Żabka (ranula). Cechy. Jest to przewlekłe, powoli powiększające się obrzmie­nie w przedniej części dna jamy ustnej, umiejscowione bezpośrednio pod ślu­zówką, w linii środkowej, lub przesunięte ku jednej stronie. Ma ono zabar­wienie niebieskawoszarawe, ale może być czerwonawoszarawe od drobnych naczyń krwionośnych, które je pokrywają. Często guzek jest pokryty żyłkami. Jest on napięty i chełbocący, ale nie zagłębia się pod uciskiem. Przesuwa on język ku górze i, jeśli jest dość duży, może stać się przyczyną znacznej nie­wygody i dolegliwości. Rzadko powoduje on wypuklenie na podbródku. Jeśli rozwija się w dzieciństwie, może prowadzić do znacznego wysunięcia ku przo­dowi i zniekształcenia żuchwy oraz do przemieszczenia zębów. Torbiel zawiera początkowo ślinę, potem substancję śluzowatą. Kamica ślinianek (sialolithiasis). Cechy. Jeśli zmiana dotyczy ślinianki pod-językowej lub jej przewodu, wyczuwa się twardy twór, dochodzący do wiel­kości kurzego jaja (choć zazwyczaj mały), umiejscowiony pod językiem, 1— 2 cm poza mięskiem pod język owym. Twór jest podłużny, gruszko waty, rza­dziej okrągły. Obrzmienie i wrażliwość uciskowa ślinianki przy posiłkach, a w zastarzałych przypadkach trwałe zgrubienie tkanek ślinianki. Torbiel skórzasta (cystis dermoidalis). Cechy. W dnie jamy ustnej torbiele skórzaste spotyka się w dwóch umiejscowieniach: w linii środkowej pod skó­rą lub między mięśniami bródkowo-gnykowo-językowymi lub bocznie, poni­żej kąta żuchwy. Jeśli są one małe, wypuklają się zwykle ku dołowi, na pod­bródku, ale mogą też wypuklać się ku jamie ustnej, tworząc wówczas żół­tawe twory, przeświecające przez błonę śluzową. Bardzo duże torbiele mogą uciskać na język, przesuwając go ku górze i do tyłu, co prowadzi nawet do duszności. Przy obmacywaniu dwuręcznym torbiele mają konsystencję ciasto-watą, a pod uciskiem powstają zagłębienia. Wzrastają one powoli, dochodząc do przeciętnej wielkości po latach. Mogą zawierać włosy lub inne twory dodatkowe skóry. Rak (carcinoma). Cechy. Guz może powstawać w bezpośredniej bliskości języka, prawdopodobnie wychodząc ze ślinianki podjęzykowej, lub też szerzy się z języka. Rak w zewnętrznej części dna jamy ustnej może powstawać wskutek szerzenia się zmiany z wargi lub szczęki. Pojawia się stwardniałe pole lub twardy guzek, który wrzodzieje, mając tendencję do szybkiego szerzenia się i tworzenia grzybowatych wyrośli. W następstwie wzrastania komórek brzegi owrzodzenia wywijają się, a powierzchnia przybiera osobliwy kalafioro-waty, guzkowy wygląd; jest ona pokryta surowiczo-ropną, cuchnącą treś­cią, zawierającą strzępy tkanki martwiczej. Wkrótce zmiana obejmuje język, unieruchamiając go, tak że artykulacja i połykanie stają się utrudnione. Występowanie po 40 roku życia; zajęcie podszczękowych węzłów chłonnnych; ból; wczesne wyniszczenie; badanie bioptyczne. Angina Ludwiga. Cechy. To rzadkie, złośliwe zakażenie tkanki łącznej po­woduje ostro szerzące się nacieczenie tkanek miękkich, rozpoczynające się w dnie jamy ustnej i okolicy podszczękowej i spajające wszystkie twory tej okolicy w jedną deskowato twardą masę. Obrzmienie łączy się z kością żuch­wy z jednej lub z obu stron i uciska na język, przemieszczając go w jedną stronę, lub ku górze i do tyłu w kierunku gardła. Od strony jamy ustnej można wyczuć stwardnienie w dnie po jednej lub po obu stronach, a warstwa pod-śluzowa może być tak obrzęknięta, że wypukła się ponad poziom zębów w postaci szarego wałka. Sprawa zaczyna się często jako podostre obrzmie­nie, które nie rozwija się przez szereg dni lub tygodni, ale gdy dojdzie do jego uczynnienia, szerzy się szybko aż do zajęcia całego dna jamy ustnej i przed­niej części szyi. Niekiedy przebyta operacja, uraz lub próchnica zęba; cza­sem utrudnienie oddychania; sztywne ustawienie głowy z uniesionym pod­bródkiem; bywa bladość i znaczna sinica; trudności w otwieraniu ust; nie­bezpieczne zakażenie ogólne, chyba że sprawa cofnie się. Wtórne zapalenie ślinianki (sialadenitis secundaria). Cechy. Podszczękowe i podjęzykowe gruczoły ślinowe są stwardniałe i nieco bolesne, ale obrzmie­nie zwykle szybko ustępuje bez wytworzenia ropnia. Powiększenie jest wi­doczne na dnie jamy ustnej lub pod podbródkiem albo pod ramionami żuchwy. W wywiadzie zakażenie lub kamica ślinianek; czasem prze­krwienie i nadwrażliwość skóry tej okolicy; niekiedy lekki ból przy połyka­niu w gardle i w okolicy gruczołu ślinowego; bywają nawroty. Mniej częste przyczyny. Torbiel przewodu Whartona; znamię; torbiel ślu­zowata (gruczołów Nuhna i Blandina); choroba Mikulicza; naczyniak; tłusz-czak; mięsak; przewlekła ropowica (Holzphlegmone); torbiel skrzelowa; pro-mienica; brodawczak; torbiel tarczycowo-językowa; torbiel wodunkowa; ura­zowy guz więzadełka języka (u dzieci karmionych piersią); zwykła torbiel kostna.