; nacieki śródpiersia; „stopa okopowa"; choroba posurowicza; zatrucie .arsenem; syndroma carcinoides.